韩愈的诗词全集
共收录了446首诗词作品韩愈简介
韩愈诗集大全
三日柴门拥不开，阶平庭满白皑皑。
今朝蹋作琼瑶迹，为有诗从凤沼来。sān rì chái mén yōng bú kāi ，jiē píng tíng mǎn bái ái ái 。
jīn cháo tà zuò qióng yáo jì ，wéi yǒu shī cóng fèng zhǎo lái 。十月阴气盛，北风无时休。苍茫洞庭岸，与子维双舟。
雾雨晦争泄，波涛怒相投。犬鸡断四听，粮绝谁与谋。
相去不容步，险如碍山丘。清谈可以饱，梦想接无由。
男女喧左右，饥啼但啾啾。非怀北归兴，何用胜羁愁。
云外有白日，寒光自悠悠。能令暂开霁，过是吾无求。shí yuè yīn qì shèng ，běi fēng wú shí xiū 。cāng máng dòng tíng àn ，yǔ zǐ wéi shuāng zhōu 。
wù yǔ huì zhēng xiè ，bō tāo nù xiàng tóu 。quǎn jī duàn sì tīng ，liáng jué shuí yǔ móu 。
xiàng qù bú róng bù ，xiǎn rú ài shān qiū 。qīng tán kě yǐ bǎo ，mèng xiǎng jiē wú yóu 。
nán nǚ xuān zuǒ yòu ，jī tí dàn jiū jiū 。fēi huái běi guī xìng ，hé yòng shèng jī chóu 。
yún wài yǒu bái rì ，hán guāng zì yōu yōu 。néng lìng zàn kāi jì ，guò shì wú wú qiú 。元和六年正月乙丑晦，主人使奴星结柳作车，缚草为船，载糗舆粮，牛繫轭下，引帆上樯。三揖穷鬼而告之曰：“闻子行有日矣，鄙人不敢问所涂，窃具船与车，备载糗粻，日吉时良，利行四方，子饭一盂，子啜一觞，携朋挚俦，去故就新，驾尘风，与电争先，子无底滞之尤，我有资送之恩，子等有意于行乎？”
屏息潜听，如闻音声，若啸若啼，砉敥嘎嘤，毛发尽竖，竦肩缩颈，疑有而无，久乃可明，若有言者曰：“吾与子居，四十年余，子在孩提，吾不子愚，子学子耕，求官与名，惟子是从，不变于初。门神户灵，我叱我呵，包羞诡随，志不在他。子迁南荒，热烁湿蒸，我非其乡，百鬼欺陵。太学四年，朝韮暮盐，唯我保汝，人皆汝嫌。自初及终，未始背汝，心无异谋，口绝行语，於何听闻，云我当去？是必夫子信谗，有间于予也。我鬼非人，安用车船，鼻齅臭香，糗粻可捐。单独一身，谁为朋俦，子苟备知，可数已不？子能尽言，可谓圣智，情状既露，敢不回避。”
主人应之曰：“予以吾为真不知也耶！子之朋俦，非六非四，在十去五，满七除二，各有主张，私立名字，捩手覆羹，转喉触讳，凡所以使吾面目可憎、语言无味者，皆子之志也。——其名曰智穷：矫矫亢亢，恶园喜方，羞为奸欺，不忍伤害；其次名曰学穷：傲数与名，摘抉杳微，高挹群言，执神之机；又其次曰文穷：不专一能，怪怪奇奇，不可时施，祗以自嬉；又其次曰命穷：影与行殊，而丑心妍，利居众后，责在人先；又其次曰交穷：磨肌戛骨，吐出心肝，企足以待，寘我仇怨。凡此五鬼，为吾五患，饥我寒我，兴讹造讪，能使我迷，人莫能间，朝悔其行，暮已复然，蝇营狗苟，驱去复还。”
言未毕，五鬼相与张眼吐舌，跳踉偃仆，抵掌顿脚，失笑相顾。徐谓主人曰：“子知我名，凡我所为，驱我令去，小黠大痴。人生一世，其久几何，吾立子名，百世不磨。小人君子，其心不同，惟乖於时，乃与天通。携持琬琰，易一羊皮，饫于肥甘，慕彼糠糜。天下知子，谁过于予。虽遭斥逐，不忍于疏，谓予不信，请质诗书。”
主人于是垂头丧气，上手称谢，烧车与船，延之上座。
yuán hé liù nián zhèng yuè yǐ chǒu huì ，zhǔ rén shǐ nú xīng jié liǔ zuò chē ，fù cǎo wéi chuán ，zǎi qiǔ yú liáng ，niú jì è xià ，yǐn fān shàng qiáng 。sān yī qióng guǐ ér gào zhī yuē ：“wén zǐ háng yǒu rì yǐ ，bǐ rén bú gǎn wèn suǒ tú ，qiè jù chuán yǔ chē ，bèi zǎi qiǔ zhāng ，rì jí shí liáng ，lì háng sì fāng ，zǐ fàn yī yú ，zǐ chuò yī shāng ，xié péng zhì chóu ，qù gù jiù xīn ，jià chén fēng ，yǔ diàn zhēng xiān ，zǐ wú dǐ zhì zhī yóu ，wǒ yǒu zī sòng zhī ēn ，zǐ děng yǒu yì yú háng hū ？”
píng xī qián tīng ，rú wén yīn shēng ，ruò xiào ruò tí ，huā yàn gā yīng ，máo fā jìn shù ，sǒng jiān suō jǐng ，yí yǒu ér wú ，jiǔ nǎi kě míng ，ruò yǒu yán zhě yuē ：“wú yǔ zǐ jū ，sì shí nián yú ，zǐ zài hái tí ，wú bú zǐ yú ，zǐ xué zǐ gēng ，qiú guān yǔ míng ，wéi zǐ shì cóng ，bú biàn yú chū 。mén shén hù líng ，wǒ chì wǒ hē ，bāo xiū guǐ suí ，zhì bú zài tā 。zǐ qiān nán huāng ，rè shuò shī zhēng ，wǒ fēi qí xiāng ，bǎi guǐ qī líng 。tài xué sì nián ，cháo jiǔ mù yán ，wéi wǒ bǎo rǔ ，rén jiē rǔ xián 。zì chū jí zhōng ，wèi shǐ bèi rǔ ，xīn wú yì móu ，kǒu jué háng yǔ ，yú hé tīng wén ，yún wǒ dāng qù ？shì bì fū zǐ xìn chán ，yǒu jiān yú yǔ yě 。wǒ guǐ fēi rén ，ān yòng chē chuán ，bí xiù chòu xiāng ，qiǔ zhāng kě juān 。dān dú yī shēn ，shuí wéi péng chóu ，zǐ gǒu bèi zhī ，kě shù yǐ bú ？zǐ néng jìn yán ，kě wèi shèng zhì ，qíng zhuàng jì lù ，gǎn bú huí bì 。”
zhǔ rén yīng zhī yuē ：“yǔ yǐ wú wéi zhēn bú zhī yě yē ！zǐ zhī péng chóu ，fēi liù fēi sì ，zài shí qù wǔ ，mǎn qī chú èr ，gè yǒu zhǔ zhāng ，sī lì míng zì ，liè shǒu fù gēng ，zhuǎn hóu chù huì ，fán suǒ yǐ shǐ wú miàn mù kě zēng 、yǔ yán wú wèi zhě ，jiē zǐ zhī zhì yě 。——qí míng yuē zhì qióng ：jiǎo jiǎo kàng kàng ，è yuán xǐ fāng ，xiū wéi jiān qī ，bú rěn shāng hài ；qí cì míng yuē xué qióng ：ào shù yǔ míng ，zhāi jué yǎo wēi ，gāo yì qún yán ，zhí shén zhī jī ；yòu qí cì yuē wén qióng ：bú zhuān yī néng ，guài guài qí qí ，bú kě shí shī ，zhī yǐ zì xī ；yòu qí cì yuē mìng qióng ：yǐng yǔ háng shū ，ér chǒu xīn yán ，lì jū zhòng hòu ，zé zài rén xiān ；yòu qí cì yuē jiāo qióng ：mó jī jiá gǔ ，tǔ chū xīn gān ，qǐ zú yǐ dài ，tián wǒ chóu yuàn 。fán cǐ wǔ guǐ ，wéi wú wǔ huàn ，jī wǒ hán wǒ ，xìng é zào shàn ，néng shǐ wǒ mí ，rén mò néng jiān ，cháo huǐ qí háng ，mù yǐ fù rán ，yíng yíng gǒu gǒu ，qū qù fù hái 。”
yán wèi bì ，wǔ guǐ xiàng yǔ zhāng yǎn tǔ shé ，tiào liàng yǎn pú ，dǐ zhǎng dùn jiǎo ，shī xiào xiàng gù 。xú wèi zhǔ rén yuē ：“zǐ zhī wǒ míng ，fán wǒ suǒ wéi ，qū wǒ lìng qù ，xiǎo xiá dà chī 。rén shēng yī shì ，qí jiǔ jǐ hé ，wú lì zǐ míng ，bǎi shì bú mó 。xiǎo rén jun1 zǐ ，qí xīn bú tóng ，wéi guāi yú shí ，nǎi yǔ tiān tōng 。xié chí wǎn yǎn ，yì yī yáng pí ，yù yú féi gān ，mù bǐ kāng mí 。tiān xià zhī zǐ ，shuí guò yú yǔ 。suī zāo chì zhú ，bú rěn yú shū ，wèi yǔ bú xìn ，qǐng zhì shī shū 。”
