文帝议佐百姓诏原文
愚而不明,未达其咎。
意者朕之政有所失、而行有过与?乃天道有不顺、地利或不得、人事多失和、鬼神废不享与?何以致此?将百官之奉养或费、无用之事或多与?何其民食之寡乏也?
夫度田非益寡,而计民未加益,以口量地,其于古犹有余,而食之甚不足者,其咎安在?无乃百姓之从事于末、以害农者蕃、为酒醪以靡谷者多、六畜之食焉者众与?细大之义,吾未能得其中。
其与丞相、列侯、吏二千石、博土议之,有可以佐百姓者,率意远思,无有所隐。
文帝议佐百姓诏拼音版
jiān zhě shù nián bǐ bú dēng ,yòu yǒu shuǐ hàn jí yì zhī zāi ,zhèn shèn yōu zhī 。yú ér bú míng ,wèi dá qí jiù 。yì zhě zhèn zhī zhèng yǒu suǒ shī 、ér háng yǒu guò yǔ ?nǎi tiān dào yǒu bú shùn 、dì lì huò bú dé 、rén shì duō shī hé 、guǐ shén fèi bú xiǎng yǔ ?hé yǐ zhì cǐ ?jiāng bǎi guān zhī fèng yǎng huò fèi 、wú yòng zhī shì huò duō yǔ ?hé qí mín shí zhī guǎ fá yě ?fū dù tián fēi yì guǎ ,ér jì mín wèi jiā yì ,yǐ kǒu liàng dì ,qí yú gǔ yóu yǒu yú ,ér shí zhī shèn bú zú zhě ,qí jiù ān zài ?wú nǎi bǎi xìng zhī cóng shì yú mò 、yǐ hài nóng zhě fān 、wéi jiǔ láo yǐ mí gǔ zhě duō 、liù chù zhī shí yān zhě zhòng yǔ ?xì dà zhī yì ,wú wèi néng dé qí zhōng 。qí yǔ chéng xiàng 、liè hóu 、lì èr qiān shí 、bó tǔ yì zhī ,yǒu kě yǐ zuǒ bǎi xìng zhě ,lǜ yì yuǎn sī ,wú yǒu suǒ yǐn 。
提示:拼音为程序生成,因此多音字的拼音可能不准确。
文帝议佐百姓诏翻译
暂无翻译!
文帝议佐百姓诏赏析
这篇文章全文共分四段:首段说明忧虑民生的日益困苦。二段从朝廷行正和官吏方面设想民困的原因。三段从民情习俗方面设想民困的原因。末段令丞相、列侯、吏二千石、博士等仔细讨论,不可以隐讳。通篇辞、意委婉,官式文书而如话家常,流露在字裏行间的爱民之心,特别感人。汉文帝刘恒是封建社会中一位比较能体贴民间疾苦的皇帝。
作者介绍
汉文帝刘恒(前202年—前157年),汉高祖第四子,母薄姬,汉惠帝之庶弟。前196年刘邦镇压陈豨叛乱后,封刘恒为代王,其为人宽容平和,在政治上保持低调。高祖死后,吕后专权,诸吕掌握了朝廷军政大权。前180年,吕后一死,太尉周勃、丞相陈平等大臣把诸吕一网打尽,迎立代王刘恒入京为帝,是为汉文帝。
版权声明:本问由网友上传(或整理自网络),原作者已无法考证,版权归原作者所有。中学古诗词网免费发布仅供学习参考。
转载请注明:原文链接 | https://www.slxby.com/gushiwen/6506.html
《文帝议佐百姓诏》相关推荐
- 作者:刘恒 朝代:汉代
间者数年比不登,又有水旱疾疫之灾,朕甚忧之。愚而不明,未达其咎。意者朕之政有所失、而行有过与?乃天道有不顺、地利或不得、人事多失和、鬼神废不享与?何以致此?将百官之奉养或费、无用之事或多与?何其民食之寡乏也?
夫度田非益寡,而计民未加益,以口量地,其于古犹有余,而食之甚不足者,其咎安在?无乃百姓之从事于末、以害农者蕃、为酒醪以靡谷者多、六畜之食焉者众与?细大之义,吾未能得其中。其与丞相、列侯、吏二千石、博土议之,有可以佐百姓者,率意远思,无有所隐。
jiān zhě shù nián bǐ bú dēng ,yòu yǒu shuǐ hàn jí yì zhī zāi ,zhèn shèn yōu zhī 。yú ér bú míng ,wèi dá qí jiù 。yì zhě zhèn zhī zhèng yǒu suǒ shī 、ér háng yǒu guò yǔ ?nǎi tiān dào yǒu bú shùn 、dì lì huò bú dé 、rén shì duō shī hé 、guǐ shén fèi bú xiǎng yǔ ?hé yǐ zhì cǐ ?jiāng bǎi guān zhī fèng yǎng huò fèi 、wú yòng zhī shì huò duō yǔ ?hé qí mín shí zhī guǎ fá yě ?
fū dù tián fēi yì guǎ ,ér jì mín wèi jiā yì ,yǐ kǒu liàng dì ,qí yú gǔ yóu yǒu yú ,ér shí zhī shèn bú zú zhě ,qí jiù ān zài ?wú nǎi bǎi xìng zhī cóng shì yú mò 、yǐ hài nóng zhě fān 、wéi jiǔ láo yǐ mí gǔ zhě duō 、liù chù zhī shí yān zhě zhòng yǔ ?xì dà zhī yì ,wú wèi néng dé qí zhōng 。qí yǔ chéng xiàng 、liè hóu 、lì èr qiān shí 、bó tǔ yì zhī ,yǒu kě yǐ zuǒ bǎi xìng zhě ,lǜ yì yuǎn sī ,wú yǒu suǒ yǐn 。
辞赋, - 作者:公羊高 朝代:宋代
外平不书,此何以书?大其平乎己也。何大其平乎己?庄王围宋,军有七日之粮尔!尽此不胜,将去而归尔。于是使司马子反乘堙而窥宋城。宋华元亦乘堙而出见之。司马子反曰:“子之国何如?”华元曰:“惫矣!”曰:“何如?”曰:“易子而食之,析骸而炊之。”司马子反曰:“嘻!甚矣,惫!虽然,吾闻之也,围者柑马而秣之,使肥者应客。是何子之情也?”华元曰:“吾闻之:君子见人之厄则矜之,小人见人之厄则幸之。吾见子之君子也,是以告情于子也。”司马子反曰:“诺,勉之矣!吾军亦有七日之粮尔!尽此不胜,将去而归尔。”揖而去之。
反于庄王。庄王曰:“何如?”司马子反曰:“惫矣!”曰:“何如?”曰:“易子而食之,析骸而炊之。”庄王曰:“嘻!甚矣,惫!虽然,吾今取此,然后而归尔。”司马子反曰:“不可。臣已告之矣,军有七日之粮尔。”庄王怒曰:“吾使子往视之,子曷为告之?”司马子反曰:“以区区之宋,犹有不欺人之臣,可以楚而无乎?是以告之也。”庄王曰:“诺,舍而止。虽然,吾犹取此,然后归尔。”司马子反曰:“然则君请处于此,臣请归尔。”庄王曰:“子去我而归,吾孰与处于此?吾亦从子而归尔。”引师而去之。故君子大其平乎己也。此皆大
夫也。其称“人”何?贬。曷为贬?平者在下也。wài píng bú shū ,cǐ hé yǐ shū ?dà qí píng hū jǐ yě 。hé dà qí píng hū jǐ ?zhuāng wáng wéi sòng ,jun1 yǒu qī rì zhī liáng ěr !jìn cǐ bú shèng ,jiāng qù ér guī ěr 。yú shì shǐ sī mǎ zǐ fǎn chéng yīn ér kuī sòng chéng 。sòng huá yuán yì chéng yīn ér chū jiàn zhī 。sī mǎ zǐ fǎn yuē :“zǐ zhī guó hé rú ?”huá yuán yuē :“bèi yǐ !”yuē :“hé rú ?”yuē :“yì zǐ ér shí zhī ,xī hái ér chuī zhī 。”sī mǎ zǐ fǎn yuē :“xī !shèn yǐ ,bèi !suī rán ,wú wén zhī yě ,wéi zhě gān mǎ ér mò zhī ,shǐ féi zhě yīng kè 。shì hé zǐ zhī qíng yě ?”huá yuán yuē :“wú wén zhī :jun1 zǐ jiàn rén zhī è zé jīn zhī ,xiǎo rén jiàn rén zhī è zé xìng zhī 。wú jiàn zǐ zhī jun1 zǐ yě ,shì yǐ gào qíng yú zǐ yě 。”sī mǎ zǐ fǎn yuē :“nuò ,miǎn zhī yǐ !wú jun1 yì yǒu qī rì zhī liáng ěr !jìn cǐ bú shèng ,jiāng qù ér guī ěr 。”yī ér qù zhī 。
fǎn yú zhuāng wáng 。zhuāng wáng yuē :“hé rú ?”sī mǎ zǐ fǎn yuē :“bèi yǐ !”yuē :“hé rú ?”yuē :“yì zǐ ér shí zhī ,xī hái ér chuī zhī 。”zhuāng wáng yuē :“xī !shèn yǐ ,bèi !suī rán ,wú jīn qǔ cǐ ,rán hòu ér guī ěr 。”sī mǎ zǐ fǎn yuē :“bú kě 。chén yǐ gào zhī yǐ ,jun1 yǒu qī rì zhī liáng ěr 。”zhuāng wáng nù yuē :“wú shǐ zǐ wǎng shì zhī ,zǐ hé wéi gào zhī ?”sī mǎ zǐ fǎn yuē :“yǐ qū qū zhī sòng ,yóu yǒu bú qī rén zhī chén ,kě yǐ chǔ ér wú hū ?shì yǐ gào zhī yě 。”zhuāng wáng yuē :“nuò ,shě ér zhǐ 。suī rán ,wú yóu qǔ cǐ ,rán hòu guī ěr 。”sī mǎ zǐ fǎn yuē :“rán zé jun1 qǐng chù yú cǐ ,chén qǐng guī ěr 。”zhuāng wáng yuē :“zǐ qù wǒ ér guī ,wú shú yǔ chù yú cǐ ?wú yì cóng zǐ ér guī ěr 。”yǐn shī ér qù zhī 。gù jun1 zǐ dà qí píng hū jǐ yě 。cǐ jiē dà
fū yě 。qí chēng “rén ”hé ?biǎn 。hé wéi biǎn ?píng zhě zài xià yě 。古文观止, - 作者:公羊高 朝代:宋代
吴无君,无大夫,此何以有君,有大夫?贤季子也。何贤乎季子?让国也。其让国奈何?谒也,馀祭也,夷昧也,与季子同母者四。季子弱而才,兄弟皆爱之,同欲立之以为君。谒曰:“今若是迮而与季子国,季子犹不受也。请无与子而与弟,弟兄迭为君,而致国乎季子。”皆曰诺。故诸为君者皆轻死为勇,饮食必祝,曰:“天苟有吴国,尚速有悔于予身。”故谒也死,馀祭也立。馀祭也死,夷昧也立。夷昧也死,则国宜之季子者也,季子使而亡焉。僚者长庶也,即之。季之使而反,至而君之尔。阖庐曰:“先君之所以不与子国,而与弟者,凡为季子故也。将从先君之命与,则国宜之季子者也;如不从先君之命与子,我宜当立者也。僚恶得为君?”于是使专诸刺僚,而致国乎季子。季子不受,曰:“尔杀吾君,吾受尔国,是吾与尔为篡也。尔杀吾兄,吾又杀尔,是父子兄弟相杀,终身无已也。”去之延陵,终身不入吴国。故君子以其不受为义,以其不杀为仁,贤季子。则吴何以有君,有大夫?以季子为臣,则宜有君者也。札者何?吴季子之名也。春秋贤者不名,此何以名?许夷狄者,不一而足也。季子者,所贤也,曷为不足乎季子?许人臣者必使臣,许人子者必使子也。
