韩愈的诗词全集
共收录了446首诗词作品韩愈简介
韩愈诗集大全
愈与李贺书，劝贺举进士。贺举进士有名，与贺争名者毁之，曰贺父名晋肃，贺不举进士为是，劝之举者为非。听者不察也，和而唱之，同然一辞。皇甫湜曰：“若不明白，子与贺且得罪。”愈曰：“然。”
律曰：“二名不偏讳。”释之者曰：“谓若言‘征’不称‘在’，言‘在’不称‘征’是也。”律曰：“不讳嫌名。”释之者曰：“谓若‘禹’与‘雨’、‘丘’与‘蓲’之类是也。”今贺父名晋肃，贺举进士，为犯二名律乎？为犯嫌名律乎？父名晋肃，子不得举进士，若父名仁，子不得为人乎？夫讳始于何时？作法制以教天下者，非周公孔子欤？周公作诗不讳，孔子不偏讳二名，《春秋》不讥不讳嫌名，康王钊之孙，实为昭王。曾参之父名晳，曾子不讳昔。周之时有骐期，汉之时有杜度，此其子宜如何讳？将讳其嫌遂讳其姓乎？将不讳其嫌者乎？汉讳武帝名彻为通，不闻又讳车辙之辙为某字也；讳吕后名雉为野鸡，不闻又讳治天下之治为某字也。今上章及诏，不闻讳浒、势、秉、机也。惟宦官宫妾，乃不敢言谕及机，以为触犯。士君子言语行事，宜何所法守也？今考之于经，质之于律，稽之以国家之典，贺举进士为可邪？为不可邪？
凡事父母，得如曾参，可以无讥矣；作人得如周公孔子，亦可以止矣。今世之士，不务行曾参周公孔子之行，而讳亲之名，则务胜于曾参周公孔子，亦见其惑也。夫周公孔子曾参卒不可胜，胜周公孔子曾参，乃比于宦者宫妾，则是宦者宫妾之孝于其亲，贤于周公孔子曾参者邪？yù yǔ lǐ hè shū ，quàn hè jǔ jìn shì 。hè jǔ jìn shì yǒu míng ，yǔ hè zhēng míng zhě huǐ zhī ，yuē hè fù míng jìn sù ，hè bú jǔ jìn shì wéi shì ，quàn zhī jǔ zhě wéi fēi 。tīng zhě bú chá yě ，hé ér chàng zhī ，tóng rán yī cí 。huáng fǔ shí yuē ：“ruò bú míng bái ，zǐ yǔ hè qiě dé zuì 。”yù yuē ：“rán 。”
lǜ yuē ：“èr míng bú piān huì 。”shì zhī zhě yuē ：“wèi ruò yán ‘zhēng ’bú chēng ‘zài ’，yán ‘zài ’bú chēng ‘zhēng ’shì yě 。”lǜ yuē ：“bú huì xián míng 。”shì zhī zhě yuē ：“wèi ruò ‘yǔ ’yǔ ‘yǔ ’、‘qiū ’yǔ ‘ōu ’zhī lèi shì yě 。”jīn hè fù míng jìn sù ，hè jǔ jìn shì ，wéi fàn èr míng lǜ hū ？wéi fàn xián míng lǜ hū ？fù míng jìn sù ，zǐ bú dé jǔ jìn shì ，ruò fù míng rén ，zǐ bú dé wéi rén hū ？fū huì shǐ yú hé shí ？zuò fǎ zhì yǐ jiāo tiān xià zhě ，fēi zhōu gōng kǒng zǐ yú ？zhōu gōng zuò shī bú huì ，kǒng zǐ bú piān huì èr míng ，《chūn qiū 》bú jī bú huì xián míng ，kāng wáng zhāo zhī sūn ，shí wéi zhāo wáng 。céng cān zhī fù míng xī ，céng zǐ bú huì xī 。zhōu zhī shí yǒu qí qī ，hàn zhī shí yǒu dù dù ，cǐ qí zǐ yí rú hé huì ？jiāng huì qí xián suí huì qí xìng hū ？jiāng bú huì qí xián zhě hū ？hàn huì wǔ dì míng chè wéi tōng ，bú wén yòu huì chē zhé zhī zhé wéi mǒu zì yě ；huì lǚ hòu míng zhì wéi yě jī ，bú wén yòu huì zhì tiān xià zhī zhì wéi mǒu zì yě 。jīn shàng zhāng jí zhào ，bú wén huì hǔ 、shì 、bǐng 、jī yě 。wéi huàn guān gōng qiè ，nǎi bú gǎn yán yù jí jī ，yǐ wéi chù fàn 。shì jun1 zǐ yán yǔ háng shì ，yí hé suǒ fǎ shǒu yě ？jīn kǎo zhī yú jīng ，zhì zhī yú lǜ ，jī zhī yǐ guó jiā zhī diǎn ，hè jǔ jìn shì wéi kě xié ？wéi bú kě xié ？