zhǔ rén yú shì chuí tóu sàng qì ，shàng shǒu chēng xiè ，shāo chē yǔ chuán ，yán zhī shàng zuò 。
世有伯乐，然后有千里马。千里马常有，而伯乐不常有。故虽有名马，祇辱于奴隶人之手，骈死于槽枥之间，不以千里称也。(祇辱 一作：只辱)
马之千里者，一食或尽粟一石。食马者不知其能千里而食也。是马也，虽有千里之能，食不饱，力不足，才美不外见，且欲与常马等不可得，安求其能千里也？
策之不以其道，食之不能尽其材，鸣之而不能通其意，执策而临之，曰：“天下无马！”呜呼！其真无马邪？其真不知马也！
shì yǒu bó lè ，rán hòu yǒu qiān lǐ mǎ 。qiān lǐ mǎ cháng yǒu ，ér bó lè bú cháng yǒu 。gù suī yǒu míng mǎ ，qí rǔ yú nú lì rén zhī shǒu ，pián sǐ yú cáo lì zhī jiān ，bú yǐ qiān lǐ chēng yě 。(qí rǔ yī zuò ：zhī rǔ )
mǎ zhī qiān lǐ zhě ，yī shí huò jìn sù yī shí 。shí mǎ zhě bú zhī qí néng qiān lǐ ér shí yě 。shì mǎ yě ，suī yǒu qiān lǐ zhī néng ，shí bú bǎo ，lì bú zú ，cái měi bú wài jiàn ，qiě yù yǔ cháng mǎ děng bú kě dé ，ān qiú qí néng qiān lǐ yě ？
cè zhī bú yǐ qí dào ，shí zhī bú néng jìn qí cái ，míng zhī ér bú néng tōng qí yì ，zhí cè ér lín zhī ，yuē ：“tiān xià wú mǎ ！”wū hū ！qí zhēn wú mǎ xié ？qí zhēn bú zhī mǎ yě ！
古之学者必有师。师者，所以传道受业解惑也。人非生而知之者，孰能无惑？惑而不从师，其为惑也，终不解矣。生乎吾前，其闻道也固先乎吾，吾从而师之；生乎吾后，其闻道也亦先乎吾，吾从而师之。吾师道也，夫庸知其年之先后生于吾乎？是故无贵无贱，无长无少，道之所存，师之所存也。
嗟乎！师道之不传也久矣！欲人之无惑也难矣！古之圣人，其出人也远矣，犹且从师而问焉；今之众人，其下圣人也亦远矣，而耻学于师。是故圣益圣，愚益愚。圣人之所以为圣，愚人之所以为愚，其皆出于此乎？爱其子，择师而教之；于其身也，则耻师焉，惑矣。彼童子之师，授之书而习其句读者，非吾所谓传其道解其惑者也。句读之不知，惑之不解，或师焉，或不焉，小学而大遗，吾未见其明也。巫医乐师百工之人，不耻相师。士大夫之族，曰师曰弟子云者，则群聚而笑之。问之，则曰：“彼与彼年相若也，道相似也。位卑则足羞，官盛则近谀。”呜呼！师道之不复可知矣。巫医乐师百工之人，君子不齿，今其智乃反不能及，其可怪也欤！
圣人无常师。孔子师郯子、苌弘、师襄、老聃。郯子之徒，其贤不及孔子。孔子曰：三人行，则必有我师。是故弟子不必不如师，师不必贤于弟子，闻道有先后，术业有专攻，如是而已。
李氏子蟠，年十七，好古文，六艺经传皆通习之，不拘于时，学于余。余嘉其能行古道，作师说以贻之。
gǔ zhī xué zhě bì yǒu shī 。shī zhě ，suǒ yǐ chuán dào shòu yè jiě huò yě 。rén fēi shēng ér zhī zhī zhě ，shú néng wú huò ？huò ér bú cóng shī ，qí wéi huò yě ，zhōng bú jiě yǐ 。shēng hū wú qián ，qí wén dào yě gù xiān hū wú ，wú cóng ér shī zhī ；shēng hū wú hòu ，qí wén dào yě yì xiān hū wú ，wú cóng ér shī zhī 。wú shī dào yě ，fū yōng zhī qí nián zhī xiān hòu shēng yú wú hū ？shì gù wú guì wú jiàn ，wú zhǎng wú shǎo ，dào zhī suǒ cún ，shī zhī suǒ cún yě 。
jiē hū ！shī dào zhī bú chuán yě jiǔ yǐ ！yù rén zhī wú huò yě nán yǐ ！gǔ zhī shèng rén ，qí chū rén yě yuǎn yǐ ，yóu qiě cóng shī ér wèn yān ；jīn zhī zhòng rén ，qí xià shèng rén yě yì yuǎn yǐ ，ér chǐ xué yú shī 。shì gù shèng yì shèng ，yú yì yú 。shèng rén zhī suǒ yǐ wéi shèng ，yú rén zhī suǒ yǐ wéi yú ，qí jiē chū yú cǐ hū ？ài qí zǐ ，zé shī ér jiāo zhī ；yú qí shēn yě ，zé chǐ shī yān ，huò yǐ 。bǐ tóng zǐ zhī shī ，shòu zhī shū ér xí qí jù dú zhě ，fēi wú suǒ wèi chuán qí dào jiě qí huò zhě yě 。jù dú zhī bú zhī ，huò zhī bú jiě ，huò shī yān ，huò bú yān ，xiǎo xué ér dà yí ，wú wèi jiàn qí míng yě 。wū yī lè shī bǎi gōng zhī rén ，bú chǐ xiàng shī 。shì dà fū zhī zú ，yuē shī yuē dì zǐ yún zhě ，zé qún jù ér xiào zhī 。wèn zhī ，zé yuē ：“bǐ yǔ bǐ nián xiàng ruò yě ，dào xiàng sì yě 。wèi bēi zé zú xiū ，guān shèng zé jìn yú 。”wū hū ！shī dào zhī bú fù kě zhī yǐ 。wū yī lè shī bǎi gōng zhī rén ，jun1 zǐ bú chǐ ，jīn qí zhì nǎi fǎn bú néng jí ，qí kě guài yě yú ！
shèng rén wú cháng shī 。kǒng zǐ shī tán zǐ 、cháng hóng 、shī xiāng 、lǎo dān 。tán zǐ zhī tú ，qí xián bú jí kǒng zǐ 。kǒng zǐ yuē ：sān rén háng ，zé bì yǒu wǒ shī 。shì gù dì zǐ bú bì bú rú shī ，shī bú bì xián yú dì zǐ ，wén dào yǒu xiān hòu ，shù yè yǒu zhuān gōng ，rú shì ér yǐ 。
lǐ shì zǐ pán ，nián shí qī ，hǎo gǔ wén ，liù yì jīng chuán jiē tōng xí zhī ，bú jū yú shí ，xué yú yú 。yú jiā qí néng háng gǔ dào ，zuò shī shuō yǐ yí zhī 。
天街小雨润如酥，草色遥看近却无。
最是一年春好处，绝胜烟柳满皇都。tiān jiē xiǎo yǔ rùn rú sū ，cǎo sè yáo kàn jìn què wú 。
zuì shì yī nián chūn hǎo chù ，jué shèng yān liǔ mǎn huáng dōu 。吾少时读《醉乡记》，私怪隐居者无所累于世，而犹有是言，岂诚旨于味耶？及读阮籍、陶潜诗，乃知彼虽偃蹇，不欲与世接，然犹未能平其心，或为事物是非相感发，于是有托而逃焉者也。若颜子操瓢与箪，曾参歌声若出金石，彼得圣人而师之，汲汲每若不可及，其于外也固不暇，尚何曲之托，而昏冥之逃耶？
吾又以为悲醉乡之徒不遇也。建中初，天子嗣位，有意贞观、开元之丕绩，在廷之臣争言事。当此时，醉乡之后世又以直废吾既悲醉乡之文辞，而又嘉良臣之烈，思识其子孙。今子之来见我也，无所挟，吾犹将张之；况文与行不失其世守，浑然端且厚。惜乎吾力不能振之，而其言不见信于世也。于其行，姑分之饮酒。
wú shǎo shí dú 《zuì xiāng jì 》，sī guài yǐn jū zhě wú suǒ lèi yú shì ，ér yóu yǒu shì yán ，qǐ chéng zhǐ yú wèi yē ？jí dú ruǎn jí 、táo qián shī ，nǎi zhī bǐ suī yǎn jiǎn ，bú yù yǔ shì jiē ，rán yóu wèi néng píng qí xīn ，huò wéi shì wù shì fēi xiàng gǎn fā ，yú shì yǒu tuō ér táo yān zhě yě 。ruò yán zǐ cāo piáo yǔ dān ，céng cān gē shēng ruò chū jīn shí ，bǐ dé shèng rén ér shī zhī ，jí jí měi ruò bú kě jí ，qí yú wài yě gù bú xiá ，shàng hé qǔ zhī tuō ，ér hūn míng zhī táo yē ？