wú wú jun1 ,wú dà fū ,cǐ hé yǐ yǒu jun1 ,yǒu dà fū ?xián jì zǐ yě 。hé xián hū jì zǐ ?ràng guó yě 。qí ràng guó nài hé ?yè yě ,yú jì yě ,yí mèi yě ,yǔ jì zǐ tóng mǔ zhě sì 。jì zǐ ruò ér cái ,xiōng dì jiē ài zhī ,tóng yù lì zhī yǐ wéi jun1 。yè yuē :“jīn ruò shì zé ér yǔ jì zǐ guó ,jì zǐ yóu bú shòu yě 。qǐng wú yǔ zǐ ér yǔ dì ,dì xiōng dié wéi jun1 ,ér zhì guó hū jì zǐ 。”jiē yuē nuò 。gù zhū wéi jun1 zhě jiē qīng sǐ wéi yǒng ,yǐn shí bì zhù ,yuē :“tiān gǒu yǒu wú guó ,shàng sù yǒu huǐ yú yǔ shēn 。”gù yè yě sǐ ,yú jì yě lì 。yú jì yě sǐ ,yí mèi yě lì 。yí mèi yě sǐ ,zé guó yí zhī jì zǐ zhě yě ,jì zǐ shǐ ér wáng yān 。liáo zhě zhǎng shù yě ,jí zhī 。jì zhī shǐ ér fǎn ,zhì ér jun1 zhī ěr 。hé lú yuē :“xiān jun1 zhī suǒ yǐ bú yǔ zǐ guó ,ér yǔ dì zhě ,fán wéi jì zǐ gù yě 。jiāng cóng xiān jun1 zhī mìng yǔ ,zé guó yí zhī jì zǐ zhě yě ;rú bú cóng xiān jun1 zhī mìng yǔ zǐ ,wǒ yí dāng lì zhě yě 。liáo è dé wéi jun1 ?”yú shì shǐ zhuān zhū cì liáo ,ér zhì guó hū jì zǐ 。jì zǐ bú shòu ,yuē :“ěr shā wú jun1 ,wú shòu ěr guó ,shì wú yǔ ěr wéi cuàn yě 。ěr shā wú xiōng ,wú yòu shā ěr ,shì fù zǐ xiōng dì xiàng shā ,zhōng shēn wú yǐ yě 。”qù zhī yán líng ,zhōng shēn bú rù wú guó 。gù jun1 zǐ yǐ qí bú shòu wéi yì ,yǐ qí bú shā wéi rén ,xián jì zǐ 。zé wú hé yǐ yǒu jun1 ,yǒu dà fū ?yǐ jì zǐ wéi chén ,zé yí yǒu jun1 zhě yě 。zhá zhě hé ?wú jì zǐ zhī míng yě 。chūn qiū xián zhě bú míng ,cǐ hé yǐ míng ?xǔ yí dí zhě ,bú yī ér zú yě 。jì zǐ zhě ,suǒ xián yě ,hé wéi bú zú hū jì zǐ ?xǔ rén chén zhě bì shǐ chén ,xǔ rén zǐ zhě bì shǐ zǐ yě 。
古文观止, - 作者:公羊高 朝代:先秦
元年者何?君之始年也。春者何?岁之始也。王者孰谓?谓文王也。曷为先言“王”而后言“正月?”王正月也。何言乎王正月?大一统也。
公何以不言即位?成公意也。何成乎公之意?公将平国而反之桓。曷为反之桓?桓幼而贵,隐长而卑。其为尊卑也微,国人莫知。隐长又贤,诸大夫扳隐而立之。隐于是焉而辞立,则未知桓之将必得立也;且如桓立,则恐诸大夫之不能相幼君也。故凡隐之立,为桓立也。隐长又贤,何以不宜立?立適以长不以贤,立子以贵不以长。桓何以贵?母贵也。母贵,则子何以贵?子以母贵,母以子贵。yuán nián zhě hé ?jun1 zhī shǐ nián yě 。chūn zhě hé ?suì zhī shǐ yě 。wáng zhě shú wèi ?wèi wén wáng yě 。hé wéi xiān yán “wáng ”ér hòu yán “zhèng yuè ?”wáng zhèng yuè yě 。hé yán hū wáng zhèng yuè ?dà yī tǒng yě 。
gōng hé yǐ bú yán jí wèi ?chéng gōng yì yě 。hé chéng hū gōng zhī yì ?gōng jiāng píng guó ér fǎn zhī huán 。hé wéi fǎn zhī huán ?huán yòu ér guì ,yǐn zhǎng ér bēi 。qí wéi zūn bēi yě wēi ,guó rén mò zhī 。yǐn zhǎng yòu xián ,zhū dà fū bān yǐn ér lì zhī 。yǐn yú shì yān ér cí lì ,zé wèi zhī huán zhī jiāng bì dé lì yě ;qiě rú huán lì ,zé kǒng zhū dà fū zhī bú néng xiàng yòu jun1 yě 。gù fán yǐn zhī lì ,wéi huán lì yě 。yǐn zhǎng yòu xián ,hé yǐ bú yí lì ?lì shì yǐ zhǎng bú yǐ xián ,lì zǐ yǐ guì bú yǐ zhǎng 。huán hé yǐ guì ?mǔ guì yě 。mǔ guì ,zé zǐ hé yǐ guì ?zǐ yǐ mǔ guì ,mǔ yǐ zǐ guì 。辞赋, - 作者:公羊高 朝代:先秦
外平不书,此何以书?大其平乎己也。何大其平乎己?庄王围宋,军有七日之粮尔!尽此不胜,将去而归尔。于是使司马子反乘堙而窥宋城。宋华元亦乘堙而出见之。司马子反曰:“子之国何如?”华元曰:“惫矣!”曰:“何如?”曰:“易子而食之,析骸而炊之。”司马子反曰:“嘻!甚矣,惫!虽然,吾闻之也,围者柑马而秣之,使肥者应客。是何子之情也?”华元曰:“吾闻之:君子见人之厄则矜之,小人见人之厄则幸之。吾见子之君子也,是以告情于子也。”司马子反曰:“诺,勉之矣!吾军亦有七日之粮尔!尽此不胜,将去而归尔。”揖而去之。
反于庄王。庄王曰:“何如?”司马子反曰:“惫矣!”曰:“何如?”曰:“易子而食之,析骸而炊之。”庄王曰:“嘻!甚矣,惫!虽然,吾今取此,然后而归尔。”司马子反曰:“不可。臣已告之矣,军有七日之粮尔。”庄王怒曰:“吾使子往视之,子曷为告之?”司马子反曰:“以区区之宋,犹有不欺人之臣,可以楚而无乎?是以告之也。”庄王曰:“诺,舍而止。虽然,吾犹取此,然后归尔。”司马子反曰:“然则君请处于此,臣请归尔。”庄王曰:“子去我而归,吾孰与处于此?吾亦从子而归尔。”引师而去之。故君子大其平乎己也。此皆大
夫也。其称“人”何?贬。曷为贬?平者在下也。
wài píng bú shū ,cǐ hé yǐ shū ?dà qí píng hū jǐ yě 。hé dà qí píng hū jǐ ?zhuāng wáng wéi sòng ,jun1 yǒu qī rì zhī liáng ěr !jìn cǐ bú shèng ,jiāng qù ér guī ěr 。yú shì shǐ sī mǎ zǐ fǎn chéng yīn ér kuī sòng chéng 。sòng huá yuán yì chéng yīn ér chū jiàn zhī 。sī mǎ zǐ fǎn yuē :“zǐ zhī guó hé rú ?”huá yuán yuē :“bèi yǐ !”yuē :“hé rú ?”yuē :“yì zǐ ér shí zhī ,xī hái ér chuī zhī 。”sī mǎ zǐ fǎn yuē :“xī !shèn yǐ ,bèi !suī rán ,wú wén zhī yě ,wéi zhě gān mǎ ér mò zhī ,shǐ féi zhě yīng kè 。shì hé zǐ zhī qíng yě ?”huá yuán yuē :“wú wén zhī :jun1 zǐ jiàn rén zhī è zé jīn zhī ,xiǎo rén jiàn rén zhī è zé xìng zhī 。wú jiàn zǐ zhī jun1 zǐ yě ,shì yǐ gào qíng yú zǐ yě 。”sī mǎ zǐ fǎn yuē :“nuò ,miǎn zhī yǐ !wú jun1 yì yǒu qī rì zhī liáng ěr !jìn cǐ bú shèng ,jiāng qù ér guī ěr 。”yī ér qù zhī 。
fǎn yú zhuāng wáng 。zhuāng wáng yuē :“hé rú ?”sī mǎ zǐ fǎn yuē :“bèi yǐ !”yuē :“hé rú ?”yuē :“yì zǐ ér shí zhī ,xī hái ér chuī zhī 。”zhuāng wáng yuē :“xī !shèn yǐ ,bèi !suī rán ,wú jīn qǔ cǐ ,rán hòu ér guī ěr 。”sī mǎ zǐ fǎn yuē :“bú kě 。chén yǐ gào zhī yǐ ,jun1 yǒu qī rì zhī liáng ěr 。”zhuāng wáng nù yuē :“wú shǐ zǐ wǎng shì zhī ,zǐ hé wéi gào zhī ?”sī mǎ zǐ fǎn yuē :“yǐ qū qū zhī sòng ,yóu yǒu bú qī rén zhī chén ,kě yǐ chǔ ér wú hū ?shì yǐ gào zhī yě 。”zhuāng wáng yuē :“nuò ,shě ér zhǐ 。suī rán ,wú yóu qǔ cǐ ,rán hòu guī ěr 。”sī mǎ zǐ fǎn yuē :“rán zé jun1 qǐng chù yú cǐ ,chén qǐng guī ěr 。”zhuāng wáng yuē :“zǐ qù wǒ ér guī ,wú shú yǔ chù yú cǐ ?wú yì cóng zǐ ér guī ěr 。”yǐn shī ér qù zhī 。gù jun1 zǐ dà qí píng hū jǐ yě 。cǐ jiē dà
fū yě 。qí chēng “rén ”hé ?biǎn 。hé wéi biǎn ?píng zhě zài xià yě 。
辞赋, - 作者:公羊高 朝代:先秦
吴无君,无大夫,此何以有君,有大夫?贤季子也。何贤乎季子?让国也。其让国奈何?谒也,馀祭也,夷昧也,与季子同母者四。季子弱而才,兄弟皆爱之,同欲立之以为君。谒曰:“今若是迮而与季子国,季子犹不受也。请无与子而与弟,弟兄迭为君,而致国乎季子。”皆曰诺。故诸为君者皆轻死为勇,饮食必祝,曰:“天苟有吴国,尚速有悔于予身。”故谒也死,馀祭也立。馀祭也死,夷昧也立。夷昧也死,则国宜之季子者也,季子使而亡焉。僚者长庶也,即之。季之使而反,至而君之尔。阖庐曰:“先君之所以不与子国,而与弟者,凡为季子故也。将从先君之命与,则国宜之季子者也;如不从先君之命与子,我宜当立者也。僚恶得为君?”于是使专诸刺僚,而致国乎季子。季子不受,曰:“尔杀吾君,吾受尔国,是吾与尔为篡也。尔杀吾兄,吾又杀尔,是父子兄弟相杀,终身无已也。”去之延陵,终身不入吴国。故君子以其不受为义,以其不杀为仁,贤季子。则吴何以有君,有大夫?以季子为臣,则宜有君者也。札者何?吴季子之名也。春秋贤者不名,此何以名?许夷狄者,不一而足也。季子者,所贤也,曷为不足乎季子?许人臣者必使臣,许人子者必使子也。