fán shì fù mǔ ，dé rú céng cān ，kě yǐ wú jī yǐ ；zuò rén dé rú zhōu gōng kǒng zǐ ，yì kě yǐ zhǐ yǐ 。jīn shì zhī shì ，bú wù háng céng cān zhōu gōng kǒng zǐ zhī háng ，ér huì qīn zhī míng ，zé wù shèng yú céng cān zhōu gōng kǒng zǐ ，yì jiàn qí huò yě 。fū zhōu gōng kǒng zǐ céng cān zú bú kě shèng ，shèng zhōu gōng kǒng zǐ céng cān ，nǎi bǐ yú huàn zhě gōng qiè ，zé shì huàn zhě gōng qiè zhī xiào yú qí qīn ，xián yú zhōu gōng kǒng zǐ céng cān zhě xié ？博爱之谓仁，行而宜之之谓义，由是而之焉之谓道，足乎己而无待于外之谓德。仁与义为定名，道与德为虚位。故道有君子小人，而德有凶有吉。老子之小仁义，非毁之也，其见者小也。坐井而观天，曰天小者，非天小也。彼以煦煦为仁，孑孑为义，其小之也则宜。其所谓道，道其所道，非吾所谓道也。其所谓德，德其所德，非吾所谓德也。凡吾所谓道德云者，合仁与义言之也，天下之公言也。老子之所谓道德云者，去仁与义言之也，一人之私言也。
周道衰，孔子没，火于秦，黄老于汉，佛于晋、魏、梁、隋之间。其言道德仁义者，不入于杨，则归于墨；不入于老，则归于佛。入于彼，必出于此。入者主之，出者奴之；入者附之，出者污之。噫！后之人其欲闻仁义道德之说，孰从而听之？老者曰：“孔子，吾师之弟子也。”佛者曰：“孔子，吾师之弟子也。”为孔子者，习闻其说，乐其诞而自小也，亦曰“吾师亦尝师之”云尔。不惟举之于口，而又笔之于其书。噫！后之人虽欲闻仁义道德之说，其孰从而求之？
甚矣，人之好怪也，不求其端，不讯其末，惟怪之欲闻。古之为民者四，今之为民者六。古之教者处其一，今之教者处其三。农之家一，而食粟之家六。工之家一，而用器之家六。贾之家一，而资焉之家六。奈之何民不穷且盗也？
古之时，人之害多矣。有圣人者立，然后教之以相生相养之道。为之君，为之师。驱其虫蛇禽兽，而处之中土。寒然后为之衣，饥然后为之食。木处而颠，土处而病也，然后为之宫室。为之工以赡其器用，为之贾以通其有无，为之医药以济其夭死，为之葬埋祭祀以长其恩爱，为之礼以次其先后，为之乐以宣其湮郁，为之政以率其怠倦，为之刑以锄其强梗。相欺也，为之符、玺、斗斛、权衡以信之。相夺也，为之城郭甲兵以守之。害至而为之备，患生而为之防。今其言曰：“圣人不死，大盗不止。剖斗折衡，而民不争。”呜呼！其亦不思而已矣。如古之无圣人，人之类灭久矣。何也？无羽毛鳞介以居寒热也，无爪牙以争食也。
是故君者，出令者也；臣者，行君之令而致之民者也；民者，出粟米麻丝，作器皿，通货财，以事其上者也。君不出令，则失其所以为君；臣不行君之令而致之民，则失其所以为臣；民不出粟米麻丝，作器皿，通货财，以事其上，则诛。今其法曰，必弃而君臣，去而父子，禁而相生相养之道，以求其所谓清净寂灭者。呜呼！其亦幸而出于三代之后，不见黜于禹、汤、文、武、周公、孔子也。其亦不幸而不出于三代之前，不见正于禹、汤、文、武、周公、孔子也。
帝之与王，其号虽殊，其所以为圣一也。夏葛而冬裘，渴饮而饥食，其事虽殊，其所以为智一也。今其言曰：“曷不为太古之无事”？”是亦责冬之裘者曰：“曷不为葛之之易也？”责饥之食者曰：“曷不为饮之之易也？”传曰：“古之欲明明德于天下者，先治其国；欲治其国者，先齐其家；欲齐其家者，先修其身；欲修其身者，先正其心；欲正其心者，先诚其意。”然则古之所谓正心而诚意者，将以有为也。今也欲治其心而外天下国家，灭其天常，子焉而不父其父，臣焉而不君其君，民焉而不事其事。孔子之作《春秋》也，诸侯用夷礼则夷之，进于中国则中国之。经曰：“夷狄之有君，不如诸夏之亡。”《诗》曰：戎狄是膺，荆舒是惩”今也举夷狄之法，而加之先王之教之上，几何其不胥而为夷也？
夫所谓先王之教者，何也？博爱之谓仁，行而宜之之谓义。由是而之焉之谓道。足乎己无待于外之谓德。其文：《诗》、《书》、《易》、《春秋》；其法：礼、乐、刑、政；其民：士、农、工、贾；其位：君臣、父子、师友、宾主、昆弟、夫妇；其服：麻、丝；其居：宫、室；其食：粟米、果蔬、鱼肉。其为道易明，而其为教易行也。是故以之为己，则顺而祥；以之为人，则爱而公；以之为心，则和而平；以之为天下国家，无所处而不当。是故生则得其情，死则尽其常。效焉而天神假，庙焉而人鬼飨。曰：“斯道也，何道也？”曰：“斯吾所谓道也，非向所谓老与佛之道也。尧以是传之舜，舜以是传之禹，禹以是传之汤，汤以是传之文、武、周公，文、武、周公传之孔子，孔子传之孟轲，轲之死，不得其传焉。荀与扬也，择焉而不精，语焉而不详。由周公而上，上而为君，故其事行。由周公而下，下而为臣，故其说长。然则如之何而可也？曰：“不塞不流，不止不行。人其人，火其书，庐其居。明先王之道以道之，鳏寡孤独废疾者有养也。其亦庶乎其可也！”bó ài zhī wèi rén ，háng ér yí zhī zhī wèi yì ，yóu shì ér zhī yān zhī wèi dào ，zú hū jǐ ér wú dài yú wài zhī wèi dé 。rén yǔ yì wéi dìng míng ，dào yǔ dé wéi xū wèi 。