wú yòu yǐ wéi bēi zuì xiāng zhī tú bú yù yě 。jiàn zhōng chū ，tiān zǐ sì wèi ，yǒu yì zhēn guān 、kāi yuán zhī pī jì ，zài tíng zhī chén zhēng yán shì 。dāng cǐ shí ，zuì xiāng zhī hòu shì yòu yǐ zhí fèi wú jì bēi zuì xiāng zhī wén cí ，ér yòu jiā liáng chén zhī liè ，sī shí qí zǐ sūn 。jīn zǐ zhī lái jiàn wǒ yě ，wú suǒ jiā ，wú yóu jiāng zhāng zhī ；kuàng wén yǔ háng bú shī qí shì shǒu ，hún rán duān qiě hòu 。xī hū wú lì bú néng zhèn zhī ，ér qí yán bú jiàn xìn yú shì yě 。yú qí háng ，gū fèn zhī yǐn jiǔ 。
河阳军节度、御史大夫乌公，为节度之三月，求士于从事之贤者。有荐石先生者。公曰：“先生何如?”曰：“先生居嵩、邙、瀍、谷之间，冬一裘，夏一葛，食朝夕，饭一盂，蔬一盘。人与之钱，则辞；请与出游，未尝以事免；劝之仕，不应。坐一室，左右图书。与之语道理，辨古今事当否，论人高下，事后当成败，若河决下流而东注；若驷马驾轻车就熟路，而王良、造父为之先后也；若烛照、数计而龟卜也。”大夫曰：“先生有以自老，无求于人，其肯为某来邪?”从事曰：“大夫文武忠孝，求士为国，不私于家。方今寇聚于恒，师还其疆，农不耕收，财粟殚亡。吾所处地，归输之涂，治法征谋，宜有所出。先生仁且勇。若以义请而强委重焉，其何说之辞?”于是撰书词，具马币，卜日以受使者，求先生之庐而请焉。
先生不告于妻子，不谋于朋友，冠带出见客，拜受书礼于门内。宵则沫浴，戒行李，载书册，问道所由，告行于常所来往。晨则毕至，张上东门外。酒三行，且起，有执爵而言者曰：“大夫真能以义取人，先生真能以道自任，决去就。为先生别。”又酌而祝曰：“凡去就出处何常，惟义之归。遂以为先生寿。”又酌而祝曰：“使大夫恒无变其初，无务富其家而饥其师，无甘受佞人而外敬正士，无昧于谄言，惟先生是听，以能有成功，保天子之宠命。”又祝曰：“使先生无图利于大夫而私便其身。”先生起拜祝辞曰：“敢不敬蚤夜以求从祝规。”于是东都之人士咸知大夫与先生果能相与以有成也。遂各为歌诗六韵，遣愈为之序云。
hé yáng jun1 jiē dù 、yù shǐ dà fū wū gōng ，wéi jiē dù zhī sān yuè ，qiú shì yú cóng shì zhī xián zhě 。yǒu jiàn shí xiān shēng zhě 。gōng yuē ：“xiān shēng hé rú ?”yuē ：“xiān shēng jū sōng 、máng 、chán 、gǔ zhī jiān ，dōng yī qiú ，xià yī gě ，shí cháo xī ，fàn yī yú ，shū yī pán 。rén yǔ zhī qián ，zé cí ；qǐng yǔ chū yóu ，wèi cháng yǐ shì miǎn ；quàn zhī shì ，bú yīng 。zuò yī shì ，zuǒ yòu tú shū 。yǔ zhī yǔ dào lǐ ，biàn gǔ jīn shì dāng fǒu ，lùn rén gāo xià ，shì hòu dāng chéng bài ，ruò hé jué xià liú ér dōng zhù ；ruò sì mǎ jià qīng chē jiù shú lù ，ér wáng liáng 、zào fù wéi zhī xiān hòu yě ；ruò zhú zhào 、shù jì ér guī bo yě 。”dà fū yuē ：“xiān shēng yǒu yǐ zì lǎo ，wú qiú yú rén ，qí kěn wéi mǒu lái xié ?”cóng shì yuē ：“dà fū wén wǔ zhōng xiào ，qiú shì wéi guó ，bú sī yú jiā 。fāng jīn kòu jù yú héng ，shī hái qí jiāng ，nóng bú gēng shōu ，cái sù dān wáng 。wú suǒ chù dì ，guī shū zhī tú ，zhì fǎ zhēng móu ，yí yǒu suǒ chū 。xiān shēng rén qiě yǒng 。ruò yǐ yì qǐng ér qiáng wěi zhòng yān ，qí hé shuō zhī cí ?”yú shì zhuàn shū cí ，jù mǎ bì ，bo rì yǐ shòu shǐ zhě ，qiú xiān shēng zhī lú ér qǐng yān 。
xiān shēng bú gào yú qī zǐ ，bú móu yú péng yǒu ，guàn dài chū jiàn kè ，bài shòu shū lǐ yú mén nèi 。xiāo zé mò yù ，jiè háng lǐ ，zǎi shū cè ，wèn dào suǒ yóu ，gào háng yú cháng suǒ lái wǎng 。chén zé bì zhì ，zhāng shàng dōng mén wài 。jiǔ sān háng ，qiě qǐ ，yǒu zhí jué ér yán zhě yuē ：“dà fū zhēn néng yǐ yì qǔ rén ，xiān shēng zhēn néng yǐ dào zì rèn ，jué qù jiù 。wéi xiān shēng bié 。”yòu zhuó ér zhù yuē ：“fán qù jiù chū chù hé cháng ，wéi yì zhī guī 。suí yǐ wéi xiān shēng shòu 。”yòu zhuó ér zhù yuē ：“shǐ dà fū héng wú biàn qí chū ，wú wù fù qí jiā ér jī qí shī ，wú gān shòu nìng rén ér wài jìng zhèng shì ，wú mèi yú chǎn yán ，wéi xiān shēng shì tīng ，yǐ néng yǒu chéng gōng ，bǎo tiān zǐ zhī chǒng mìng 。”yòu zhù yuē ：“shǐ xiān shēng wú tú lì yú dà fū ér sī biàn qí shēn 。”xiān shēng qǐ bài zhù cí yuē ：“gǎn bú jìng zǎo yè yǐ qiú cóng zhù guī 。”yú shì dōng dōu zhī rén shì xián zhī dà fū yǔ xiān shēng guǒ néng xiàng yǔ yǐ yǒu chéng yě 。suí gè wéi gē shī liù yùn ，qiǎn yù wéi zhī xù yún 。
大凡物不得其平则鸣：草木之无声，风挠之鸣。水之无声，风荡之鸣。其跃也，或激之；其趋也，或梗之；其沸也，或炙之。金石之无声，或击之鸣。人之于言也亦然，有不得已者而后言。其歌也有思，其哭也有怀，凡出乎口而为声者，其皆有弗平者乎！
乐也者，郁于中而泄于外者也，择其善鸣者而假之鸣。金、石、丝、竹、匏、土、革、木八者，物之善鸣者也。维天之于时也亦然，择其善鸣者而假之鸣。是故以鸟鸣春，以雷鸣夏，以虫鸣秋，以风鸣冬。四时之相推敚，其必有不得其平者乎？
其于人也亦然。人声之精者为言，文辞之于言，又其精也，尤择其善鸣者而假之鸣。其在唐、虞，咎陶、禹，其善鸣者也，而假以鸣，夔弗能以文辞鸣，又自假于《韶》以鸣。夏之时，五子以其歌鸣。伊尹鸣殷，周公鸣周。凡载于《诗》、《书》六艺，皆鸣之善者也。周之衰，孔子之徒鸣之，其声大而远。传曰：“天将以夫子为木铎。”其弗信矣乎！其末也，庄周以其荒唐之辞鸣。楚，大国也，其亡也以屈原鸣。臧孙辰、孟轲、荀卿，以道鸣者也。杨朱、墨翟、管夷吾、晏婴、老聃、申不害、韩非、慎到、田骈、邹衍、尸佼、孙武、张仪、苏秦之属，皆以其术鸣。秦之兴，李斯鸣之。汉之时，司马迁、相如、扬雄，最其善鸣者也。其下魏晋氏，鸣者不及于古，然亦未尝绝也。就其善者，其声清以浮，其节数以急，其辞淫以哀，其志弛以肆；其为言也，乱杂而无章。将天丑其德莫之顾邪？何为乎不鸣其善鸣者也！
唐之有天下，陈子昂、苏源明、元结、李白、杜甫、李观，皆以其所能鸣。其存而在下者，孟郊东野始以其诗鸣。其高出魏晋，不懈而及于古，其他浸淫乎汉氏矣。从吾游者，李翱、张籍其尤也。三子者之鸣信善矣。抑不知天将和其声，而使鸣国家之盛邪，抑将穷饿其身，思愁其心肠，而使自鸣其不幸邪？三子者之命，则悬乎天矣。其在上也奚以喜，其在下也奚以悲！东野之役于江南也，有若不释然者，故吾道其于天者以解之。
dà fán wù bú dé qí píng zé míng ：cǎo mù zhī wú shēng ，fēng náo zhī míng 。shuǐ zhī wú shēng ，fēng dàng zhī míng 。qí yuè yě ，huò jī zhī ；qí qū yě ，huò gěng zhī ；qí fèi yě ，huò zhì zhī 。jīn shí zhī wú shēng ，huò jī zhī míng 。rén zhī yú yán yě yì rán ，yǒu bú dé yǐ zhě ér hòu yán 。qí gē yě yǒu sī ，qí kū yě yǒu huái ，fán chū hū kǒu ér wéi shēng zhě ，qí jiē yǒu fú píng zhě hū ！