wú wú jun1 ,wú dà fū ,cǐ hé yǐ yǒu jun1 ,yǒu dà fū ?xián jì zǐ yě 。hé xián hū jì zǐ ?ràng guó yě 。qí ràng guó nài hé ?yè yě ,yú jì yě ,yí mèi yě ,yǔ jì zǐ tóng mǔ zhě sì 。jì zǐ ruò ér cái ,xiōng dì jiē ài zhī ,tóng yù lì zhī yǐ wéi jun1 。yè yuē :“jīn ruò shì zé ér yǔ jì zǐ guó ,jì zǐ yóu bú shòu yě 。qǐng wú yǔ zǐ ér yǔ dì ,dì xiōng dié wéi jun1 ,ér zhì guó hū jì zǐ 。”jiē yuē nuò 。gù zhū wéi jun1 zhě jiē qīng sǐ wéi yǒng ,yǐn shí bì zhù ,yuē :“tiān gǒu yǒu wú guó ,shàng sù yǒu huǐ yú yǔ shēn 。”gù yè yě sǐ ,yú jì yě lì 。yú jì yě sǐ ,yí mèi yě lì 。yí mèi yě sǐ ,zé guó yí zhī jì zǐ zhě yě ,jì zǐ shǐ ér wáng yān 。liáo zhě zhǎng shù yě ,jí zhī 。jì zhī shǐ ér fǎn ,zhì ér jun1 zhī ěr 。hé lú yuē :“xiān jun1 zhī suǒ yǐ bú yǔ zǐ guó ,ér yǔ dì zhě ,fán wéi jì zǐ gù yě 。jiāng cóng xiān jun1 zhī mìng yǔ ,zé guó yí zhī jì zǐ zhě yě ;rú bú cóng xiān jun1 zhī mìng yǔ zǐ ,wǒ yí dāng lì zhě yě 。liáo è dé wéi jun1 ?”yú shì shǐ zhuān zhū cì liáo ,ér zhì guó hū jì zǐ 。jì zǐ bú shòu ,yuē :“ěr shā wú jun1 ,wú shòu ěr guó ,shì wú yǔ ěr wéi cuàn yě 。ěr shā wú xiōng ,wú yòu shā ěr ,shì fù zǐ xiōng dì xiàng shā ,zhōng shēn wú yǐ yě 。”qù zhī yán líng ,zhōng shēn bú rù wú guó 。gù jun1 zǐ yǐ qí bú shòu wéi yì ,yǐ qí bú shā wéi rén ,xián jì zǐ 。zé wú hé yǐ yǒu jun1 ,yǒu dà fū ?yǐ jì zǐ wéi chén ,zé yí yǒu jun1 zhě yě 。zhá zhě hé ?wú jì zǐ zhī míng yě 。chūn qiū xián zhě bú míng ,cǐ hé yǐ míng ?xǔ yí dí zhě ,bú yī ér zú yě 。jì zǐ zhě ,suǒ xián yě ,hé wéi bú zú hū jì zǐ ?xǔ rén chén zhě bì shǐ chén ,xǔ rén zǐ zhě bì shǐ zǐ yě 。
辞赋, - 作者:刘启 朝代:汉代
雕文刻镂,伤农事者也;锦绣纂组,害女红者也。农事伤,则饥之本也;女红害,则寒之原也。夫饥寒并至,而能无为非者寡矣。朕亲耕,后亲桑,以奉宗庙粢盛祭服,为天下先。不受献,减太官,省繇赋,欲天下务农蚕,素有畜积,以备灾害;强毋攘弱,众毋暴寡,老耆以寿终,幼孤得遂长。今岁或不登,民食颇寡,其咎安在?或诈伪为吏,吏以货赂为市,渔夺百姓,侵牟万民。县丞,长吏也,奸法与盗盗,甚无谓也!其令二千石修其职!不事官职耗乱者,丞相以闻,请其罪。布告天下,使明知朕意!
diāo wén kè lòu ,shāng nóng shì zhě yě ;jǐn xiù zuǎn zǔ ,hài nǚ hóng zhě yě 。nóng shì shāng ,zé jī zhī běn yě ;nǚ hóng hài ,zé hán zhī yuán yě 。fū jī hán bìng zhì ,ér néng wú wéi fēi zhě guǎ yǐ 。zhèn qīn gēng ,hòu qīn sāng ,yǐ fèng zōng miào zī shèng jì fú ,wéi tiān xià xiān 。bú shòu xiàn ,jiǎn tài guān ,shěng yáo fù ,yù tiān xià wù nóng cán ,sù yǒu chù jī ,yǐ bèi zāi hài ;qiáng wú rǎng ruò ,zhòng wú bào guǎ ,lǎo qí yǐ shòu zhōng ,yòu gū dé suí zhǎng 。jīn suì huò bú dēng ,mín shí pō guǎ ,qí jiù ān zài ?huò zhà wěi wéi lì ,lì yǐ huò lù wéi shì ,yú duó bǎi xìng ,qīn móu wàn mín 。xiàn chéng ,zhǎng lì yě ,jiān fǎ yǔ dào dào ,shèn wú wèi yě !qí lìng èr qiān shí xiū qí zhí !bú shì guān zhí hào luàn zhě ,chéng xiàng yǐ wén ,qǐng qí zuì 。bù gào tiān xià ,shǐ míng zhī zhèn yì !
辞赋, - 作者:谷梁赤 朝代:宋代
非国而曰灭,重夏阳也。虞无师,其曰师,何也?以其先晋,不可以不言师也。其先晋何也?为主乎灭夏阳也。夏阳者,虞、虢之塞邑也。灭夏阳而虞、虢举矣。虞之为主乎灭夏阳何也?晋献公欲伐虢,荀息曰:“君何不以屈产之乘、垂棘之璧,而借道乎虞也?”公曰:“此晋国之宝也。如受吾币而不借吾道,则如之何?”荀息曰:“此小国之所以事大国也。彼不借吾道,必不敢受吾币。如受吾币而借吾道,则是我取之中府,而藏之外府;取之中厩,而置之外厩也。”公曰:“宫之奇存焉,必不使也。”荀息曰:“宫之奇之为人也,达心而懦,又少长于君。达心则其言略,懦则不能强谏;少长于君,则君轻之。且夫玩好在耳目之前,而患在一国之后,此中知以上乃能虑之。臣料虞君中知以下也。”公遂借道而伐虢。宫之奇谏曰:“晋国之使者,其辞卑而币重,必不便于虞。”虞公弗听,遂受其币,而借之道。宫之奇又谏曰:“语曰:‘唇亡齿寒。’其斯之谓与!”挈其妻、子以奔曹。献公亡虢,五年而后举虞。荀息牵马操璧而前曰:“璧则犹是也,而马齿加长矣。”
fēi guó ér yuē miè ,zhòng xià yáng yě 。yú wú shī ,qí yuē shī ,hé yě ?yǐ qí xiān jìn ,bú kě yǐ bú yán shī yě 。qí xiān jìn hé yě ?wéi zhǔ hū miè xià yáng yě 。xià yáng zhě ,yú 、guó zhī sāi yì yě 。miè xià yáng ér yú 、guó jǔ yǐ 。yú zhī wéi zhǔ hū miè xià yáng hé yě ?jìn xiàn gōng yù fá guó ,xún xī yuē :“jun1 hé bú yǐ qū chǎn zhī chéng 、chuí jí zhī bì ,ér jiè dào hū yú yě ?”gōng yuē :“cǐ jìn guó zhī bǎo yě 。rú shòu wú bì ér bú jiè wú dào ,zé rú zhī hé ?”xún xī yuē :“cǐ xiǎo guó zhī suǒ yǐ shì dà guó yě 。bǐ bú jiè wú dào ,bì bú gǎn shòu wú bì 。rú shòu wú bì ér jiè wú dào ,zé shì wǒ qǔ zhī zhōng fǔ ,ér cáng zhī wài fǔ ;qǔ zhī zhōng jiù ,ér zhì zhī wài jiù yě 。”gōng yuē :“gōng zhī qí cún yān ,bì bú shǐ yě 。”xún xī yuē :“gōng zhī qí zhī wéi rén yě ,dá xīn ér nuò ,yòu shǎo zhǎng yú jun1 。dá xīn zé qí yán luè ,nuò zé bú néng qiáng jiàn ;shǎo zhǎng yú jun1 ,zé jun1 qīng zhī 。qiě fū wán hǎo zài ěr mù zhī qián ,ér huàn zài yī guó zhī hòu ,cǐ zhōng zhī yǐ shàng nǎi néng lǜ zhī 。chén liào yú jun1 zhōng zhī yǐ xià yě 。”gōng suí jiè dào ér fá guó 。gōng zhī qí jiàn yuē :“jìn guó zhī shǐ zhě ,qí cí bēi ér bì zhòng ,bì bú biàn yú yú 。”yú gōng fú tīng ,suí shòu qí bì ,ér jiè zhī dào 。gōng zhī qí yòu jiàn yuē :“yǔ yuē :‘chún wáng chǐ hán 。’qí sī zhī wèi yǔ !”qiè qí qī 、zǐ yǐ bēn cáo 。xiàn gōng wáng guó ,wǔ nián ér hòu jǔ yú 。xún xī qiān mǎ cāo bì ér qián yuē :“bì zé yóu shì yě ,ér mǎ chǐ jiā zhǎng yǐ 。”
古文观止, - 作者:谷梁赤 朝代:先秦
非国而曰灭,重夏阳也。虞无师,其曰师,何也?以其先晋,不可以不言师也。其先晋何也?为主乎灭夏阳也。夏阳者,虞、虢之塞邑也。灭夏阳而虞、虢举矣。虞之为主乎灭夏阳何也?晋献公欲伐虢,荀息曰:“君何不以屈产之乘、垂棘之璧,而借道乎虞也?”公曰:“此晋国之宝也。如受吾币而不借吾道,则如之何?”荀息曰:“此小国之所以事大国也。彼不借吾道,必不敢受吾币。如受吾币而借吾道,则是我取之中府,而藏之外府;取之中厩,而置之外厩也。”公曰:“宫之奇存焉,必不使也。”荀息曰:“宫之奇之为人也,达心而懦,又少长于君。达心则其言略,懦则不能强谏;少长于君,则君轻之。且夫玩好在耳目之前,而患在一国之后,此中知以上乃能虑之。臣料虞君中知以下也。”公遂借道而伐虢。宫之奇谏曰:“晋国之使者,其辞卑而币重,必不便于虞。”虞公弗听,遂受其币,而借之道。宫之奇又谏曰:“语曰:‘唇亡齿寒。’其斯之谓与!”挈其妻、子以奔曹。献公亡虢,五年而后举虞。荀息牵马操璧而前曰:“璧则犹是也,而马齿加长矣。”