gù dào yǒu jun1 zǐ xiǎo rén ，ér dé yǒu xiōng yǒu jí 。lǎo zǐ zhī xiǎo rén yì ，fēi huǐ zhī yě ，qí jiàn zhě xiǎo yě 。zuò jǐng ér guān tiān ，yuē tiān xiǎo zhě ，fēi tiān xiǎo yě 。bǐ yǐ xù xù wéi rén ，jié jié wéi yì ，qí xiǎo zhī yě zé yí 。qí suǒ wèi dào ，dào qí suǒ dào ，fēi wú suǒ wèi dào yě 。qí suǒ wèi dé ，dé qí suǒ dé ，fēi wú suǒ wèi dé yě 。fán wú suǒ wèi dào dé yún zhě ，hé rén yǔ yì yán zhī yě ，tiān xià zhī gōng yán yě 。lǎo zǐ zhī suǒ wèi dào dé yún zhě ，qù rén yǔ yì yán zhī yě ，yī rén zhī sī yán yě 。
zhōu dào shuāi ，kǒng zǐ méi ，huǒ yú qín ，huáng lǎo yú hàn ，fó yú jìn 、wèi 、liáng 、suí zhī jiān 。qí yán dào dé rén yì zhě ，bú rù yú yáng ，zé guī yú mò ；bú rù yú lǎo ，zé guī yú fó 。rù yú bǐ ，bì chū yú cǐ 。rù zhě zhǔ zhī ，chū zhě nú zhī ；rù zhě fù zhī ，chū zhě wū zhī 。yī ！hòu zhī rén qí yù wén rén yì dào dé zhī shuō ，shú cóng ér tīng zhī ？lǎo zhě yuē ：“kǒng zǐ ，wú shī zhī dì zǐ yě 。”fó zhě yuē ：“kǒng zǐ ，wú shī zhī dì zǐ yě 。”wéi kǒng zǐ zhě ，xí wén qí shuō ，lè qí dàn ér zì xiǎo yě ，yì yuē “wú shī yì cháng shī zhī ”yún ěr 。bú wéi jǔ zhī yú kǒu ，ér yòu bǐ zhī yú qí shū 。yī ！hòu zhī rén suī yù wén rén yì dào dé zhī shuō ，qí shú cóng ér qiú zhī ？
shèn yǐ ，rén zhī hǎo guài yě ，bú qiú qí duān ，bú xùn qí mò ，wéi guài zhī yù wén 。gǔ zhī wéi mín zhě sì ，jīn zhī wéi mín zhě liù 。gǔ zhī jiāo zhě chù qí yī ，jīn zhī jiāo zhě chù qí sān 。nóng zhī jiā yī ，ér shí sù zhī jiā liù 。gōng zhī jiā yī ，ér yòng qì zhī jiā liù 。jiǎ zhī jiā yī ，ér zī yān zhī jiā liù 。nài zhī hé mín bú qióng qiě dào yě ？
gǔ zhī shí ，rén zhī hài duō yǐ 。yǒu shèng rén zhě lì ，rán hòu jiāo zhī yǐ xiàng shēng xiàng yǎng zhī dào 。wéi zhī jun1 ，wéi zhī shī 。qū qí chóng shé qín shòu ，ér chù zhī zhōng tǔ 。hán rán hòu wéi zhī yī ，jī rán hòu wéi zhī shí 。mù chù ér diān ，tǔ chù ér bìng yě ，rán hòu wéi zhī gōng shì 。wéi zhī gōng yǐ shàn qí qì yòng ，wéi zhī jiǎ yǐ tōng qí yǒu wú ，wéi zhī yī yào yǐ jì qí yāo sǐ ，wéi zhī zàng mái jì sì yǐ zhǎng qí ēn ài ，wéi zhī lǐ yǐ cì qí xiān hòu ，wéi zhī lè yǐ xuān qí yān yù ，wéi zhī zhèng yǐ lǜ qí dài juàn ，wéi zhī xíng yǐ chú qí qiáng gěng 。xiàng qī yě ，wéi zhī fú 、xǐ 、dòu hú 、quán héng yǐ xìn zhī 。xiàng duó yě ，wéi zhī chéng guō jiǎ bīng yǐ shǒu zhī 。hài zhì ér wéi zhī bèi ，huàn shēng ér wéi zhī fáng 。jīn qí yán yuē ：“shèng rén bú sǐ ，dà dào bú zhǐ 。pōu dòu shé héng ，ér mín bú zhēng 。”wū hū ！qí yì bú sī ér yǐ yǐ 。rú gǔ zhī wú shèng rén ，rén zhī lèi miè jiǔ yǐ 。hé yě ？wú yǔ máo lín jiè yǐ jū hán rè yě ，wú zhǎo yá yǐ zhēng shí yě 。