lè yě zhě ，yù yú zhōng ér xiè yú wài zhě yě ，zé qí shàn míng zhě ér jiǎ zhī míng 。jīn 、shí 、sī 、zhú 、páo 、tǔ 、gé 、mù bā zhě ，wù zhī shàn míng zhě yě 。wéi tiān zhī yú shí yě yì rán ，zé qí shàn míng zhě ér jiǎ zhī míng 。shì gù yǐ niǎo míng chūn ，yǐ léi míng xià ，yǐ chóng míng qiū ，yǐ fēng míng dōng 。sì shí zhī xiàng tuī duó ，qí bì yǒu bú dé qí píng zhě hū ？
qí yú rén yě yì rán 。rén shēng zhī jīng zhě wéi yán ，wén cí zhī yú yán ，yòu qí jīng yě ，yóu zé qí shàn míng zhě ér jiǎ zhī míng 。qí zài táng 、yú ，jiù táo 、yǔ ，qí shàn míng zhě yě ，ér jiǎ yǐ míng ，kuí fú néng yǐ wén cí míng ，yòu zì jiǎ yú 《sháo 》yǐ míng 。xià zhī shí ，wǔ zǐ yǐ qí gē míng 。yī yǐn míng yīn ，zhōu gōng míng zhōu 。fán zǎi yú 《shī 》、《shū 》liù yì ，jiē míng zhī shàn zhě yě 。zhōu zhī shuāi ，kǒng zǐ zhī tú míng zhī ，qí shēng dà ér yuǎn 。chuán yuē ：“tiān jiāng yǐ fū zǐ wéi mù duó 。”qí fú xìn yǐ hū ！qí mò yě ，zhuāng zhōu yǐ qí huāng táng zhī cí míng 。chǔ ，dà guó yě ，qí wáng yě yǐ qū yuán míng 。zāng sūn chén 、mèng kē 、xún qīng ，yǐ dào míng zhě yě 。yáng zhū 、mò zhái 、guǎn yí wú 、yàn yīng 、lǎo dān 、shēn bú hài 、hán fēi 、shèn dào 、tián pián 、zōu yǎn 、shī jiǎo 、sūn wǔ 、zhāng yí 、sū qín zhī shǔ ，jiē yǐ qí shù míng 。qín zhī xìng ，lǐ sī míng zhī 。hàn zhī shí ，sī mǎ qiān 、xiàng rú 、yáng xióng ，zuì qí shàn míng zhě yě 。qí xià wèi jìn shì ，míng zhě bú jí yú gǔ ，rán yì wèi cháng jué yě 。jiù qí shàn zhě ，qí shēng qīng yǐ fú ，qí jiē shù yǐ jí ，qí cí yín yǐ āi ，qí zhì chí yǐ sì ；qí wéi yán yě ，luàn zá ér wú zhāng 。jiāng tiān chǒu qí dé mò zhī gù xié ？hé wéi hū bú míng qí shàn míng zhě yě ！
táng zhī yǒu tiān xià ，chén zǐ áng 、sū yuán míng 、yuán jié 、lǐ bái 、dù fǔ 、lǐ guān ，jiē yǐ qí suǒ néng míng 。qí cún ér zài xià zhě ，mèng jiāo dōng yě shǐ yǐ qí shī míng 。qí gāo chū wèi jìn ，bú xiè ér jí yú gǔ ，qí tā jìn yín hū hàn shì yǐ 。cóng wú yóu zhě ，lǐ áo 、zhāng jí qí yóu yě 。sān zǐ zhě zhī míng xìn shàn yǐ 。yì bú zhī tiān jiāng hé qí shēng ，ér shǐ míng guó jiā zhī shèng xié ，yì jiāng qióng è qí shēn ，sī chóu qí xīn cháng ，ér shǐ zì míng qí bú xìng xié ？sān zǐ zhě zhī mìng ，zé xuán hū tiān yǐ 。qí zài shàng yě xī yǐ xǐ ，qí zài xià yě xī yǐ bēi ！dōng yě zhī yì yú jiāng nán yě ，yǒu ruò bú shì rán zhě ，gù wú dào qí yú tiān zhě yǐ jiě zhī 。
伯乐一过冀北之野，而马群遂空。夫冀北马多天下。伯乐虽善知马，安能空其郡邪？解之者曰：“吾所谓空，非无马也，无良马也。伯乐知马，遇其良，辄取之，群无留良焉。苟无良，虽谓无马，不为虚语矣。”
东都，固士大夫之冀北也。恃才能深藏而不市者，洛之北涯曰石生，其南涯曰温生。大夫乌公，以鈇钺镇河阳之三月，以石生为才，以礼为罗，罗而致之幕下。未数月也，以温生为才，于是以石生为媒，以礼为罗，又罗而致之幕下。东都虽信多才士，朝取一人焉，拔其尤；暮取一人焉，拔其尤。自居守河南尹，以及百司之执事，与吾辈二县之大夫，政有所不通，事有所可疑，奚所咨而处焉？士大夫之去位而巷处者，谁与嬉游？小子后生，于何考德而问业焉？缙绅之东西行过是都者，无所礼于其庐。若是而称曰：“大夫乌公一镇河阳，而东都处士之庐无人焉。”岂不可也？
夫南面而听天下，其所托重而恃力者，惟相与将耳。相为天子得人于朝廷，将为天子得文武士于幕下，求内外无治，不可得也。愈縻于兹，不能自引去，资二生以待老。今皆为有力者夺之，其何能无介然于怀邪?生既至，拜公于军门，其为吾以前所称，为天下贺；以后所称，为吾致私怨于尽取也。留守相公首为四韵诗歌其事，愈因推其意而序之。
bó lè yī guò jì běi zhī yě ，ér mǎ qún suí kōng 。fū jì běi mǎ duō tiān xià 。bó lè suī shàn zhī mǎ ，ān néng kōng qí jun4 xié ？jiě zhī zhě yuē ：“wú suǒ wèi kōng ，fēi wú mǎ yě ，wú liáng mǎ yě 。bó lè zhī mǎ ，yù qí liáng ，zhé qǔ zhī ，qún wú liú liáng yān 。gǒu wú liáng ，suī wèi wú mǎ ，bú wéi xū yǔ yǐ 。”
dōng dōu ，gù shì dà fū zhī jì běi yě 。shì cái néng shēn cáng ér bú shì zhě ，luò zhī běi yá yuē shí shēng ，qí nán yá yuē wēn shēng 。dà fū wū gōng ，yǐ fū yuè zhèn hé yáng zhī sān yuè ，yǐ shí shēng wéi cái ，yǐ lǐ wéi luó ，luó ér zhì zhī mù xià 。wèi shù yuè yě ，yǐ wēn shēng wéi cái ，yú shì yǐ shí shēng wéi méi ，yǐ lǐ wéi luó ，yòu luó ér zhì zhī mù xià 。dōng dōu suī xìn duō cái shì ，cháo qǔ yī rén yān ，bá qí yóu ；mù qǔ yī rén yān ，bá qí yóu 。zì jū shǒu hé nán yǐn ，yǐ jí bǎi sī zhī zhí shì ，yǔ wú bèi èr xiàn zhī dà fū ，zhèng yǒu suǒ bú tōng ，shì yǒu suǒ kě yí ，xī suǒ zī ér chù yān ？shì dà fū zhī qù wèi ér xiàng chù zhě ，shuí yǔ xī yóu ？xiǎo zǐ hòu shēng ，yú hé kǎo dé ér wèn yè yān ？jìn shēn zhī dōng xī háng guò shì dōu zhě ，wú suǒ lǐ yú qí lú 。ruò shì ér chēng yuē ：“dà fū wū gōng yī zhèn hé yáng ，ér dōng dōu chù shì zhī lú wú rén yān 。”qǐ bú kě yě ？