fēi guó ér yuē miè ,zhòng xià yáng yě 。yú wú shī ,qí yuē shī ,hé yě ?yǐ qí xiān jìn ,bú kě yǐ bú yán shī yě 。qí xiān jìn hé yě ?wéi zhǔ hū miè xià yáng yě 。xià yáng zhě ,yú 、guó zhī sāi yì yě 。miè xià yáng ér yú 、guó jǔ yǐ 。yú zhī wéi zhǔ hū miè xià yáng hé yě ?jìn xiàn gōng yù fá guó ,xún xī yuē :“jun1 hé bú yǐ qū chǎn zhī chéng 、chuí jí zhī bì ,ér jiè dào hū yú yě ?”gōng yuē :“cǐ jìn guó zhī bǎo yě 。rú shòu wú bì ér bú jiè wú dào ,zé rú zhī hé ?”xún xī yuē :“cǐ xiǎo guó zhī suǒ yǐ shì dà guó yě 。bǐ bú jiè wú dào ,bì bú gǎn shòu wú bì 。rú shòu wú bì ér jiè wú dào ,zé shì wǒ qǔ zhī zhōng fǔ ,ér cáng zhī wài fǔ ;qǔ zhī zhōng jiù ,ér zhì zhī wài jiù yě 。”gōng yuē :“gōng zhī qí cún yān ,bì bú shǐ yě 。”xún xī yuē :“gōng zhī qí zhī wéi rén yě ,dá xīn ér nuò ,yòu shǎo zhǎng yú jun1 。dá xīn zé qí yán luè ,nuò zé bú néng qiáng jiàn ;shǎo zhǎng yú jun1 ,zé jun1 qīng zhī 。qiě fū wán hǎo zài ěr mù zhī qián ,ér huàn zài yī guó zhī hòu ,cǐ zhōng zhī yǐ shàng nǎi néng lǜ zhī 。chén liào yú jun1 zhōng zhī yǐ xià yě 。”gōng suí jiè dào ér fá guó 。gōng zhī qí jiàn yuē :“jìn guó zhī shǐ zhě ,qí cí bēi ér bì zhòng ,bì bú biàn yú yú 。”yú gōng fú tīng ,suí shòu qí bì ,ér jiè zhī dào 。gōng zhī qí yòu jiàn yuē :“yǔ yuē :‘chún wáng chǐ hán 。’qí sī zhī wèi yǔ !”qiè qí qī 、zǐ yǐ bēn cáo 。xiàn gōng wáng guó ,wǔ nián ér hòu jǔ yú 。xún xī qiān mǎ cāo bì ér qián yuē :“bì zé yóu shì yě ,ér mǎ chǐ jiā zhǎng yǐ 。”
辞赋, - 作者:刘秀 朝代:汉代
车驾至临溜自劳军,群臣大会。帝谓弇曰:“昔韩信破历下以开基,今将军攻祝阿以发迹,此皆齐之西界,功足相方。而韩信袭击已降,将军独拔勍敌,其功乃难于信也。又田横烹郦生,及田横降,高帝诏卫尉,不听为仇。张步前亦杀伏隆,若步来归命,吾当诏大司徒释其怨。又事尤相类也。将军前在南阳,建此大策,常以为落落难合,有志者事竟成也。”
chē jià zhì lín liū zì láo jun1 ,qún chén dà huì 。dì wèi yān yuē :“xī hán xìn pò lì xià yǐ kāi jī ,jīn jiāng jun1 gōng zhù ā yǐ fā jì ,cǐ jiē qí zhī xī jiè ,gōng zú xiàng fāng 。ér hán xìn xí jī yǐ jiàng ,jiāng jun1 dú bá qíng dí ,qí gōng nǎi nán yú xìn yě 。yòu tián héng pēng lì shēng ,jí tián héng jiàng ,gāo dì zhào wèi wèi ,bú tīng wéi chóu 。zhāng bù qián yì shā fú lóng ,ruò bù lái guī mìng ,wú dāng zhào dà sī tú shì qí yuàn 。yòu shì yóu xiàng lèi yě 。jiāng jun1 qián zài nán yáng ,jiàn cǐ dà cè ,cháng yǐ wéi luò luò nán hé ,yǒu zhì zhě shì jìng chéng yě 。”
古文观止, - 作者:刘秀 朝代:汉代
车驾至临溜自劳军,群臣大会。帝谓弇曰:“昔韩信破历下以开基,今将军攻祝阿以发迹,此皆齐之西界,功足相方。而韩信袭击已降,将军独拔勍敌,其功乃难于信也。又田横烹郦生,及田横降,高帝诏卫尉,不听为仇。张步前亦杀伏隆,若步来归命,吾当诏大司徒释其怨。又事尤相类也。将军前在南阳,建此大策,常以为落落难合,有志者事竟成也。”
chē jià zhì lín liū zì láo jun1 ,qún chén dà huì 。dì wèi yān yuē :“xī hán xìn pò lì xià yǐ kāi jī ,jīn jiāng jun1 gōng zhù ā yǐ fā jì ,cǐ jiē qí zhī xī jiè ,gōng zú xiàng fāng 。ér hán xìn xí jī yǐ jiàng ,jiāng jun1 dú bá qíng dí ,qí gōng nǎi nán yú xìn yě 。yòu tián héng pēng lì shēng ,jí tián héng jiàng ,gāo dì zhào wèi wèi ,bú tīng wéi chóu 。zhāng bù qián yì shā fú lóng ,ruò bù lái guī mìng ,wú dāng zhào dà sī tú shì qí yuàn 。yòu shì yóu xiàng lèi yě 。jiāng jun1 qián zài nán yáng ,jiàn cǐ dà cè ,cháng yǐ wéi luò luò nán hé ,yǒu zhì zhě shì jìng chéng yě 。”
辞赋, - 作者:路温舒 朝代:汉代
汉昭帝逝世,昌邑王刘贺被废黜,汉宣帝刘询刚刚登上皇位。路温舒呈上奏书,奏书说:
昭帝崩,昌邑王贺废,宣帝初即位,路温舒上书,言宜尚德缓刑。其辞曰:
“臣闻齐有无知之祸,而桓公以兴;晋有骊姬之难,而文公用伯。近世赵王不终,诸吕作乱,而孝文为太宗。由是观之,祸乱之作,将以开圣人也。故桓、文扶微兴坏,尊文、武之业,
泽加百姓,功润诸侯,虽不及三王,天下归仁焉。文帝永思至德,以承天心,崇仁义,省刑罚,通关梁,一远近,敬贤如大宾,爱民如赤子,内恕情之所安而施之于海内,是以囹圄空虚,天下太平。夫继变化之后,必有异旧之恩,此贤圣所以昭天命也。“往者,昭帝即世而无嗣,大臣忧戚,焦心合谋,皆以昌邑尊亲,援而立之。然天不授命,淫乱其心,遂以自亡。深察祸变之故,乃皇天之所以开至圣也。故大将军受命武帝,股肱汉国,披肝胆,决大计,黜亡义,立有德,辅天而行,然后宗庙以安,天下咸宁。臣闻《春秋》正即位,大一统而慎始也。陛下初登至尊,与天合符,宜改前世之失,正始受命之统,涤烦文,除民疾,存亡继绝,以应天意。
“臣闻秦有十失,其一尚存,治狱之吏是也。秦之时,羞文学,好武勇,贱仁义之士,贵治狱之吏,正言者谓之诽谤,遏过者谓之妖言,故盛服先王不用于世⒅,忠良切言皆郁于胸,誉谀之声日满于耳,虚美熏心,实祸蔽塞,此乃秦之所以亡天下也。方今天下,赖陛下恩厚,亡金革之危、饥寒之患,父子夫妻戮力安家,然太平未洽者,狱乱之也。夫狱者,天下之大命也,死者不可复生,绝者不可复属。《书》曰:“与其杀不辜,宁失不经。”今治狱吏则不然,上下相驱,以刻为明,深者获公名,平者多后患。故治狱之吏,皆欲人死,非憎人也,自安之道在人之死。是以死人之血流离于市,被刑之徒比肩而立,大辟之计岁以万数。此仁圣之所以伤也。太平之未洽,凡以此也。夫人情安则乐生,痛则思死,棰楚之下,何求而不得?做囚人不胜痛,则饰词以视之,吏治者利其然,则指道以明之,上奏畏却,则锻练而周内之;盖奏当之成,虽咎繇听之,犹以为死有余辜。何则?成练者众,文致之罪明也。是以狱吏专为深刻,残贼而亡极,媮为一切,不顾国患,此世之大贼也。故俗语曰:“画地为狱议不入;刻木为吏期不对。”此皆疾吏之风,悲痛之辞也。故天下之患,莫深于狱;败法乱正,离亲塞道,莫甚乎治狱之吏,此所谓一尚存者也。”
“臣闻乌鸢之卵不毁,而后凤凰集;诽谤之罪不诛,而后良言进。故古人有言:“山薮臧疾,川泽纳污,瑾瑜匿恶,国君含诟。”唯陛下除诽谤以招切言,开天下之口,广箴谏之路,扫亡秦之失,尊文武之德,省法制,宽刑罚,以废治狱,则太平之风可兴于世,永履和乐,与天亡极,天下幸甚。”
上善其言。hàn zhāo dì shì shì ,chāng yì wáng liú hè bèi fèi chù ,hàn xuān dì liú xún gāng gāng dēng shàng huáng wèi 。lù wēn shū chéng shàng zòu shū ,zòu shū shuō :
zhāo dì bēng ,chāng yì wáng hè fèi ,xuān dì chū jí wèi ,lù wēn shū shàng shū ,yán yí shàng dé huǎn xíng 。qí cí yuē :
“chén wén qí yǒu wú zhī zhī huò ,ér huán gōng yǐ xìng ;jìn yǒu lí jī zhī nán ,ér wén gōng yòng bó 。jìn shì zhào wáng bú zhōng ,zhū lǚ zuò luàn ,ér xiào wén wéi tài zōng 。yóu shì guān zhī ,huò luàn zhī zuò ,jiāng yǐ kāi shèng rén yě 。gù huán 、wén fú wēi xìng huài ,zūn wén 、wǔ zhī yè ,
zé jiā bǎi xìng ,gōng rùn zhū hóu ,suī bú jí sān wáng ,tiān xià guī rén yān 。wén dì yǒng sī zhì dé ,yǐ chéng tiān xīn ,chóng rén yì ,shěng xíng fá ,tōng guān liáng ,yī yuǎn jìn ,jìng xián rú dà bīn ,ài mín rú chì zǐ ,nèi shù qíng zhī suǒ ān ér shī zhī yú hǎi nèi ,shì yǐ líng yǔ kōng xū ,tiān xià tài píng 。fū jì biàn huà zhī hòu ,bì yǒu yì jiù zhī ēn ,cǐ xián shèng suǒ yǐ zhāo tiān mìng yě 。“wǎng zhě ,zhāo dì jí shì ér wú sì ,dà chén yōu qī ,jiāo xīn hé móu ,jiē yǐ chāng yì zūn qīn ,yuán ér lì zhī 。rán tiān bú shòu mìng ,yín luàn qí xīn ,suí yǐ zì wáng 。shēn chá huò biàn zhī gù ,nǎi huáng tiān zhī suǒ yǐ kāi zhì shèng yě 。gù dà jiāng jun1 shòu mìng wǔ dì ,gǔ gōng hàn guó ,pī gān dǎn ,jué dà jì ,chù wáng yì ,lì yǒu dé ,fǔ tiān ér háng ,rán hòu zōng miào yǐ ān ,tiān xià xián níng 。chén wén 《chūn qiū 》zhèng jí wèi ,dà yī tǒng ér shèn shǐ yě 。bì xià chū dēng zhì zūn ,yǔ tiān hé fú ,yí gǎi qián shì zhī shī ,zhèng shǐ shòu mìng zhī tǒng ,dí fán wén ,chú mín jí ,cún wáng jì jué ,yǐ yīng tiān yì 。