shì gù jun1 zhě ，chū lìng zhě yě ；chén zhě ，háng jun1 zhī lìng ér zhì zhī mín zhě yě ；mín zhě ，chū sù mǐ má sī ，zuò qì mǐn ，tōng huò cái ，yǐ shì qí shàng zhě yě 。jun1 bú chū lìng ，zé shī qí suǒ yǐ wéi jun1 ；chén bú háng jun1 zhī lìng ér zhì zhī mín ，zé shī qí suǒ yǐ wéi chén ；mín bú chū sù mǐ má sī ，zuò qì mǐn ，tōng huò cái ，yǐ shì qí shàng ，zé zhū 。jīn qí fǎ yuē ，bì qì ér jun1 chén ，qù ér fù zǐ ，jìn ér xiàng shēng xiàng yǎng zhī dào ，yǐ qiú qí suǒ wèi qīng jìng jì miè zhě 。wū hū ！qí yì xìng ér chū yú sān dài zhī hòu ，bú jiàn chù yú yǔ 、tāng 、wén 、wǔ 、zhōu gōng 、kǒng zǐ yě 。qí yì bú xìng ér bú chū yú sān dài zhī qián ，bú jiàn zhèng yú yǔ 、tāng 、wén 、wǔ 、zhōu gōng 、kǒng zǐ yě 。
dì zhī yǔ wáng ，qí hào suī shū ，qí suǒ yǐ wéi shèng yī yě 。xià gě ér dōng qiú ，kě yǐn ér jī shí ，qí shì suī shū ，qí suǒ yǐ wéi zhì yī yě 。jīn qí yán yuē ：“hé bú wéi tài gǔ zhī wú shì ”？”shì yì zé dōng zhī qiú zhě yuē ：“hé bú wéi gě zhī zhī yì yě ？”zé jī zhī shí zhě yuē ：“hé bú wéi yǐn zhī zhī yì yě ？”chuán yuē ：“gǔ zhī yù míng míng dé yú tiān xià zhě ，xiān zhì qí guó ；yù zhì qí guó zhě ，xiān qí qí jiā ；yù qí qí jiā zhě ，xiān xiū qí shēn ；yù xiū qí shēn zhě ，xiān zhèng qí xīn ；yù zhèng qí xīn zhě ，xiān chéng qí yì 。”rán zé gǔ zhī suǒ wèi zhèng xīn ér chéng yì zhě ，jiāng yǐ yǒu wéi yě 。jīn yě yù zhì qí xīn ér wài tiān xià guó jiā ，miè qí tiān cháng ，zǐ yān ér bú fù qí fù ，chén yān ér bú jun1 qí jun1 ，mín yān ér bú shì qí shì 。kǒng zǐ zhī zuò 《chūn qiū 》yě ，zhū hóu yòng yí lǐ zé yí zhī ，jìn yú zhōng guó zé zhōng guó zhī 。jīng yuē ：“yí dí zhī yǒu jun1 ，bú rú zhū xià zhī wáng 。”《shī 》yuē ：róng dí shì yīng ，jīng shū shì chéng ”jīn yě jǔ yí dí zhī fǎ ，ér jiā zhī xiān wáng zhī jiāo zhī shàng ，jǐ hé qí bú xū ér wéi yí yě ？