fū nán miàn ér tīng tiān xià ，qí suǒ tuō zhòng ér shì lì zhě ，wéi xiàng yǔ jiāng ěr 。xiàng wéi tiān zǐ dé rén yú cháo tíng ，jiāng wéi tiān zǐ dé wén wǔ shì yú mù xià ，qiú nèi wài wú zhì ，bú kě dé yě 。yù mí yú zī ，bú néng zì yǐn qù ，zī èr shēng yǐ dài lǎo 。jīn jiē wéi yǒu lì zhě duó zhī ，qí hé néng wú jiè rán yú huái xié ?shēng jì zhì ，bài gōng yú jun1 mén ，qí wéi wú yǐ qián suǒ chēng ，wéi tiān xià hè ；yǐ hòu suǒ chēng ，wéi wú zhì sī yuàn yú jìn qǔ yě 。liú shǒu xiàng gōng shǒu wéi sì yùn shī gē qí shì ，yù yīn tuī qí yì ér xù zhī 。
阳山，天下之穷处也。陆有丘陵之险，虎豹之虞。江流悍急，横波之石，廉利侔剑戟，舟上下失势，破碎沦溺者，往往有之。县廓无居民，官无丞尉，夹江荒茅篁竹之间，小吏十余家，皆鸟言夷面。始至，言语不通，画地为字，然后可告以出租赋，奉期约。是以宾客游从之士，无所为而至。愈待罪于斯，且半岁矣。
有区生者，誓言相好，自南海挐舟而来。升自宾阶，仪观甚伟，坐与之语，文义卓然。庄周云：“逃空虚者，闻人足音跫然而喜矣!”况如斯人者，岂易得哉!入吾室，闻《诗》、《书》仁义之说，欣然喜，若有志于其间也。与之翳嘉林，坐石矶，投竿而渔，陶然以乐，若能遗外声利，而不厌乎贫贱也。岁之初吉，归拜其亲，酒壶既倾，序以识别。
yáng shān ，tiān xià zhī qióng chù yě 。lù yǒu qiū líng zhī xiǎn ，hǔ bào zhī yú 。jiāng liú hàn jí ，héng bō zhī shí ，lián lì móu jiàn jǐ ，zhōu shàng xià shī shì ，pò suì lún nì zhě ，wǎng wǎng yǒu zhī 。xiàn kuò wú jū mín ，guān wú chéng wèi ，jiá jiāng huāng máo huáng zhú zhī jiān ，xiǎo lì shí yú jiā ，jiē niǎo yán yí miàn 。shǐ zhì ，yán yǔ bú tōng ，huà dì wéi zì ，rán hòu kě gào yǐ chū zū fù ，fèng qī yuē 。shì yǐ bīn kè yóu cóng zhī shì ，wú suǒ wéi ér zhì 。yù dài zuì yú sī ，qiě bàn suì yǐ 。
yǒu qū shēng zhě ，shì yán xiàng hǎo ，zì nán hǎi ná zhōu ér lái 。shēng zì bīn jiē ，yí guān shèn wěi ，zuò yǔ zhī yǔ ，wén yì zhuó rán 。zhuāng zhōu yún ：“táo kōng xū zhě ，wén rén zú yīn qióng rán ér xǐ yǐ !”kuàng rú sī rén zhě ，qǐ yì dé zāi !rù wú shì ，wén 《shī 》、《shū 》rén yì zhī shuō ，xīn rán xǐ ，ruò yǒu zhì yú qí jiān yě 。yǔ zhī yì jiā lín ，zuò shí jī ，tóu gān ér yú ，táo rán yǐ lè ，ruò néng yí wài shēng lì ，ér bú yàn hū pín jiàn yě 。suì zhī chū jí ，guī bài qí qīn ，jiǔ hú jì qīng ，xù yǐ shí bié 。
太行之阳有盘谷。盘谷之间，泉甘而土肥，草木丛茂，居民鲜少。或曰：“谓其环两山之间，故曰‘盘’。”或曰：“是谷也，宅幽而势阻，隐者之所盘旋。”友人李愿居之。
愿之言曰：“人之称大丈夫者，我知之矣：利泽施于人，名声昭于时，坐于庙朝，进退百官，而佐天子出令；其在外，则树旗旄，罗弓矢，武夫前呵，从者塞途，供给之人，各执其物，夹道而疾驰。喜有赏，怒有刑。才畯满前，道古今而誉盛德，入耳而不烦。曲眉丰颊，清声而便体，秀外而惠中，飘轻裾，翳长袖，粉白黛绿者，列屋而闲居，妒宠而负恃，争妍而取怜。大丈夫之遇知于天子、用力于当世者之所为也。吾非恶此而逃之，是有命焉，不可幸而致也。
穷居而野处，升高而望远，坐茂树以终日，濯清泉以自洁。采于山，美可茹；钓于水，鲜可食。起居无时，惟适之安。与其有誉于前，孰若无毁于其后；与其有乐于身，孰若无忧于其心。车服不维，刀锯不加，理乱不知，黜陟不闻。大丈夫不遇于时者之所为也，我则行之。
伺候于公卿之门，奔走于形势之途，足将进而趑趄，口将言而嗫嚅，处污秽而不羞，触刑辟而诛戮，侥幸于万一，老死而后止者，其于为人，贤不肖何如也？”
昌黎韩愈闻其言而壮之，与之酒而为之歌曰：“盘之中，维子之宫；盘之土，维子之稼；盘之泉，可濯可沿；盘之阻，谁争子所？窈而深，廓其有容；缭而曲，如往而复。嗟盘之乐兮，乐且无央；虎豹远迹兮，蛟龙遁藏；鬼神守护兮，呵禁不祥。饮且食兮寿而康，无不足兮奚所望！膏吾车兮秣吾马，从子于盘兮，终吾生以徜徉！”
tài háng zhī yáng yǒu pán gǔ 。pán gǔ zhī jiān ，quán gān ér tǔ féi ，cǎo mù cóng mào ，jū mín xiān shǎo 。huò yuē ：“wèi qí huán liǎng shān zhī jiān ，gù yuē ‘pán ’。”huò yuē ：“shì gǔ yě ，zhái yōu ér shì zǔ ，yǐn zhě zhī suǒ pán xuán 。”yǒu rén lǐ yuàn jū zhī 。
yuàn zhī yán yuē ：“rén zhī chēng dà zhàng fū zhě ，wǒ zhī zhī yǐ ：lì zé shī yú rén ，míng shēng zhāo yú shí ，zuò yú miào cháo ，jìn tuì bǎi guān ，ér zuǒ tiān zǐ chū lìng ；qí zài wài ，zé shù qí máo ，luó gōng shǐ ，wǔ fū qián hē ，cóng zhě sāi tú ，gòng gěi zhī rén ，gè zhí qí wù ，jiá dào ér jí chí 。xǐ yǒu shǎng ，nù yǒu xíng 。cái jun4 mǎn qián ，dào gǔ jīn ér yù shèng dé ，rù ěr ér bú fán 。qǔ méi fēng jiá ，qīng shēng ér biàn tǐ ，xiù wài ér huì zhōng ，piāo qīng jū ，yì zhǎng xiù ，fěn bái dài lǜ zhě ，liè wū ér xián jū ，dù chǒng ér fù shì ，zhēng yán ér qǔ lián 。dà zhàng fū zhī yù zhī yú tiān zǐ 、yòng lì yú dāng shì zhě zhī suǒ wéi yě 。wú fēi è cǐ ér táo zhī ，shì yǒu mìng yān ，bú kě xìng ér zhì yě 。
qióng jū ér yě chù ，shēng gāo ér wàng yuǎn ，zuò mào shù yǐ zhōng rì ，zhuó qīng quán yǐ zì jié 。cǎi yú shān ，měi kě rú ；diào yú shuǐ ，xiān kě shí 。qǐ jū wú shí ，wéi shì zhī ān 。yǔ qí yǒu yù yú qián ，shú ruò wú huǐ yú qí hòu ；yǔ qí yǒu lè yú shēn ，shú ruò wú yōu yú qí xīn 。chē fú bú wéi ，dāo jù bú jiā ，lǐ luàn bú zhī ，chù zhì bú wén 。dà zhàng fū bú yù yú shí zhě zhī suǒ wéi yě ，wǒ zé háng zhī 。
sì hòu yú gōng qīng zhī mén ，bēn zǒu yú xíng shì zhī tú ，zú jiāng jìn ér zī jū ，kǒu jiāng yán ér niè rú ，chù wū huì ér bú xiū ，chù xíng pì ér zhū lù ，yáo xìng yú wàn yī ，lǎo sǐ ér hòu zhǐ zhě ，qí yú wéi rén ，xián bú xiāo hé rú yě ？”
chāng lí hán yù wén qí yán ér zhuàng zhī ，yǔ zhī jiǔ ér wéi zhī gē yuē ：“pán zhī zhōng ，wéi zǐ zhī gōng ；pán zhī tǔ ，wéi zǐ zhī jià ；pán zhī quán ，kě zhuó kě yán ；pán zhī zǔ ，shuí zhēng zǐ suǒ ？yǎo ér shēn ，kuò qí yǒu róng ；liáo ér qǔ ，rú wǎng ér fù 。jiē pán zhī lè xī ，lè qiě wú yāng ；hǔ bào yuǎn jì xī ，jiāo lóng dùn cáng ；guǐ shén shǒu hù xī ，hē jìn bú xiáng 。yǐn qiě shí xī shòu ér kāng ，wú bú zú xī xī suǒ wàng ！gāo wú chē xī mò wú mǎ ，cóng zǐ yú pán xī ，zhōng wú shēng yǐ cháng yáng ！”