“chén wén qín yǒu shí shī ,qí yī shàng cún ,zhì yù zhī lì shì yě 。qín zhī shí ,xiū wén xué ,hǎo wǔ yǒng ,jiàn rén yì zhī shì ,guì zhì yù zhī lì ,zhèng yán zhě wèi zhī fěi bàng ,è guò zhě wèi zhī yāo yán ,gù shèng fú xiān wáng bú yòng yú shì ⒅,zhōng liáng qiē yán jiē yù yú xiōng ,yù yú zhī shēng rì mǎn yú ěr ,xū měi xūn xīn ,shí huò bì sāi ,cǐ nǎi qín zhī suǒ yǐ wáng tiān xià yě 。fāng jīn tiān xià ,lài bì xià ēn hòu ,wáng jīn gé zhī wēi 、jī hán zhī huàn ,fù zǐ fū qī lù lì ān jiā ,rán tài píng wèi qià zhě ,yù luàn zhī yě 。fū yù zhě ,tiān xià zhī dà mìng yě ,sǐ zhě bú kě fù shēng ,jué zhě bú kě fù shǔ 。《shū 》yuē :“yǔ qí shā bú gū ,níng shī bú jīng 。”jīn zhì yù lì zé bú rán ,shàng xià xiàng qū ,yǐ kè wéi míng ,shēn zhě huò gōng míng ,píng zhě duō hòu huàn 。gù zhì yù zhī lì ,jiē yù rén sǐ ,fēi zēng rén yě ,zì ān zhī dào zài rén zhī sǐ 。shì yǐ sǐ rén zhī xuè liú lí yú shì ,bèi xíng zhī tú bǐ jiān ér lì ,dà pì zhī jì suì yǐ wàn shù 。cǐ rén shèng zhī suǒ yǐ shāng yě 。tài píng zhī wèi qià ,fán yǐ cǐ yě 。fū rén qíng ān zé lè shēng ,tòng zé sī sǐ ,chuí chǔ zhī xià ,hé qiú ér bú dé ?zuò qiú rén bú shèng tòng ,zé shì cí yǐ shì zhī ,lì zhì zhě lì qí rán ,zé zhǐ dào yǐ míng zhī ,shàng zòu wèi què ,zé duàn liàn ér zhōu nèi zhī ;gài zòu dāng zhī chéng ,suī jiù yáo tīng zhī ,yóu yǐ wéi sǐ yǒu yú gū 。hé zé ?chéng liàn zhě zhòng ,wén zhì zhī zuì míng yě 。shì yǐ yù lì zhuān wéi shēn kè ,cán zéi ér wáng jí ,yú wéi yī qiē ,bú gù guó huàn ,cǐ shì zhī dà zéi yě 。gù sú yǔ yuē :“huà dì wéi yù yì bú rù ;kè mù wéi lì qī bú duì 。”cǐ jiē jí lì zhī fēng ,bēi tòng zhī cí yě 。gù tiān xià zhī huàn ,mò shēn yú yù ;bài fǎ luàn zhèng ,lí qīn sāi dào ,mò shèn hū zhì yù zhī lì ,cǐ suǒ wèi yī shàng cún zhě yě 。”
“chén wén wū yuān zhī luǎn bú huǐ ,ér hòu fèng huáng jí ;fěi bàng zhī zuì bú zhū ,ér hòu liáng yán jìn 。gù gǔ rén yǒu yán :“shān sǒu zāng jí ,chuān zé nà wū ,jǐn yú nì è ,guó jun1 hán gòu 。”wéi bì xià chú fěi bàng yǐ zhāo qiē yán ,kāi tiān xià zhī kǒu ,guǎng zhēn jiàn zhī lù ,sǎo wáng qín zhī shī ,zūn wén wǔ zhī dé ,shěng fǎ zhì ,kuān xíng fá ,yǐ fèi zhì yù ,zé tài píng zhī fēng kě xìng yú shì ,yǒng lǚ hé lè ,yǔ tiān wáng jí ,tiān xià xìng shèn 。”
shàng shàn qí yán 。古文观止, - 作者:路温舒 朝代:汉代
汉昭帝逝世,昌邑王刘贺被废黜,汉宣帝刘询刚刚登上皇位。路温舒呈上奏书,奏书说:
昭帝崩,昌邑王贺废,宣帝初即位,路温舒上书,言宜尚德缓刑。其辞曰:
“臣闻齐有无知之祸,而桓公以兴;晋有骊姬之难,而文公用伯。近世赵王不终,诸吕作乱,而孝文为太宗。由是观之,祸乱之作,将以开圣人也。故桓、文扶微兴坏,尊文、武之业,
泽加百姓,功润诸侯,虽不及三王,天下归仁焉。文帝永思至德,以承天心,崇仁义,省刑罚,通关梁,一远近,敬贤如大宾,爱民如赤子,内恕情之所安而施之于海内,是以囹圄空虚,天下太平。夫继变化之后,必有异旧之恩,此贤圣所以昭天命也。“往者,昭帝即世而无嗣,大臣忧戚,焦心合谋,皆以昌邑尊亲,援而立之。然天不授命,淫乱其心,遂以自亡。深察祸变之故,乃皇天之所以开至圣也。故大将军受命武帝,股肱汉国,披肝胆,决大计,黜亡义,立有德,辅天而行,然后宗庙以安,天下咸宁。臣闻《春秋》正即位,大一统而慎始也。陛下初登至尊,与天合符,宜改前世之失,正始受命之统,涤烦文,除民疾,存亡继绝,以应天意。
“臣闻秦有十失,其一尚存,治狱之吏是也。秦之时,羞文学,好武勇,贱仁义之士,贵治狱之吏,正言者谓之诽谤,遏过者谓之妖言,故盛服先王不用于世⒅,忠良切言皆郁于胸,誉谀之声日满于耳,虚美熏心,实祸蔽塞,此乃秦之所以亡天下也。方今天下,赖陛下恩厚,亡金革之危、饥寒之患,父子夫妻戮力安家,然太平未洽者,狱乱之也。夫狱者,天下之大命也,死者不可复生,绝者不可复属。《书》曰:“与其杀不辜,宁失不经。”今治狱吏则不然,上下相驱,以刻为明,深者获公名,平者多后患。故治狱之吏,皆欲人死,非憎人也,自安之道在人之死。是以死人之血流离于市,被刑之徒比肩而立,大辟之计岁以万数。此仁圣之所以伤也。太平之未洽,凡以此也。夫人情安则乐生,痛则思死,棰楚之下,何求而不得?做囚人不胜痛,则饰词以视之,吏治者利其然,则指道以明之,上奏畏却,则锻练而周内之;盖奏当之成,虽咎繇听之,犹以为死有余辜。何则?成练者众,文致之罪明也。是以狱吏专为深刻,残贼而亡极,媮为一切,不顾国患,此世之大贼也。故俗语曰:“画地为狱议不入;刻木为吏期不对。”此皆疾吏之风,悲痛之辞也。故天下之患,莫深于狱;败法乱正,离亲塞道,莫甚乎治狱之吏,此所谓一尚存者也。”
“臣闻乌鸢之卵不毁,而后凤凰集;诽谤之罪不诛,而后良言进。故古人有言:“山薮臧疾,川泽纳污,瑾瑜匿恶,国君含诟。”唯陛下除诽谤以招切言,开天下之口,广箴谏之路,扫亡秦之失,尊文武之德,省法制,宽刑罚,以废治狱,则太平之风可兴于世,永履和乐,与天亡极,天下幸甚。”
上善其言。
hàn zhāo dì shì shì ,chāng yì wáng liú hè bèi fèi chù ,hàn xuān dì liú xún gāng gāng dēng shàng huáng wèi 。lù wēn shū chéng shàng zòu shū ,zòu shū shuō :
zhāo dì bēng ,chāng yì wáng hè fèi ,xuān dì chū jí wèi ,lù wēn shū shàng shū ,yán yí shàng dé huǎn xíng 。qí cí yuē :
“chén wén qí yǒu wú zhī zhī huò ,ér huán gōng yǐ xìng ;jìn yǒu lí jī zhī nán ,ér wén gōng yòng bó 。jìn shì zhào wáng bú zhōng ,zhū lǚ zuò luàn ,ér xiào wén wéi tài zōng 。yóu shì guān zhī ,huò luàn zhī zuò ,jiāng yǐ kāi shèng rén yě 。gù huán 、wén fú wēi xìng huài ,zūn wén 、wǔ zhī yè ,
zé jiā bǎi xìng ,gōng rùn zhū hóu ,suī bú jí sān wáng ,tiān xià guī rén yān 。wén dì yǒng sī zhì dé ,yǐ chéng tiān xīn ,chóng rén yì ,shěng xíng fá ,tōng guān liáng ,yī yuǎn jìn ,jìng xián rú dà bīn ,ài mín rú chì zǐ ,nèi shù qíng zhī suǒ ān ér shī zhī yú hǎi nèi ,shì yǐ líng yǔ kōng xū ,tiān xià tài píng 。fū jì biàn huà zhī hòu ,bì yǒu yì jiù zhī ēn ,cǐ xián shèng suǒ yǐ zhāo tiān mìng yě 。“wǎng zhě ,zhāo dì jí shì ér wú sì ,dà chén yōu qī ,jiāo xīn hé móu ,jiē yǐ chāng yì zūn qīn ,yuán ér lì zhī 。rán tiān bú shòu mìng ,yín luàn qí xīn ,suí yǐ zì wáng 。shēn chá huò biàn zhī gù ,nǎi huáng tiān zhī suǒ yǐ kāi zhì shèng yě 。gù dà jiāng jun1 shòu mìng wǔ dì ,gǔ gōng hàn guó ,pī gān dǎn ,jué dà jì ,chù wáng yì ,lì yǒu dé ,fǔ tiān ér háng ,rán hòu zōng miào yǐ ān ,tiān xià xián níng 。chén wén 《chūn qiū 》zhèng jí wèi ,dà yī tǒng ér shèn shǐ yě 。bì xià chū dēng zhì zūn ,yǔ tiān hé fú ,yí gǎi qián shì zhī shī ,zhèng shǐ shòu mìng zhī tǒng ,dí fán wén ,chú mín jí ,cún wáng jì jué ,yǐ yīng tiān yì 。