fū suǒ wèi xiān wáng zhī jiāo zhě ，hé yě ？bó ài zhī wèi rén ，háng ér yí zhī zhī wèi yì 。yóu shì ér zhī yān zhī wèi dào 。zú hū jǐ wú dài yú wài zhī wèi dé 。qí wén ：《shī 》、《shū 》、《yì 》、《chūn qiū 》；qí fǎ ：lǐ 、lè 、xíng 、zhèng ；qí mín ：shì 、nóng 、gōng 、jiǎ ；qí wèi ：jun1 chén 、fù zǐ 、shī yǒu 、bīn zhǔ 、kūn dì 、fū fù ；qí fú ：má 、sī ；qí jū ：gōng 、shì ；qí shí ：sù mǐ 、guǒ shū 、yú ròu 。qí wéi dào yì míng ，ér qí wéi jiāo yì háng yě 。shì gù yǐ zhī wéi jǐ ，zé shùn ér xiáng ；yǐ zhī wéi rén ，zé ài ér gōng ；yǐ zhī wéi xīn ，zé hé ér píng ；yǐ zhī wéi tiān xià guó jiā ，wú suǒ chù ér bú dāng 。shì gù shēng zé dé qí qíng ，sǐ zé jìn qí cháng 。xiào yān ér tiān shén jiǎ ，miào yān ér rén guǐ xiǎng 。yuē ：“sī dào yě ，hé dào yě ？”yuē ：“sī wú suǒ wèi dào yě ，fēi xiàng suǒ wèi lǎo yǔ fó zhī dào yě 。yáo yǐ shì chuán zhī shùn ，shùn yǐ shì chuán zhī yǔ ，yǔ yǐ shì chuán zhī tāng ，tāng yǐ shì chuán zhī wén 、wǔ 、zhōu gōng ，wén 、wǔ 、zhōu gōng chuán zhī kǒng zǐ ，kǒng zǐ chuán zhī mèng kē ，kē zhī sǐ ，bú dé qí chuán yān 。xún yǔ yáng yě ，zé yān ér bú jīng ，yǔ yān ér bú xiáng 。yóu zhōu gōng ér shàng ，shàng ér wéi jun1 ，gù qí shì háng 。yóu zhōu gōng ér xià ，xià ér wéi chén ，gù qí shuō zhǎng 。rán zé rú zhī hé ér kě yě ？yuē ：“bú sāi bú liú ，bú zhǐ bú háng 。rén qí rén ，huǒ qí shū ，lú qí jū 。míng xiān wáng zhī dào yǐ dào zhī ，guān guǎ gū dú fèi jí zhě yǒu yǎng yě 。qí yì shù hū qí kě yě ！”或问谏议大夫阳城于愈，可以为有道之士乎哉?学广而闻多，不求闻于人也。行古人之道，居于晋之鄙。晋之鄙人，熏其德而善良者几千人。大臣闻而荐之，天子以为谏议大夫。人皆以为华，阳子不色喜。居于位五年矣，视其德，如在野，彼岂以富贵移易其心哉？
愈应之曰：是《易》所谓恒其德贞，而夫子凶者也。恶得为有道之士乎哉?在《易·蛊》之“上九”云：“不事王侯，高尚其事。”《蹇》之“六二”则曰：“王臣蹇蹇，匪躬之故。”夫亦以所居之时不一，而所蹈之德不同也。若《蛊》之“上九”，居无用之地，而致匪躬之节；以《蹇》之“六二”，在王臣之位，而高不事之心，则冒进之患生，旷官之刺兴。志不可则，而尤不终无也。今阳子在位，不为不久矣；闻天下之得失，不为不熟矣；天子待之，不为不加矣。而未尝一言及于政。视政之得失，若越人视秦人之肥瘠，忽焉不加喜戚于其心。问其官，则曰谏议也；问其禄，则曰下大夫之秩秩也；问其政，则曰我不知也。有道之士，固如是乎哉?且吾闻之：有官守者，不得其职则去；有言责者，不得其言则去。今阳子以为得其言乎哉?得其言而不言，与不得其言而不去，无一可者也。阳子将为禄仕乎?古之人有云：“仕不为贫，而有时乎为贫。”谓禄仕者也。宜乎辞尊而居卑，辞富而居贫，若抱关击柝者可也。盖孔子尝为委吏矣，尝为乘田矣，亦不敢旷其职，必曰“会计当而已矣”，必曰“牛羊遂而已矣”。若阳子之秩禄，不为卑且贫，章章明矣，而如此，其可乎哉?
或曰：否，非若此也。夫阳子恶讪上者，恶为人臣招其君之过而以为名者。故虽谏且议，使人不得而知焉。《书》曰：“尔有嘉谟嘉猷，则人告尔后于内，尔乃顺之于外，曰：斯谟斯猷，惟我后之德”若阳子之用心，亦若此者。愈应之曰：若阳子之用心如此，滋所谓惑者矣。入则谏其君，出不使人知者，大臣宰相者之事，非阳子之所宜行也。夫阳子，本以布衣隐于蓬蒿之下，主上嘉其行谊，擢在此位，官以谏为名，诚宜有以奉其职，使四方后代，知朝廷有直言骨鲠之臣，天子有不僭赏、从谏如流之美。庶岩穴之士，闻而慕之，束带结发，愿进于阙下，而伸其辞说，致吾君于尧舜，熙鸿号于无穷也。若《书》所谓，则大臣宰相之事，非阳子之所宜行也。且阳子之心，将使君人者恶闻其过乎?是启之也。
或曰：阳子之不求闻而人闻之，不求用而君用之。不得已而起。守其道而不变，何子过之深也?愈曰：自古圣人贤士，皆非有求于闻用也。闵其时之不平，人之不义，得其道。不敢独善其身，而必以兼济天下也。孜孜矻矻，死而后已。故禹过家门不入，孔席不暇暖，而墨突不得黔。彼二圣一贤者，岂不知自安佚之为乐哉诚畏天命而悲人穷也。夫天授人以贤圣才能，岂使自有余而已，诚欲以补其不足者也。耳目之于身也，耳司闻而目司见，听其是非，视其险易，然后身得安焉。圣贤者，时人之耳目也；时人者，圣贤之身也。且阳子之不贤，则将役于贤以奉其上矣；若果贤，则固畏天命而闵人穷也。恶得以自暇逸乎哉?