国子先生晨入太学，招诸生立馆下，诲之曰：“业精于勤，荒于嬉；行成于思，毁于随。方今圣贤相逢，治具毕张。拔去凶邪，登崇畯良。占小善者率以录，名一艺者无不庸。爬罗剔抉，刮垢磨光。盖有幸而获选，孰云多而不扬？诸生业患不能精，无患有司之不明；行患不能成，无患有司之不公。”
言未既，有笑于列者曰：“先生欺余哉！弟子事先生，于兹有年矣。先生口不绝吟于六艺之文，手不停披于百家之编。纪事者必提其要，纂言者必钩其玄。贪多务得，细大不捐。焚膏油以继晷，恒兀兀以穷年。先生之业，可谓勤矣。
觝排异端，攘斥佛老。补苴罅漏，张皇幽眇。寻坠绪之茫茫，独旁搜而远绍。障百川而东之，回狂澜于既倒。先生之于儒，可谓有劳矣。
沉浸醲郁，含英咀华，作为文章，其书满家。上规姚姒，浑浑无涯；周诰、殷《盘》，佶屈聱牙；《春秋》谨严，《左氏》浮夸；《易》奇而法，《诗》正而葩；下逮《庄》、《骚》，太史所录；子云，相如，同工异曲。先生之于文，可谓闳其中而肆其外矣。
少始知学，勇于敢为；长通于方，左右具宜。先生之于为人，可谓成矣。
然而公不见信于人，私不见助于友。跋前踬后，动辄得咎。暂为御史，遂窜南夷。三年博士，冗不见治。命与仇谋，取败几时。冬暖而儿号寒，年丰而妻啼饥。头童齿豁，竟死何裨。不知虑此，而反教人为？”
先生曰：“吁，子来前！夫大木为杗，细木为桷，欂栌、侏儒，椳、闑、扂、楔，各得其宜，施以成室者，匠氏之工也。玉札、丹砂，赤箭、青芝，牛溲、马勃，败鼓之皮，俱收并蓄，待用无遗者，医师之良也。登明选公，杂进巧拙，纡馀为妍，卓荦为杰，校短量长，惟器是适者，宰相之方也。昔者孟轲好辩，孔道以明，辙环天下，卒老于行。荀卿守正，大论是弘，逃谗于楚，废死兰陵。是二儒者，吐辞为经，举足为法，绝类离伦，优入圣域，其遇于世何如也？今先生学虽勤而不繇其统，言虽多而不要其中，文虽奇而不济于用，行虽修而不显于众。犹且月费俸钱，岁靡廪粟；子不知耕，妇不知织；乘马从徒，安坐而食。踵常途之役役，窥陈编以盗窃。然而圣主不加诛，宰臣不见斥，兹非其幸欤？动而得谤，名亦随之。投闲置散，乃分之宜。若夫商财贿之有亡，计班资之崇庳，忘己量之所称，指前人之瑕疵，是所谓诘匠氏之不以杙为楹，而訾医师以昌阳引年，欲进其豨苓也。
guó zǐ xiān shēng chén rù tài xué ，zhāo zhū shēng lì guǎn xià ，huì zhī yuē ：“yè jīng yú qín ，huāng yú xī ；háng chéng yú sī ，huǐ yú suí 。fāng jīn shèng xián xiàng féng ，zhì jù bì zhāng 。bá qù xiōng xié ，dēng chóng jun4 liáng 。zhàn xiǎo shàn zhě lǜ yǐ lù ，míng yī yì zhě wú bú yōng 。pá luó tī jué ，guā gòu mó guāng 。gài yǒu xìng ér huò xuǎn ，shú yún duō ér bú yáng ？zhū shēng yè huàn bú néng jīng ，wú huàn yǒu sī zhī bú míng ；háng huàn bú néng chéng ，wú huàn yǒu sī zhī bú gōng 。”
yán wèi jì ，yǒu xiào yú liè zhě yuē ：“xiān shēng qī yú zāi ！dì zǐ shì xiān shēng ，yú zī yǒu nián yǐ 。xiān shēng kǒu bú jué yín yú liù yì zhī wén ，shǒu bú tíng pī yú bǎi jiā zhī biān 。jì shì zhě bì tí qí yào ，zuǎn yán zhě bì gōu qí xuán 。tān duō wù dé ，xì dà bú juān 。fén gāo yóu yǐ jì guǐ ，héng wū wū yǐ qióng nián 。xiān shēng zhī yè ，kě wèi qín yǐ 。
zhǐ pái yì duān ，rǎng chì fó lǎo 。bǔ jū xià lòu ，zhāng huáng yōu miǎo 。xún zhuì xù zhī máng máng ，dú páng sōu ér yuǎn shào 。zhàng bǎi chuān ér dōng zhī ，huí kuáng lán yú jì dǎo 。xiān shēng zhī yú rú ，kě wèi yǒu láo yǐ 。
chén jìn nóng yù ，hán yīng jǔ huá ，zuò wéi wén zhāng ，qí shū mǎn jiā 。shàng guī yáo sì ，hún hún wú yá ；zhōu gào 、yīn 《pán 》，jí qū áo yá ；《chūn qiū 》jǐn yán ，《zuǒ shì 》fú kuā ；《yì 》qí ér fǎ ，《shī 》zhèng ér pā ；xià dǎi 《zhuāng 》、《sāo 》，tài shǐ suǒ lù ；zǐ yún ，xiàng rú ，tóng gōng yì qǔ 。xiān shēng zhī yú wén ，kě wèi hóng qí zhōng ér sì qí wài yǐ 。
shǎo shǐ zhī xué ，yǒng yú gǎn wéi ；zhǎng tōng yú fāng ，zuǒ yòu jù yí 。xiān shēng zhī yú wéi rén ，kě wèi chéng yǐ 。
rán ér gōng bú jiàn xìn yú rén ，sī bú jiàn zhù yú yǒu 。bá qián zhì hòu ，dòng zhé dé jiù 。zàn wéi yù shǐ ，suí cuàn nán yí 。sān nián bó shì ，rǒng bú jiàn zhì 。mìng yǔ chóu móu ，qǔ bài jǐ shí 。dōng nuǎn ér ér hào hán ，nián fēng ér qī tí jī 。tóu tóng chǐ huō ，jìng sǐ hé bì 。bú zhī lǜ cǐ ，ér fǎn jiāo rén wéi ？”
xiān shēng yuē ：“yù ，zǐ lái qián ！fū dà mù wéi máng ，xì mù wéi jué ，bó lú 、zhū rú ，wēi 、niè 、diàn 、xiē ，gè dé qí yí ，shī yǐ chéng shì zhě ，jiàng shì zhī gōng yě 。yù zhá 、dān shā ，chì jiàn 、qīng zhī ，niú sōu 、mǎ bó ，bài gǔ zhī pí ，jù shōu bìng xù ，dài yòng wú yí zhě ，yī shī zhī liáng yě 。dēng míng xuǎn gōng ，zá jìn qiǎo zhuō ，yū yú wéi yán ，zhuó luò wéi jié ，xiào duǎn liàng zhǎng ，wéi qì shì shì zhě ，zǎi xiàng zhī fāng yě 。xī zhě mèng kē hǎo biàn ，kǒng dào yǐ míng ，zhé huán tiān xià ，zú lǎo yú háng 。xún qīng shǒu zhèng ，dà lùn shì hóng ，táo chán yú chǔ ，fèi sǐ lán líng 。shì èr rú zhě ，tǔ cí wéi jīng ，jǔ zú wéi fǎ ，jué lèi lí lún ，yōu rù shèng yù ，qí yù yú shì hé rú yě ？jīn xiān shēng xué suī qín ér bú yáo qí tǒng ，yán suī duō ér bú yào qí zhōng ，wén suī qí ér bú jì yú yòng ，háng suī xiū ér bú xiǎn yú zhòng 。yóu qiě yuè fèi fèng qián ，suì mí lǐn sù ；zǐ bú zhī gēng ，fù bú zhī zhī ；chéng mǎ cóng tú ，ān zuò ér shí 。zhǒng cháng tú zhī yì yì ，kuī chén biān yǐ dào qiè 。rán ér shèng zhǔ bú jiā zhū ，zǎi chén bú jiàn chì ，zī fēi qí xìng yú ？dòng ér dé bàng ，míng yì suí zhī 。tóu xián zhì sàn ，nǎi fèn zhī yí 。ruò fū shāng cái huì zhī yǒu wáng ，jì bān zī zhī chóng bì ，wàng jǐ liàng zhī suǒ chēng ，zhǐ qián rén zhī xiá cī ，shì suǒ wèi jié jiàng shì zhī bú yǐ yì wéi yíng ，ér zī yī shī yǐ chāng yáng yǐn nián ，yù jìn qí xī líng yě 。