“chén wén qín yǒu shí shī ,qí yī shàng cún ,zhì yù zhī lì shì yě 。qín zhī shí ,xiū wén xué ,hǎo wǔ yǒng ,jiàn rén yì zhī shì ,guì zhì yù zhī lì ,zhèng yán zhě wèi zhī fěi bàng ,è guò zhě wèi zhī yāo yán ,gù shèng fú xiān wáng bú yòng yú shì ⒅,zhōng liáng qiē yán jiē yù yú xiōng ,yù yú zhī shēng rì mǎn yú ěr ,xū měi xūn xīn ,shí huò bì sāi ,cǐ nǎi qín zhī suǒ yǐ wáng tiān xià yě 。fāng jīn tiān xià ,lài bì xià ēn hòu ,wáng jīn gé zhī wēi 、jī hán zhī huàn ,fù zǐ fū qī lù lì ān jiā ,rán tài píng wèi qià zhě ,yù luàn zhī yě 。fū yù zhě ,tiān xià zhī dà mìng yě ,sǐ zhě bú kě fù shēng ,jué zhě bú kě fù shǔ 。《shū 》yuē :“yǔ qí shā bú gū ,níng shī bú jīng 。”jīn zhì yù lì zé bú rán ,shàng xià xiàng qū ,yǐ kè wéi míng ,shēn zhě huò gōng míng ,píng zhě duō hòu huàn 。gù zhì yù zhī lì ,jiē yù rén sǐ ,fēi zēng rén yě ,zì ān zhī dào zài rén zhī sǐ 。shì yǐ sǐ rén zhī xuè liú lí yú shì ,bèi xíng zhī tú bǐ jiān ér lì ,dà pì zhī jì suì yǐ wàn shù 。cǐ rén shèng zhī suǒ yǐ shāng yě 。tài píng zhī wèi qià ,fán yǐ cǐ yě 。fū rén qíng ān zé lè shēng ,tòng zé sī sǐ ,chuí chǔ zhī xià ,hé qiú ér bú dé ?zuò qiú rén bú shèng tòng ,zé shì cí yǐ shì zhī ,lì zhì zhě lì qí rán ,zé zhǐ dào yǐ míng zhī ,shàng zòu wèi què ,zé duàn liàn ér zhōu nèi zhī ;gài zòu dāng zhī chéng ,suī jiù yáo tīng zhī ,yóu yǐ wéi sǐ yǒu yú gū 。hé zé ?chéng liàn zhě zhòng ,wén zhì zhī zuì míng yě 。shì yǐ yù lì zhuān wéi shēn kè ,cán zéi ér wáng jí ,yú wéi yī qiē ,bú gù guó huàn ,cǐ shì zhī dà zéi yě 。gù sú yǔ yuē :“huà dì wéi yù yì bú rù ;kè mù wéi lì qī bú duì 。”cǐ jiē jí lì zhī fēng ,bēi tòng zhī cí yě 。gù tiān xià zhī huàn ,mò shēn yú yù ;bài fǎ luàn zhèng ,lí qīn sāi dào ,mò shèn hū zhì yù zhī lì ,cǐ suǒ wèi yī shàng cún zhě yě 。”
“chén wén wū yuān zhī luǎn bú huǐ ,ér hòu fèng huáng jí ;fěi bàng zhī zuì bú zhū ,ér hòu liáng yán jìn 。gù gǔ rén yǒu yán :“shān sǒu zāng jí ,chuān zé nà wū ,jǐn yú nì è ,guó jun1 hán gòu 。”wéi bì xià chú fěi bàng yǐ zhāo qiē yán ,kāi tiān xià zhī kǒu ,guǎng zhēn jiàn zhī lù ,sǎo wáng qín zhī shī ,zūn wén wǔ zhī dé ,shěng fǎ zhì ,kuān xíng fá ,yǐ fèi zhì yù ,zé tài píng zhī fēng kě xìng yú shì ,yǒng lǚ hé lè ,yǔ tiān wáng jí ,tiān xià xìng shèn 。”
shàng shàn qí yán 。
辞赋, - 作者:邹阳 朝代:汉代
臣闻忠无不报,信不见疑,臣常以为然,徒虚语耳。昔荆轲慕燕丹之义,白虹贯日,太子畏之;卫先生为秦画长平之事,太白食昴,昭王疑之。夫精变天地而信不谕两主,岂不哀哉!今臣尽忠竭诚,毕议愿知,左右不明,卒从吏讯,为世所疑。是使荆轲、卫先生复起,而燕、秦不寤也。愿大王孰察之。
昔玉人献宝,楚王诛之;李斯竭忠,胡亥极刑。是以箕子阳狂,接舆避世,恐遭此患也。愿大王察玉人、李斯之意,而后楚王、胡亥之听,毋使臣为箕子、接舆所笑。臣闻比干剖心,子胥鸱夷,臣始不信,乃今知之。愿大王孰察,少加怜焉。
语曰:“有白头如新,倾盖如故。”何则?知与不知也。故樊於期逃秦之燕,借荆轲首以奉丹事;王奢去齐之魏,临城自刭以却齐而存魏。夫王奢、樊於期非新于齐、秦而故于燕、魏也,所以去二国、死两君者,行合于志,慕义无穷也。是以苏秦不信于天下,为燕尾生;白圭战亡六城,为魏取中山。何则?诚有以相知也。苏秦相燕,人恶之燕王,燕王按剑而怒,食以駃騠;白圭显于中山,人恶之于魏文侯,文侯赐以夜光之璧。何则?两主二臣,剖心析肝相信,岂移于浮辞哉!
故女无美恶,入宫见妒;士无贤不肖,入朝见嫉。昔司马喜膑脚于宋,卒相中山;范雎拉胁折齿于魏,卒为应侯。此二人者,皆信必然之画,捐朋党之私,挟孤独之交,故不能自免于嫉妒之人也。是以申徒狄蹈雍之河,徐衍负石入海,不容于世,义不苟取比周于朝以移主上之心。故百里奚乞食于道路,缪公委之以政;甯戚饭牛车下,桓公任之以国。此二人者,岂素宦于朝,借誉于左右,然后二主用之哉?感于心,合于行,坚如胶漆,昆弟不能离,岂惑于众口哉?故偏听生奸,独任成乱。昔鲁听季孙之说逐孔子,宋任子冉之计囚墨翟。夫以孔、墨之辩,不能自免于谗谀,而二国以危。何则?众口铄金,积毁销骨也。秦用戎人由余而伯中国,齐用越人子臧而强威、宣。此二国岂系于俗,牵于世,系奇偏之浮辞哉?公听并观,垂明当世。故意合则胡越为兄弟,由余,子臧是矣;不合则骨肉为仇敌,朱、象、管、蔡是矣。今人主诚能用齐、秦之明,后宋、鲁之听,则五伯不足侔,而三王易为也。
是以圣王觉寤,捐子之之心,而不说田常之贤,封比干之后,修孕妇之墓,故功业覆于天下。何则?欲善亡厌也。夫晋文亲其雠,强伯诸侯;齐桓用其仇,而一匡天下。何则?慈仁殷勤,诚加于心,不可以虚辞借也。
至夫秦用商鞅之法,东弱韩、魏,立强天下,卒车裂之。越用大夫种之谋,禽劲吴而伯中国,遂诛其身。是以孙叔敖三去相而不悔,於陵子仲辞三公为人灌园。今人主诚能去骄傲之心,怀可报之意,披心腹,见情素,堕肝胆,施德厚,终与之穷达,无爱于士,则桀之犬可使呔尧,跖之客可使刺由,何况因万乘之权,假圣王之资乎!然则荆轲湛七族,要离燔妻子(),岂足为大王道哉!
臣闻明月之珠,夜光之璧,以闇投人于道,众莫不按剑相眄者。何则?无因而至前也。蟠木根柢,轮囷离奇,而为万乘器者,以左右先为之容也。故无因而至前,虽出随珠和璧,祗怨结而不见德;有人先游,则枯木朽株,树功而不忘。今夫天下布衣穷居之士,身在贫羸,虽蒙尧、舜之术,挟伊、管之辩,怀龙逢、比干之意,而素无根柢之容,虽竭精神,欲开忠于当世之君,则人主必袭按剑相眄之迹矣。是使布衣之士不得为枯木朽株之资也。
是以圣王制世御俗,独化于陶钧之上,而不牵乎卑辞之语,不夺乎众多之口。故秦皇帝任中庶子蒙嘉之言,以信荆轲,而匕首窃发;周文王猎泾渭,载吕尚归,以王天下。秦信左右而亡,周用乌集而王。何则?以其能越挛拘之语,驰域外之议,独观乎昭旷之道也。
今人主沈谄谀之辞,牵帷廧之制,使不羁之士与牛骥同皁,此鲍焦所以愤于世也。
臣闻盛饰入朝者不以私污义,底厉名号者不以利伤行。故里名胜母,曾子不入;邑号朝歌,墨子回车。今欲使天下寥廓之士笼于威重之权,胁于位势之贵,回面污行,以事谄谀之人,而求亲近于左右,则士有伏死堀穴岩薮之中耳,安有尽忠信而趋阙下者哉!chén wén zhōng wú bú bào ,xìn bú jiàn yí ,chén cháng yǐ wéi rán ,tú xū yǔ ěr 。xī jīng kē mù yàn dān zhī yì ,bái hóng guàn rì ,tài zǐ wèi zhī ;wèi xiān shēng wéi qín huà zhǎng píng zhī shì ,tài bái shí mǎo ,zhāo wáng yí zhī 。fū jīng biàn tiān dì ér xìn bú yù liǎng zhǔ ,qǐ bú āi zāi !jīn chén jìn zhōng jié chéng ,bì yì yuàn zhī ,zuǒ yòu bú míng ,zú cóng lì xùn ,wéi shì suǒ yí 。shì shǐ jīng kē 、wèi xiān shēng fù qǐ ,ér yàn 、qín bú wù yě 。yuàn dà wáng shú chá zhī 。
xī yù rén xiàn bǎo ,chǔ wáng zhū zhī ;lǐ sī jié zhōng ,hú hài jí xíng 。shì yǐ jī zǐ yáng kuáng ,jiē yú bì shì ,kǒng zāo cǐ huàn yě 。yuàn dà wáng chá yù rén 、lǐ sī zhī yì ,ér hòu chǔ wáng 、hú hài zhī tīng ,wú shǐ chén wéi jī zǐ 、jiē yú suǒ xiào 。chén wén bǐ gàn pōu xīn ,zǐ xū chī yí ,chén shǐ bú xìn ,nǎi jīn zhī zhī 。yuàn dà wáng shú chá ,shǎo jiā lián yān 。
yǔ yuē :“yǒu bái tóu rú xīn ,qīng gài rú gù 。”hé zé ?zhī yǔ bú zhī yě 。gù fán yú qī táo qín zhī yàn ,jiè jīng kē shǒu yǐ fèng dān shì ;wáng shē qù qí zhī wèi ,lín chéng zì jǐng yǐ què qí ér cún wèi 。fū wáng shē 、fán yú qī fēi xīn yú qí 、qín ér gù yú yàn 、wèi yě ,suǒ yǐ qù èr guó 、sǐ liǎng jun1 zhě ,háng hé yú zhì ,mù yì wú qióng yě 。shì yǐ sū qín bú xìn yú tiān xià ,wéi yàn wěi shēng ;bái guī zhàn wáng liù chéng ,wéi wèi qǔ zhōng shān 。hé zé ?chéng yǒu yǐ xiàng zhī yě 。sū qín xiàng yàn ,rén è zhī yàn wáng ,yàn wáng àn jiàn ér nù ,shí yǐ kuài tí ;bái guī xiǎn yú zhōng shān ,rén è zhī yú wèi wén hóu ,wén hóu cì yǐ yè guāng zhī bì 。hé zé ?liǎng zhǔ èr chén ,pōu xīn xī gān xiàng xìn ,qǐ yí yú fú cí zāi !