或曰：吾闻君子不欲加诸人，而恶讦以为直者。若吾子之论，直则直矣，无乃伤于德而费于辞乎?好尽言以招人过，国武子之所以见杀于齐也，吾子其亦闻乎?愈曰：君子居其位，则思死其官。未得位，则思修其辞以明其道。我将以明道也，非以为直而加入也。且国武子不能得善人，而好尽言于乱国，是以见杀。《传》曰：“惟善人能受尽言。”谓其闻而能改之也。子告我曰：“阳子可以为有之士也。”今虽不能及已，阳子将不得为善人乎哉?huò wèn jiàn yì dà fū yáng chéng yú yù ，kě yǐ wéi yǒu dào zhī shì hū zāi ?xué guǎng ér wén duō ，bú qiú wén yú rén yě 。háng gǔ rén zhī dào ，jū yú jìn zhī bǐ 。jìn zhī bǐ rén ，xūn qí dé ér shàn liáng zhě jǐ qiān rén 。dà chén wén ér jiàn zhī ，tiān zǐ yǐ wéi jiàn yì dà fū 。rén jiē yǐ wéi huá ，yáng zǐ bú sè xǐ 。jū yú wèi wǔ nián yǐ ，shì qí dé ，rú zài yě ，bǐ qǐ yǐ fù guì yí yì qí xīn zāi ？
yù yīng zhī yuē ：shì 《yì 》suǒ wèi héng qí dé zhēn ，ér fū zǐ xiōng zhě yě 。è dé wéi yǒu dào zhī shì hū zāi ?zài 《yì ·gǔ 》zhī “shàng jiǔ ”yún ：“bú shì wáng hóu ，gāo shàng qí shì 。”《jiǎn 》zhī “liù èr ”zé yuē ：“wáng chén jiǎn jiǎn ，fěi gōng zhī gù 。”fū yì yǐ suǒ jū zhī shí bú yī ，ér suǒ dǎo zhī dé bú tóng yě 。ruò 《gǔ 》zhī “shàng jiǔ ”，jū wú yòng zhī dì ，ér zhì fěi gōng zhī jiē ；yǐ 《jiǎn 》zhī “liù èr ”，zài wáng chén zhī wèi ，ér gāo bú shì zhī xīn ，zé mào jìn zhī huàn shēng ，kuàng guān zhī cì xìng 。zhì bú kě zé ，ér yóu bú zhōng wú yě 。jīn yáng zǐ zài wèi ，bú wéi bú jiǔ yǐ ；wén tiān xià zhī dé shī ，bú wéi bú shú yǐ ；tiān zǐ dài zhī ，bú wéi bú jiā yǐ 。ér wèi cháng yī yán jí yú zhèng 。shì zhèng zhī dé shī ，ruò yuè rén shì qín rén zhī féi jí ，hū yān bú jiā xǐ qī yú qí xīn 。wèn qí guān ，zé yuē jiàn yì yě ；wèn qí lù ，zé yuē xià dà fū zhī zhì zhì yě ；wèn qí zhèng ，zé yuē wǒ bú zhī yě 。yǒu dào zhī shì ，gù rú shì hū zāi ?qiě wú wén zhī ：yǒu guān shǒu zhě ，bú dé qí zhí zé qù ；yǒu yán zé zhě ，bú dé qí yán zé qù 。jīn yáng zǐ yǐ wéi dé qí yán hū zāi ?dé qí yán ér bú yán ，yǔ bú dé qí yán ér bú qù ，wú yī kě zhě yě 。yáng zǐ jiāng wéi lù shì hū ?gǔ zhī rén yǒu yún ：“shì bú wéi pín ，ér yǒu shí hū wéi pín 。”wèi lù shì zhě yě 。yí hū cí zūn ér jū bēi ，cí fù ér jū pín ，ruò bào guān jī tuò zhě kě yě 。gài kǒng zǐ cháng wéi wěi lì yǐ ，cháng wéi chéng tián yǐ ，yì bú gǎn kuàng qí zhí ，bì yuē “huì jì dāng ér yǐ yǐ ”，bì yuē “niú yáng suí ér yǐ yǐ ”。ruò yáng zǐ zhī zhì lù ，bú wéi bēi qiě pín ，zhāng zhāng míng yǐ ，ér rú cǐ ，qí kě hū zāi ?