我思古人，伊郑之侨。以礼相国，人未安其教；游于乡之校，众口嚣嚣。或谓子产：“毁乡校则止。”曰：“何患焉？可以成美。夫岂多言，亦各其志：善也吾行，不善吾避；维善维否，我于此视。川不可防，言不可弭。下塞上聋，邦其倾矣。”既乡校不毁，而郑国以理。
在周之兴，养老乞言；及其已衰，谤者使监。成败之迹，昭哉可观。
维是子产，执政之式。维其不遇，化止一国。诚率此道，相天下君；交畅旁达，施及无垠，於虖！四海所以不理，有君无臣。谁其嗣之？我思古人！
wǒ sī gǔ rén ，yī zhèng zhī qiáo 。yǐ lǐ xiàng guó ，rén wèi ān qí jiāo ；yóu yú xiāng zhī xiào ，zhòng kǒu xiāo xiāo 。huò wèi zǐ chǎn ：“huǐ xiāng xiào zé zhǐ 。”yuē ：“hé huàn yān ？kě yǐ chéng měi 。fū qǐ duō yán ，yì gè qí zhì ：shàn yě wú háng ，bú shàn wú bì ；wéi shàn wéi fǒu ，wǒ yú cǐ shì 。chuān bú kě fáng ，yán bú kě mǐ 。xià sāi shàng lóng ，bāng qí qīng yǐ 。”jì xiāng xiào bú huǐ ，ér zhèng guó yǐ lǐ 。
zài zhōu zhī xìng ，yǎng lǎo qǐ yán ；jí qí yǐ shuāi ，bàng zhě shǐ jiān 。chéng bài zhī jì ，zhāo zāi kě guān 。
wéi shì zǐ chǎn ，zhí zhèng zhī shì 。wéi qí bú yù ，huà zhǐ yī guó 。chéng lǜ cǐ dào ，xiàng tiān xià jun1 ；jiāo chàng páng dá ，shī jí wú yín ，yú hū ！sì hǎi suǒ yǐ bú lǐ ，yǒu jun1 wú chén 。shuí qí sì zhī ？wǒ sī gǔ rén ！
博爱之谓仁，行而宜之之谓义，由是而之焉之谓道，足乎己而无待于外之谓德。仁与义为定名，道与德为虚位。故道有君子小人，而德有凶有吉。老子之小仁义，非毁之也，其见者小也。坐井而观天，曰天小者，非天小也。彼以煦煦为仁，孑孑为义，其小之也则宜。其所谓道，道其所道，非吾所谓道也。其所谓德，德其所德，非吾所谓德也。凡吾所谓道德云者，合仁与义言之也，天下之公言也。老子之所谓道德云者，去仁与义言之也，一人之私言也。
周道衰，孔子没，火于秦，黄老于汉，佛于晋、魏、梁、隋之间。其言道德仁义者，不入于杨，则归于墨；不入于老，则归于佛。入于彼，必出于此。入者主之，出者奴之；入者附之，出者污之。噫！后之人其欲闻仁义道德之说，孰从而听之？老者曰：“孔子，吾师之弟子也。”佛者曰：“孔子，吾师之弟子也。”为孔子者，习闻其说，乐其诞而自小也，亦曰“吾师亦尝师之”云尔。不惟举之于口，而又笔之于其书。噫！后之人虽欲闻仁义道德之说，其孰从而求之？
甚矣，人之好怪也，不求其端，不讯其末，惟怪之欲闻。古之为民者四，今之为民者六。古之教者处其一，今之教者处其三。农之家一，而食粟之家六。工之家一，而用器之家六。贾之家一，而资焉之家六。奈之何民不穷且盗也？
古之时，人之害多矣。有圣人者立，然后教之以相生相养之道。为之君，为之师。驱其虫蛇禽兽，而处之中土。寒然后为之衣，饥然后为之食。木处而颠，土处而病也，然后为之宫室。为之工以赡其器用，为之贾以通其有无，为之医药以济其夭死，为之葬埋祭祀以长其恩爱，为之礼以次其先后，为之乐以宣其湮郁，为之政以率其怠倦，为之刑以锄其强梗。相欺也，为之符、玺、斗斛、权衡以信之。相夺也，为之城郭甲兵以守之。害至而为之备，患生而为之防。今其言曰：“圣人不死，大盗不止。剖斗折衡，而民不争。”呜呼！其亦不思而已矣。如古之无圣人，人之类灭久矣。何也？无羽毛鳞介以居寒热也，无爪牙以争食也。
是故君者，出令者也；臣者，行君之令而致之民者也；民者，出粟米麻丝，作器皿，通货财，以事其上者也。君不出令，则失其所以为君；臣不行君之令而致之民，则失其所以为臣；民不出粟米麻丝，作器皿，通货财，以事其上，则诛。今其法曰，必弃而君臣，去而父子，禁而相生相养之道，以求其所谓清净寂灭者。呜呼！其亦幸而出于三代之后，不见黜于禹、汤、文、武、周公、孔子也。其亦不幸而不出于三代之前，不见正于禹、汤、文、武、周公、孔子也。
帝之与王，其号虽殊，其所以为圣一也。夏葛而冬裘，渴饮而饥食，其事虽殊，其所以为智一也。今其言曰：“曷不为太古之无事”？”是亦责冬之裘者曰：“曷不为葛之之易也？”责饥之食者曰：“曷不为饮之之易也？”传曰：“古之欲明明德于天下者，先治其国；欲治其国者，先齐其家；欲齐其家者，先修其身；欲修其身者，先正其心；欲正其心者，先诚其意。”然则古之所谓正心而诚意者，将以有为也。今也欲治其心而外天下国家，灭其天常，子焉而不父其父，臣焉而不君其君，民焉而不事其事。孔子之作《春秋》也，诸侯用夷礼则夷之，进于中国则中国之。经曰：“夷狄之有君，不如诸夏之亡。”《诗》曰：戎狄是膺，荆舒是惩”今也举夷狄之法，而加之先王之教之上，几何其不胥而为夷也？
夫所谓先王之教者，何也？博爱之谓仁，行而宜之之谓义。由是而之焉之谓道。足乎己无待于外之谓德。其文：《诗》、《书》、《易》、《春秋》；其法：礼、乐、刑、政；其民：士、农、工、贾；其位：君臣、父子、师友、宾主、昆弟、夫妇；其服：麻、丝；其居：宫、室；其食：粟米、果蔬、鱼肉。其为道易明，而其为教易行也。是故以之为己，则顺而祥；以之为人，则爱而公；以之为心，则和而平；以之为天下国家，无所处而不当。是故生则得其情，死则尽其常。效焉而天神假，庙焉而人鬼飨。曰：“斯道也，何道也？”曰：“斯吾所谓道也，非向所谓老与佛之道也。尧以是传之舜，舜以是传之禹，禹以是传之汤，汤以是传之文、武、周公，文、武、周公传之孔子，孔子传之孟轲，轲之死，不得其传焉。荀与扬也，择焉而不精，语焉而不详。由周公而上，上而为君，故其事行。由周公而下，下而为臣，故其说长。然则如之何而可也？曰：“不塞不流，不止不行。人其人，火其书，庐其居。明先王之道以道之，鳏寡孤独废疾者有养也。其亦庶乎其可也！”
bó ài zhī wèi rén ，háng ér yí zhī zhī wèi yì ，yóu shì ér zhī yān zhī wèi dào ，zú hū jǐ ér wú dài yú wài zhī wèi dé 。rén yǔ yì wéi dìng míng ，dào yǔ dé wéi xū wèi 。gù dào yǒu jun1 zǐ xiǎo rén ，ér dé yǒu xiōng yǒu jí 。lǎo zǐ zhī xiǎo rén yì ，fēi huǐ zhī yě ，qí jiàn zhě xiǎo yě 。zuò jǐng ér guān tiān ，yuē tiān xiǎo zhě ，fēi tiān xiǎo yě 。bǐ yǐ xù xù wéi rén ，jié jié wéi yì ，qí xiǎo zhī yě zé yí 。qí suǒ wèi dào ，dào qí suǒ dào ，fēi wú suǒ wèi dào yě 。qí suǒ wèi dé ，dé qí suǒ dé ，fēi wú suǒ wèi dé yě 。fán wú suǒ wèi dào dé yún zhě ，hé rén yǔ yì yán zhī yě ，tiān xià zhī gōng yán yě 。lǎo zǐ zhī suǒ wèi dào dé yún zhě ，qù rén yǔ yì yán zhī yě ，yī rén zhī sī yán yě 。
zhōu dào shuāi ，kǒng zǐ méi ，huǒ yú qín ，huáng lǎo yú hàn ，fó yú jìn 、wèi 、liáng 、suí zhī jiān 。qí yán dào dé rén yì zhě ，bú rù yú yáng ，zé guī yú mò ；bú rù yú lǎo ，zé guī yú fó 。rù yú bǐ ，bì chū yú cǐ 。rù zhě zhǔ zhī ，chū zhě nú zhī ；rù zhě fù zhī ，chū zhě wū zhī 。yī ！hòu zhī rén qí yù wén rén yì dào dé zhī shuō ，shú cóng ér tīng zhī ？lǎo zhě yuē ：“kǒng zǐ ，wú shī zhī dì zǐ yě 。”fó zhě yuē ：“kǒng zǐ ，wú shī zhī dì zǐ yě 。”wéi kǒng zǐ zhě ，xí wén qí shuō ，lè qí dàn ér zì xiǎo yě ，yì yuē “wú shī yì cháng shī zhī ”yún ěr 。bú wéi jǔ zhī yú kǒu ，ér yòu bǐ zhī yú qí shū 。yī ！hòu zhī rén suī yù wén rén yì dào dé zhī shuō ，qí shú cóng ér qiú zhī ？
shèn yǐ ，rén zhī hǎo guài yě ，bú qiú qí duān ，bú xùn qí mò ，wéi guài zhī yù wén 。gǔ zhī wéi mín zhě sì ，jīn zhī wéi mín zhě liù 。gǔ zhī jiāo zhě chù qí yī ，jīn zhī jiāo zhě chù qí sān 。nóng zhī jiā yī ，ér shí sù zhī jiā liù 。gōng zhī jiā yī ，ér yòng qì zhī jiā liù 。jiǎ zhī jiā yī ，ér zī yān zhī jiā liù 。nài zhī hé mín bú qióng qiě dào yě ？