gù nǚ wú měi è ,rù gōng jiàn dù ;shì wú xián bú xiāo ,rù cháo jiàn jí 。xī sī mǎ xǐ bìn jiǎo yú sòng ,zú xiàng zhōng shān ;fàn jū lā xié shé chǐ yú wèi ,zú wéi yīng hóu 。cǐ èr rén zhě ,jiē xìn bì rán zhī huà ,juān péng dǎng zhī sī ,jiā gū dú zhī jiāo ,gù bú néng zì miǎn yú jí dù zhī rén yě 。shì yǐ shēn tú dí dǎo yōng zhī hé ,xú yǎn fù shí rù hǎi ,bú róng yú shì ,yì bú gǒu qǔ bǐ zhōu yú cháo yǐ yí zhǔ shàng zhī xīn 。gù bǎi lǐ xī qǐ shí yú dào lù ,miù gōng wěi zhī yǐ zhèng ;níng qī fàn niú chē xià ,huán gōng rèn zhī yǐ guó 。cǐ èr rén zhě ,qǐ sù huàn yú cháo ,jiè yù yú zuǒ yòu ,rán hòu èr zhǔ yòng zhī zāi ?gǎn yú xīn ,hé yú háng ,jiān rú jiāo qī ,kūn dì bú néng lí ,qǐ huò yú zhòng kǒu zāi ?gù piān tīng shēng jiān ,dú rèn chéng luàn 。xī lǔ tīng jì sūn zhī shuō zhú kǒng zǐ ,sòng rèn zǐ rǎn zhī jì qiú mò zhái 。fū yǐ kǒng 、mò zhī biàn ,bú néng zì miǎn yú chán yú ,ér èr guó yǐ wēi 。hé zé ?zhòng kǒu shuò jīn ,jī huǐ xiāo gǔ yě 。qín yòng róng rén yóu yú ér bó zhōng guó ,qí yòng yuè rén zǐ zāng ér qiáng wēi 、xuān 。cǐ èr guó qǐ xì yú sú ,qiān yú shì ,xì qí piān zhī fú cí zāi ?gōng tīng bìng guān ,chuí míng dāng shì 。gù yì hé zé hú yuè wéi xiōng dì ,yóu yú ,zǐ zāng shì yǐ ;bú hé zé gǔ ròu wéi chóu dí ,zhū 、xiàng 、guǎn 、cài shì yǐ 。jīn rén zhǔ chéng néng yòng qí 、qín zhī míng ,hòu sòng 、lǔ zhī tīng ,zé wǔ bó bú zú móu ,ér sān wáng yì wéi yě 。
shì yǐ shèng wáng jiào wù ,juān zǐ zhī zhī xīn ,ér bú shuō tián cháng zhī xián ,fēng bǐ gàn zhī hòu ,xiū yùn fù zhī mù ,gù gōng yè fù yú tiān xià 。hé zé ?yù shàn wáng yàn yě 。fū jìn wén qīn qí chóu ,qiáng bó zhū hóu ;qí huán yòng qí chóu ,ér yī kuāng tiān xià 。hé zé ?cí rén yīn qín ,chéng jiā yú xīn ,bú kě yǐ xū cí jiè yě 。
zhì fū qín yòng shāng yāng zhī fǎ ,dōng ruò hán 、wèi ,lì qiáng tiān xià ,zú chē liè zhī 。yuè yòng dà fū zhǒng zhī móu ,qín jìn wú ér bó zhōng guó ,suí zhū qí shēn 。shì yǐ sūn shū áo sān qù xiàng ér bú huǐ ,yú líng zǐ zhòng cí sān gōng wéi rén guàn yuán 。jīn rén zhǔ chéng néng qù jiāo ào zhī xīn ,huái kě bào zhī yì ,pī xīn fù ,jiàn qíng sù ,duò gān dǎn ,shī dé hòu ,zhōng yǔ zhī qióng dá ,wú ài yú shì ,zé jié zhī quǎn kě shǐ tǎi yáo ,zhí zhī kè kě shǐ cì yóu ,hé kuàng yīn wàn chéng zhī quán ,jiǎ shèng wáng zhī zī hū !rán zé jīng kē zhàn qī zú ,yào lí fán qī zǐ (),qǐ zú wéi dà wáng dào zāi !
chén wén míng yuè zhī zhū ,yè guāng zhī bì ,yǐ ān tóu rén yú dào ,zhòng mò bú àn jiàn xiàng miǎn zhě 。hé zé ?wú yīn ér zhì qián yě 。pán mù gēn dǐ ,lún qūn lí qí ,ér wéi wàn chéng qì zhě ,yǐ zuǒ yòu xiān wéi zhī róng yě 。gù wú yīn ér zhì qián ,suī chū suí zhū hé bì ,zhī yuàn jié ér bú jiàn dé ;yǒu rén xiān yóu ,zé kū mù xiǔ zhū ,shù gōng ér bú wàng 。jīn fū tiān xià bù yī qióng jū zhī shì ,shēn zài pín léi ,suī méng yáo 、shùn zhī shù ,jiā yī 、guǎn zhī biàn ,huái lóng féng 、bǐ gàn zhī yì ,ér sù wú gēn dǐ zhī róng ,suī jié jīng shén ,yù kāi zhōng yú dāng shì zhī jun1 ,zé rén zhǔ bì xí àn jiàn xiàng miǎn zhī jì yǐ 。shì shǐ bù yī zhī shì bú dé wéi kū mù xiǔ zhū zhī zī yě 。
shì yǐ shèng wáng zhì shì yù sú ,dú huà yú táo jun1 zhī shàng ,ér bú qiān hū bēi cí zhī yǔ ,bú duó hū zhòng duō zhī kǒu 。gù qín huáng dì rèn zhōng shù zǐ méng jiā zhī yán ,yǐ xìn jīng kē ,ér bǐ shǒu qiè fā ;zhōu wén wáng liè jīng wèi ,zǎi lǚ shàng guī ,yǐ wáng tiān xià 。qín xìn zuǒ yòu ér wáng ,zhōu yòng wū jí ér wáng 。hé zé ?yǐ qí néng yuè luán jū zhī yǔ ,chí yù wài zhī yì ,dú guān hū zhāo kuàng zhī dào yě 。
jīn rén zhǔ shěn chǎn yú zhī cí ,qiān wéi qiáng zhī zhì ,shǐ bú jī zhī shì yǔ niú jì tóng zào ,cǐ bào jiāo suǒ yǐ fèn yú shì yě 。
chén wén shèng shì rù cháo zhě bú yǐ sī wū yì ,dǐ lì míng hào zhě bú yǐ lì shāng háng 。gù lǐ míng shèng mǔ ,céng zǐ bú rù ;yì hào cháo gē ,mò zǐ huí chē 。jīn yù shǐ tiān xià liáo kuò zhī shì lóng yú wēi zhòng zhī quán ,xié yú wèi shì zhī guì ,huí miàn wū háng ,yǐ shì chǎn yú zhī rén ,ér qiú qīn jìn yú zuǒ yòu ,zé shì yǒu fú sǐ kū xué yán sǒu zhī zhōng ěr ,ān yǒu jìn zhōng xìn ér qū què xià zhě zāi !古文观止, - 作者:邹阳 朝代:汉代
臣闻忠无不报,信不见疑,臣常以为然,徒虚语耳。昔荆轲慕燕丹之义,白虹贯日,太子畏之;卫先生为秦画长平之事,太白食昴,昭王疑之。夫精变天地而信不谕两主,岂不哀哉!今臣尽忠竭诚,毕议愿知,左右不明,卒从吏讯,为世所疑。是使荆轲、卫先生复起,而燕、秦不寤也。愿大王孰察之。
昔玉人献宝,楚王诛之;李斯竭忠,胡亥极刑。是以箕子阳狂,接舆避世,恐遭此患也。愿大王察玉人、李斯之意,而后楚王、胡亥之听,毋使臣为箕子、接舆所笑。臣闻比干剖心,子胥鸱夷,臣始不信,乃今知之。愿大王孰察,少加怜焉。
语曰:“有白头如新,倾盖如故。”何则?知与不知也。故樊於期逃秦之燕,借荆轲首以奉丹事;王奢去齐之魏,临城自刭以却齐而存魏。夫王奢、樊於期非新于齐、秦而故于燕、魏也,所以去二国、死两君者,行合于志,慕义无穷也。是以苏秦不信于天下,为燕尾生;白圭战亡六城,为魏取中山。何则?诚有以相知也。苏秦相燕,人恶之燕王,燕王按剑而怒,食以駃騠;白圭显于中山,人恶之于魏文侯,文侯赐以夜光之璧。何则?两主二臣,剖心析肝相信,岂移于浮辞哉!
故女无美恶,入宫见妒;士无贤不肖,入朝见嫉。昔司马喜膑脚于宋,卒相中山;范雎拉胁折齿于魏,卒为应侯。此二人者,皆信必然之画,捐朋党之私,挟孤独之交,故不能自免于嫉妒之人也。是以申徒狄蹈雍之河,徐衍负石入海,不容于世,义不苟取比周于朝以移主上之心。故百里奚乞食于道路,缪公委之以政;甯戚饭牛车下,桓公任之以国。此二人者,岂素宦于朝,借誉于左右,然后二主用之哉?感于心,合于行,坚如胶漆,昆弟不能离,岂惑于众口哉?故偏听生奸,独任成乱。昔鲁听季孙之说逐孔子,宋任子冉之计囚墨翟。夫以孔、墨之辩,不能自免于谗谀,而二国以危。何则?众口铄金,积毁销骨也。秦用戎人由余而伯中国,齐用越人子臧而强威、宣。此二国岂系于俗,牵于世,系奇偏之浮辞哉?公听并观,垂明当世。故意合则胡越为兄弟,由余,子臧是矣;不合则骨肉为仇敌,朱、象、管、蔡是矣。今人主诚能用齐、秦之明,后宋、鲁之听,则五伯不足侔,而三王易为也。
是以圣王觉寤,捐子之之心,而不说田常之贤,封比干之后,修孕妇之墓,故功业覆于天下。何则?欲善亡厌也。夫晋文亲其雠,强伯诸侯;齐桓用其仇,而一匡天下。何则?慈仁殷勤,诚加于心,不可以虚辞借也。
至夫秦用商鞅之法,东弱韩、魏,立强天下,卒车裂之。越用大夫种之谋,禽劲吴而伯中国,遂诛其身。是以孙叔敖三去相而不悔,於陵子仲辞三公为人灌园。今人主诚能去骄傲之心,怀可报之意,披心腹,见情素,堕肝胆,施德厚,终与之穷达,无爱于士,则桀之犬可使呔尧,跖之客可使刺由,何况因万乘之权,假圣王之资乎!然则荆轲湛七族,要离燔妻子(),岂足为大王道哉!