huò yuē ：fǒu ，fēi ruò cǐ yě 。fū yáng zǐ è shàn shàng zhě ，è wéi rén chén zhāo qí jun1 zhī guò ér yǐ wéi míng zhě 。gù suī jiàn qiě yì ，shǐ rén bú dé ér zhī yān 。《shū 》yuē ：“ěr yǒu jiā mó jiā yóu ，zé rén gào ěr hòu yú nèi ，ěr nǎi shùn zhī yú wài ，yuē ：sī mó sī yóu ，wéi wǒ hòu zhī dé ”ruò yáng zǐ zhī yòng xīn ，yì ruò cǐ zhě 。yù yīng zhī yuē ：ruò yáng zǐ zhī yòng xīn rú cǐ ，zī suǒ wèi huò zhě yǐ 。rù zé jiàn qí jun1 ，chū bú shǐ rén zhī zhě ，dà chén zǎi xiàng zhě zhī shì ，fēi yáng zǐ zhī suǒ yí háng yě 。fū yáng zǐ ，běn yǐ bù yī yǐn yú péng hāo zhī xià ，zhǔ shàng jiā qí háng yì ，zhuó zài cǐ wèi ，guān yǐ jiàn wéi míng ，chéng yí yǒu yǐ fèng qí zhí ，shǐ sì fāng hòu dài ，zhī cháo tíng yǒu zhí yán gǔ gěng zhī chén ，tiān zǐ yǒu bú jiàn shǎng 、cóng jiàn rú liú zhī měi 。shù yán xué zhī shì ，wén ér mù zhī ，shù dài jié fā ，yuàn jìn yú què xià ，ér shēn qí cí shuō ，zhì wú jun1 yú yáo shùn ，xī hóng hào yú wú qióng yě 。ruò 《shū 》suǒ wèi ，zé dà chén zǎi xiàng zhī shì ，fēi yáng zǐ zhī suǒ yí háng yě 。qiě yáng zǐ zhī xīn ，jiāng shǐ jun1 rén zhě è wén qí guò hū ?shì qǐ zhī yě 。
huò yuē ：yáng zǐ zhī bú qiú wén ér rén wén zhī ，bú qiú yòng ér jun1 yòng zhī 。bú dé yǐ ér qǐ 。shǒu qí dào ér bú biàn ，hé zǐ guò zhī shēn yě ?yù yuē ：zì gǔ shèng rén xián shì ，jiē fēi yǒu qiú yú wén yòng yě 。mǐn qí shí zhī bú píng ，rén zhī bú yì ，dé qí dào 。bú gǎn dú shàn qí shēn ，ér bì yǐ jiān jì tiān xià yě 。zī zī kū kū ，sǐ ér hòu yǐ 。gù yǔ guò jiā mén bú rù ，kǒng xí bú xiá nuǎn ，ér mò tū bú dé qián 。bǐ èr shèng yī xián zhě ，qǐ bú zhī zì ān yì zhī wéi lè zāi chéng wèi tiān mìng ér bēi rén qióng yě 。fū tiān shòu rén yǐ xián shèng cái néng ，qǐ shǐ zì yǒu yú ér yǐ ，chéng yù yǐ bǔ qí bú zú zhě yě 。ěr mù zhī yú shēn yě ，ěr sī wén ér mù sī jiàn ，tīng qí shì fēi ，shì qí xiǎn yì ，rán hòu shēn dé ān yān 。shèng xián zhě ，shí rén zhī ěr mù yě ；shí rén zhě ，shèng xián zhī shēn yě 。qiě yáng zǐ zhī bú xián ，zé jiāng yì yú xián yǐ fèng qí shàng yǐ ；ruò guǒ xián ，zé gù wèi tiān mìng ér mǐn rén qióng yě 。è dé yǐ zì xiá yì hū zāi ?
huò yuē ：wú wén jun1 zǐ bú yù jiā zhū rén ，ér è jié yǐ wéi zhí zhě 。ruò wú zǐ zhī lùn ，zhí zé zhí yǐ ，wú nǎi shāng yú dé ér fèi yú cí hū ?hǎo jìn yán yǐ zhāo rén guò ，guó wǔ zǐ zhī suǒ yǐ jiàn shā yú qí yě ，wú zǐ qí yì wén hū ?yù yuē ：jun1 zǐ jū qí wèi ，zé sī sǐ qí guān 。wèi dé wèi ，zé sī xiū qí cí yǐ míng qí dào 。wǒ jiāng yǐ míng dào yě ，fēi yǐ wéi zhí ér jiā rù yě 。qiě guó wǔ zǐ bú néng dé shàn rén ，ér hǎo jìn yán yú luàn guó ，shì yǐ jiàn shā 。《chuán 》yuē ：“wéi shàn rén néng shòu jìn yán 。”wèi qí wén ér néng gǎi zhī yě 。zǐ gào wǒ yuē ：“yáng zǐ kě yǐ wéi yǒu zhī shì yě 。”jīn suī bú néng jí yǐ ，yáng zǐ jiāng bú dé wéi shàn rén hū zāi ?古之君子，其责己也重以周，其待人也轻以约。重以周，故不怠；轻以约，故人乐为善。
闻古之人有舜者，其为人也，仁义人也。求其所以为舜者，责于己曰：“彼，人也；予，人也。彼能是，而我乃不能是！”早夜以思，去其不如舜者，就其如舜者。闻古之人有周公者，其为人也，多才与艺人也。求其所以为周公者，责于己曰：“彼，人也；予，人也。彼能是，而我乃不能是！”早夜以思，去其不如周公者，就其如周公者。舜，大圣人也，后世无及焉；周公，大圣人也，后世无及焉。是人也，乃曰：“不如舜，不如周公，吾之病也。”是不亦责于身者重以周乎！其于人也，曰：“彼人也，能有是，是足为良人矣；能善是，是足为艺人矣。”取其一，不责其二；即其新，不究其旧：恐恐然惟惧其人之不得为善之利。一善易修也，一艺易能也，其于人也，乃曰：“能有是，是亦足矣。”曰：“能善是，是亦足矣。”不亦待于人者轻以约乎？