gǔ zhī shí ，rén zhī hài duō yǐ 。yǒu shèng rén zhě lì ，rán hòu jiāo zhī yǐ xiàng shēng xiàng yǎng zhī dào 。wéi zhī jun1 ，wéi zhī shī 。qū qí chóng shé qín shòu ，ér chù zhī zhōng tǔ 。hán rán hòu wéi zhī yī ，jī rán hòu wéi zhī shí 。mù chù ér diān ，tǔ chù ér bìng yě ，rán hòu wéi zhī gōng shì 。wéi zhī gōng yǐ shàn qí qì yòng ，wéi zhī jiǎ yǐ tōng qí yǒu wú ，wéi zhī yī yào yǐ jì qí yāo sǐ ，wéi zhī zàng mái jì sì yǐ zhǎng qí ēn ài ，wéi zhī lǐ yǐ cì qí xiān hòu ，wéi zhī lè yǐ xuān qí yān yù ，wéi zhī zhèng yǐ lǜ qí dài juàn ，wéi zhī xíng yǐ chú qí qiáng gěng 。xiàng qī yě ，wéi zhī fú 、xǐ 、dòu hú 、quán héng yǐ xìn zhī 。xiàng duó yě ，wéi zhī chéng guō jiǎ bīng yǐ shǒu zhī 。hài zhì ér wéi zhī bèi ，huàn shēng ér wéi zhī fáng 。jīn qí yán yuē ：“shèng rén bú sǐ ，dà dào bú zhǐ 。pōu dòu shé héng ，ér mín bú zhēng 。”wū hū ！qí yì bú sī ér yǐ yǐ 。rú gǔ zhī wú shèng rén ，rén zhī lèi miè jiǔ yǐ 。hé yě ？wú yǔ máo lín jiè yǐ jū hán rè yě ，wú zhǎo yá yǐ zhēng shí yě 。
shì gù jun1 zhě ，chū lìng zhě yě ；chén zhě ，háng jun1 zhī lìng ér zhì zhī mín zhě yě ；mín zhě ，chū sù mǐ má sī ，zuò qì mǐn ，tōng huò cái ，yǐ shì qí shàng zhě yě 。jun1 bú chū lìng ，zé shī qí suǒ yǐ wéi jun1 ；chén bú háng jun1 zhī lìng ér zhì zhī mín ，zé shī qí suǒ yǐ wéi chén ；mín bú chū sù mǐ má sī ，zuò qì mǐn ，tōng huò cái ，yǐ shì qí shàng ，zé zhū 。jīn qí fǎ yuē ，bì qì ér jun1 chén ，qù ér fù zǐ ，jìn ér xiàng shēng xiàng yǎng zhī dào ，yǐ qiú qí suǒ wèi qīng jìng jì miè zhě 。wū hū ！qí yì xìng ér chū yú sān dài zhī hòu ，bú jiàn chù yú yǔ 、tāng 、wén 、wǔ 、zhōu gōng 、kǒng zǐ yě 。qí yì bú xìng ér bú chū yú sān dài zhī qián ，bú jiàn zhèng yú yǔ 、tāng 、wén 、wǔ 、zhōu gōng 、kǒng zǐ yě 。
dì zhī yǔ wáng ，qí hào suī shū ，qí suǒ yǐ wéi shèng yī yě 。xià gě ér dōng qiú ，kě yǐn ér jī shí ，qí shì suī shū ，qí suǒ yǐ wéi zhì yī yě 。jīn qí yán yuē ：“hé bú wéi tài gǔ zhī wú shì ”？”shì yì zé dōng zhī qiú zhě yuē ：“hé bú wéi gě zhī zhī yì yě ？”zé jī zhī shí zhě yuē ：“hé bú wéi yǐn zhī zhī yì yě ？”chuán yuē ：“gǔ zhī yù míng míng dé yú tiān xià zhě ，xiān zhì qí guó ；yù zhì qí guó zhě ，xiān qí qí jiā ；yù qí qí jiā zhě ，xiān xiū qí shēn ；yù xiū qí shēn zhě ，xiān zhèng qí xīn ；yù zhèng qí xīn zhě ，xiān chéng qí yì 。”rán zé gǔ zhī suǒ wèi zhèng xīn ér chéng yì zhě ，jiāng yǐ yǒu wéi yě 。jīn yě yù zhì qí xīn ér wài tiān xià guó jiā ，miè qí tiān cháng ，zǐ yān ér bú fù qí fù ，chén yān ér bú jun1 qí jun1 ，mín yān ér bú shì qí shì 。kǒng zǐ zhī zuò 《chūn qiū 》yě ，zhū hóu yòng yí lǐ zé yí zhī ，jìn yú zhōng guó zé zhōng guó zhī 。jīng yuē ：“yí dí zhī yǒu jun1 ，bú rú zhū xià zhī wáng 。”《shī 》yuē ：róng dí shì yīng ，jīng shū shì chéng ”jīn yě jǔ yí dí zhī fǎ ，ér jiā zhī xiān wáng zhī jiāo zhī shàng ，jǐ hé qí bú xū ér wéi yí yě ？
fū suǒ wèi xiān wáng zhī jiāo zhě ，hé yě ？bó ài zhī wèi rén ，háng ér yí zhī zhī wèi yì 。yóu shì ér zhī yān zhī wèi dào 。zú hū jǐ wú dài yú wài zhī wèi dé 。qí wén ：《shī 》、《shū 》、《yì 》、《chūn qiū 》；qí fǎ ：lǐ 、lè 、xíng 、zhèng ；qí mín ：shì 、nóng 、gōng 、jiǎ ；qí wèi ：jun1 chén 、fù zǐ 、shī yǒu 、bīn zhǔ 、kūn dì 、fū fù ；qí fú ：má 、sī ；qí jū ：gōng 、shì ；qí shí ：sù mǐ 、guǒ shū 、yú ròu 。qí wéi dào yì míng ，ér qí wéi jiāo yì háng yě 。shì gù yǐ zhī wéi jǐ ，zé shùn ér xiáng ；yǐ zhī wéi rén ，zé ài ér gōng ；yǐ zhī wéi xīn ，zé hé ér píng ；yǐ zhī wéi tiān xià guó jiā ，wú suǒ chù ér bú dāng 。shì gù shēng zé dé qí qíng ，sǐ zé jìn qí cháng 。xiào yān ér tiān shén jiǎ ，miào yān ér rén guǐ xiǎng 。yuē ：“sī dào yě ，hé dào yě ？”yuē ：“sī wú suǒ wèi dào yě ，fēi xiàng suǒ wèi lǎo yǔ fó zhī dào yě 。yáo yǐ shì chuán zhī shùn ，shùn yǐ shì chuán zhī yǔ ，yǔ yǐ shì chuán zhī tāng ，tāng yǐ shì chuán zhī wén 、wǔ 、zhōu gōng ，wén 、wǔ 、zhōu gōng chuán zhī kǒng zǐ ，kǒng zǐ chuán zhī mèng kē ，kē zhī sǐ ，bú dé qí chuán yān 。xún yǔ yáng yě ，zé yān ér bú jīng ，yǔ yān ér bú xiáng 。yóu zhōu gōng ér shàng ，shàng ér wéi jun1 ，gù qí shì háng 。yóu zhōu gōng ér xià ，xià ér wéi chén ，gù qí shuō zhǎng 。rán zé rú zhī hé ér kě yě ？yuē ：“bú sāi bú liú ，bú zhǐ bú háng 。rén qí rén ，huǒ qí shū ，lú qí jū 。míng xiān wáng zhī dào yǐ dào zhī ，guān guǎ gū dú fèi jí zhě yǒu yǎng yě 。qí yì shù hū qí kě yě ！”