臣闻明月之珠,夜光之璧,以闇投人于道,众莫不按剑相眄者。何则?无因而至前也。蟠木根柢,轮囷离奇,而为万乘器者,以左右先为之容也。故无因而至前,虽出随珠和璧,祗怨结而不见德;有人先游,则枯木朽株,树功而不忘。今夫天下布衣穷居之士,身在贫羸,虽蒙尧、舜之术,挟伊、管之辩,怀龙逢、比干之意,而素无根柢之容,虽竭精神,欲开忠于当世之君,则人主必袭按剑相眄之迹矣。是使布衣之士不得为枯木朽株之资也。
是以圣王制世御俗,独化于陶钧之上,而不牵乎卑辞之语,不夺乎众多之口。故秦皇帝任中庶子蒙嘉之言,以信荆轲,而匕首窃发;周文王猎泾渭,载吕尚归,以王天下。秦信左右而亡,周用乌集而王。何则?以其能越挛拘之语,驰域外之议,独观乎昭旷之道也。
今人主沈谄谀之辞,牵帷廧之制,使不羁之士与牛骥同皁,此鲍焦所以愤于世也。
臣闻盛饰入朝者不以私污义,底厉名号者不以利伤行。故里名胜母,曾子不入;邑号朝歌,墨子回车。今欲使天下寥廓之士笼于威重之权,胁于位势之贵,回面污行,以事谄谀之人,而求亲近于左右,则士有伏死堀穴岩薮之中耳,安有尽忠信而趋阙下者哉!
chén wén zhōng wú bú bào ,xìn bú jiàn yí ,chén cháng yǐ wéi rán ,tú xū yǔ ěr 。xī jīng kē mù yàn dān zhī yì ,bái hóng guàn rì ,tài zǐ wèi zhī ;wèi xiān shēng wéi qín huà zhǎng píng zhī shì ,tài bái shí mǎo ,zhāo wáng yí zhī 。fū jīng biàn tiān dì ér xìn bú yù liǎng zhǔ ,qǐ bú āi zāi !jīn chén jìn zhōng jié chéng ,bì yì yuàn zhī ,zuǒ yòu bú míng ,zú cóng lì xùn ,wéi shì suǒ yí 。shì shǐ jīng kē 、wèi xiān shēng fù qǐ ,ér yàn 、qín bú wù yě 。yuàn dà wáng shú chá zhī 。
xī yù rén xiàn bǎo ,chǔ wáng zhū zhī ;lǐ sī jié zhōng ,hú hài jí xíng 。shì yǐ jī zǐ yáng kuáng ,jiē yú bì shì ,kǒng zāo cǐ huàn yě 。yuàn dà wáng chá yù rén 、lǐ sī zhī yì ,ér hòu chǔ wáng 、hú hài zhī tīng ,wú shǐ chén wéi jī zǐ 、jiē yú suǒ xiào 。chén wén bǐ gàn pōu xīn ,zǐ xū chī yí ,chén shǐ bú xìn ,nǎi jīn zhī zhī 。yuàn dà wáng shú chá ,shǎo jiā lián yān 。
yǔ yuē :“yǒu bái tóu rú xīn ,qīng gài rú gù 。”hé zé ?zhī yǔ bú zhī yě 。gù fán yú qī táo qín zhī yàn ,jiè jīng kē shǒu yǐ fèng dān shì ;wáng shē qù qí zhī wèi ,lín chéng zì jǐng yǐ què qí ér cún wèi 。fū wáng shē 、fán yú qī fēi xīn yú qí 、qín ér gù yú yàn 、wèi yě ,suǒ yǐ qù èr guó 、sǐ liǎng jun1 zhě ,háng hé yú zhì ,mù yì wú qióng yě 。shì yǐ sū qín bú xìn yú tiān xià ,wéi yàn wěi shēng ;bái guī zhàn wáng liù chéng ,wéi wèi qǔ zhōng shān 。hé zé ?chéng yǒu yǐ xiàng zhī yě 。sū qín xiàng yàn ,rén è zhī yàn wáng ,yàn wáng àn jiàn ér nù ,shí yǐ kuài tí ;bái guī xiǎn yú zhōng shān ,rén è zhī yú wèi wén hóu ,wén hóu cì yǐ yè guāng zhī bì 。hé zé ?liǎng zhǔ èr chén ,pōu xīn xī gān xiàng xìn ,qǐ yí yú fú cí zāi !
gù nǚ wú měi è ,rù gōng jiàn dù ;shì wú xián bú xiāo ,rù cháo jiàn jí 。xī sī mǎ xǐ bìn jiǎo yú sòng ,zú xiàng zhōng shān ;fàn jū lā xié shé chǐ yú wèi ,zú wéi yīng hóu 。cǐ èr rén zhě ,jiē xìn bì rán zhī huà ,juān péng dǎng zhī sī ,jiā gū dú zhī jiāo ,gù bú néng zì miǎn yú jí dù zhī rén yě 。shì yǐ shēn tú dí dǎo yōng zhī hé ,xú yǎn fù shí rù hǎi ,bú róng yú shì ,yì bú gǒu qǔ bǐ zhōu yú cháo yǐ yí zhǔ shàng zhī xīn 。gù bǎi lǐ xī qǐ shí yú dào lù ,miù gōng wěi zhī yǐ zhèng ;níng qī fàn niú chē xià ,huán gōng rèn zhī yǐ guó 。cǐ èr rén zhě ,qǐ sù huàn yú cháo ,jiè yù yú zuǒ yòu ,rán hòu èr zhǔ yòng zhī zāi ?gǎn yú xīn ,hé yú háng ,jiān rú jiāo qī ,kūn dì bú néng lí ,qǐ huò yú zhòng kǒu zāi ?gù piān tīng shēng jiān ,dú rèn chéng luàn 。xī lǔ tīng jì sūn zhī shuō zhú kǒng zǐ ,sòng rèn zǐ rǎn zhī jì qiú mò zhái 。fū yǐ kǒng 、mò zhī biàn ,bú néng zì miǎn yú chán yú ,ér èr guó yǐ wēi 。hé zé ?zhòng kǒu shuò jīn ,jī huǐ xiāo gǔ yě 。qín yòng róng rén yóu yú ér bó zhōng guó ,qí yòng yuè rén zǐ zāng ér qiáng wēi 、xuān 。cǐ èr guó qǐ xì yú sú ,qiān yú shì ,xì qí piān zhī fú cí zāi ?gōng tīng bìng guān ,chuí míng dāng shì 。gù yì hé zé hú yuè wéi xiōng dì ,yóu yú ,zǐ zāng shì yǐ ;bú hé zé gǔ ròu wéi chóu dí ,zhū 、xiàng 、guǎn 、cài shì yǐ 。jīn rén zhǔ chéng néng yòng qí 、qín zhī míng ,hòu sòng 、lǔ zhī tīng ,zé wǔ bó bú zú móu ,ér sān wáng yì wéi yě 。
shì yǐ shèng wáng jiào wù ,juān zǐ zhī zhī xīn ,ér bú shuō tián cháng zhī xián ,fēng bǐ gàn zhī hòu ,xiū yùn fù zhī mù ,gù gōng yè fù yú tiān xià 。hé zé ?yù shàn wáng yàn yě 。fū jìn wén qīn qí chóu ,qiáng bó zhū hóu ;qí huán yòng qí chóu ,ér yī kuāng tiān xià 。hé zé ?cí rén yīn qín ,chéng jiā yú xīn ,bú kě yǐ xū cí jiè yě 。
zhì fū qín yòng shāng yāng zhī fǎ ,dōng ruò hán 、wèi ,lì qiáng tiān xià ,zú chē liè zhī 。yuè yòng dà fū zhǒng zhī móu ,qín jìn wú ér bó zhōng guó ,suí zhū qí shēn 。shì yǐ sūn shū áo sān qù xiàng ér bú huǐ ,yú líng zǐ zhòng cí sān gōng wéi rén guàn yuán 。jīn rén zhǔ chéng néng qù jiāo ào zhī xīn ,huái kě bào zhī yì ,pī xīn fù ,jiàn qíng sù ,duò gān dǎn ,shī dé hòu ,zhōng yǔ zhī qióng dá ,wú ài yú shì ,zé jié zhī quǎn kě shǐ tǎi yáo ,zhí zhī kè kě shǐ cì yóu ,hé kuàng yīn wàn chéng zhī quán ,jiǎ shèng wáng zhī zī hū !rán zé jīng kē zhàn qī zú ,yào lí fán qī zǐ (),qǐ zú wéi dà wáng dào zāi !
chén wén míng yuè zhī zhū ,yè guāng zhī bì ,yǐ ān tóu rén yú dào ,zhòng mò bú àn jiàn xiàng miǎn zhě 。hé zé ?wú yīn ér zhì qián yě 。pán mù gēn dǐ ,lún qūn lí qí ,ér wéi wàn chéng qì zhě ,yǐ zuǒ yòu xiān wéi zhī róng yě 。gù wú yīn ér zhì qián ,suī chū suí zhū hé bì ,zhī yuàn jié ér bú jiàn dé ;yǒu rén xiān yóu ,zé kū mù xiǔ zhū ,shù gōng ér bú wàng 。jīn fū tiān xià bù yī qióng jū zhī shì ,shēn zài pín léi ,suī méng yáo 、shùn zhī shù ,jiā yī 、guǎn zhī biàn ,huái lóng féng 、bǐ gàn zhī yì ,ér sù wú gēn dǐ zhī róng ,suī jié jīng shén ,yù kāi zhōng yú dāng shì zhī jun1 ,zé rén zhǔ bì xí àn jiàn xiàng miǎn zhī jì yǐ 。shì shǐ bù yī zhī shì bú dé wéi kū mù xiǔ zhū zhī zī yě 。
shì yǐ shèng wáng zhì shì yù sú ,dú huà yú táo jun1 zhī shàng ,ér bú qiān hū bēi cí zhī yǔ ,bú duó hū zhòng duō zhī kǒu 。gù qín huáng dì rèn zhōng shù zǐ méng jiā zhī yán ,yǐ xìn jīng kē ,ér bǐ shǒu qiè fā ;zhōu wén wáng liè jīng wèi ,zǎi lǚ shàng guī ,yǐ wáng tiān xià 。qín xìn zuǒ yòu ér wáng ,zhōu yòng wū jí ér wáng 。hé zé ?yǐ qí néng yuè luán jū zhī yǔ ,chí yù wài zhī yì ,dú guān hū zhāo kuàng zhī dào yě 。
jīn rén zhǔ shěn chǎn yú zhī cí ,qiān wéi qiáng zhī zhì ,shǐ bú jī zhī shì yǔ niú jì tóng zào ,cǐ bào jiāo suǒ yǐ fèn yú shì yě 。
chén wén shèng shì rù cháo zhě bú yǐ sī wū yì ,dǐ lì míng hào zhě bú yǐ lì shāng háng 。gù lǐ míng shèng mǔ ,céng zǐ bú rù ;yì hào cháo gē ,mò zǐ huí chē 。jīn yù shǐ tiān xià liáo kuò zhī shì lóng yú wēi zhòng zhī quán ,xié yú wèi shì zhī guì ,huí miàn wū háng ,yǐ shì chǎn yú zhī rén ,ér qiú qīn jìn yú zuǒ yòu ,zé shì yǒu fú sǐ kū xué yán sǒu zhī zhōng ěr ,ān yǒu jìn zhōng xìn ér qū què xià zhě zāi !
辞赋,