今之君子则不然。其责人也详，其待己也廉。详，故人难于为善；廉，故自取也少。己未有善，曰：“我善是，是亦足矣。”己未有能，曰：“我能是，是亦足矣。”外以欺于人，内以欺于心，未少有得而止矣，不亦待其身者已廉乎？
其于人也，曰：“彼虽能是，其人不足称也；彼虽善是，其用不足称也。”举其一，不计其十；究其旧，不图其新：恐恐然惟惧其人之有闻也。是不亦责于人者已详乎？
夫是之谓不以众人待其身，而以圣人望于人，吾未见其尊己也。
虽然，为是者，有本有原，怠与忌之谓也。怠者不能修，而忌者畏人修。吾尝试之矣，尝试语于众曰：“某良士，某良士。”其应者，必其人之与也；不然，则其所疏远不与同其利者也；不然，则其畏也。不若是，强者必怒于言，懦者必怒于色矣。又尝语于众曰：“某非良士，某非良士。”其不应者，必其人之与也，不然，则其所疏远不与同其利者也，不然，则其畏也。不若是，强者必说于言，懦者必说于色矣。
是故事修而谤兴，德高而毁来。呜呼！士之处此世，而望名誉之光，道德之行，难已！
将有作于上者，得吾说而存之，其国家可几而理欤！gǔ zhī jun1 zǐ ，qí zé jǐ yě zhòng yǐ zhōu ，qí dài rén yě qīng yǐ yuē 。zhòng yǐ zhōu ，gù bú dài ；qīng yǐ yuē ，gù rén lè wéi shàn 。
wén gǔ zhī rén yǒu shùn zhě ，qí wéi rén yě ，rén yì rén yě 。qiú qí suǒ yǐ wéi shùn zhě ，zé yú jǐ yuē ：“bǐ ，rén yě ；yǔ ，rén yě 。bǐ néng shì ，ér wǒ nǎi bú néng shì ！”zǎo yè yǐ sī ，qù qí bú rú shùn zhě ，jiù qí rú shùn zhě 。wén gǔ zhī rén yǒu zhōu gōng zhě ，qí wéi rén yě ，duō cái yǔ yì rén yě 。qiú qí suǒ yǐ wéi zhōu gōng zhě ，zé yú jǐ yuē ：“bǐ ，rén yě ；yǔ ，rén yě 。bǐ néng shì ，ér wǒ nǎi bú néng shì ！”zǎo yè yǐ sī ，qù qí bú rú zhōu gōng zhě ，jiù qí rú zhōu gōng zhě 。shùn ，dà shèng rén yě ，hòu shì wú jí yān ；zhōu gōng ，dà shèng rén yě ，hòu shì wú jí yān 。shì rén yě ，nǎi yuē ：“bú rú shùn ，bú rú zhōu gōng ，wú zhī bìng yě 。”shì bú yì zé yú shēn zhě zhòng yǐ zhōu hū ！qí yú rén yě ，yuē ：“bǐ rén yě ，néng yǒu shì ，shì zú wéi liáng rén yǐ ；néng shàn shì ，shì zú wéi yì rén yǐ 。”qǔ qí yī ，bú zé qí èr ；jí qí xīn ，bú jiū qí jiù ：kǒng kǒng rán wéi jù qí rén zhī bú dé wéi shàn zhī lì 。yī shàn yì xiū yě ，yī yì yì néng yě ，qí yú rén yě ，nǎi yuē ：“néng yǒu shì ，shì yì zú yǐ 。”yuē ：“néng shàn shì ，shì yì zú yǐ 。”bú yì dài yú rén zhě qīng yǐ yuē hū ？
jīn zhī jun1 zǐ zé bú rán 。qí zé rén yě xiáng ，qí dài jǐ yě lián 。xiáng ，gù rén nán yú wéi shàn ；lián ，gù zì qǔ yě shǎo 。jǐ wèi yǒu shàn ，yuē ：“wǒ shàn shì ，shì yì zú yǐ 。”jǐ wèi yǒu néng ，yuē ：“wǒ néng shì ，shì yì zú yǐ 。”wài yǐ qī yú rén ，nèi yǐ qī yú xīn ，wèi shǎo yǒu dé ér zhǐ yǐ ，bú yì dài qí shēn zhě yǐ lián hū ？
qí yú rén yě ，yuē ：“bǐ suī néng shì ，qí rén bú zú chēng yě ；bǐ suī shàn shì ，qí yòng bú zú chēng yě 。”jǔ qí yī ，bú jì qí shí ；jiū qí jiù ，bú tú qí xīn ：kǒng kǒng rán wéi jù qí rén zhī yǒu wén yě 。shì bú yì zé yú rén zhě yǐ xiáng hū ？
fū shì zhī wèi bú yǐ zhòng rén dài qí shēn ，ér yǐ shèng rén wàng yú rén ，wú wèi jiàn qí zūn jǐ yě 。
suī rán ，wéi shì zhě ，yǒu běn yǒu yuán ，dài yǔ jì zhī wèi yě 。dài zhě bú néng xiū ，ér jì zhě wèi rén xiū 。wú cháng shì zhī yǐ ，cháng shì yǔ yú zhòng yuē ：“mǒu liáng shì ，mǒu liáng shì 。”qí yīng zhě ，bì qí rén zhī yǔ yě ；bú rán ，zé qí suǒ shū yuǎn bú yǔ tóng qí lì zhě yě ；bú rán ，zé qí wèi yě 。bú ruò shì ，qiáng zhě bì nù yú yán ，nuò zhě bì nù yú sè yǐ 。yòu cháng yǔ yú zhòng yuē ：“mǒu fēi liáng shì ，mǒu fēi liáng shì 。”qí bú yīng zhě ，bì qí rén zhī yǔ yě ，bú rán ，zé qí suǒ shū yuǎn bú yǔ tóng qí lì zhě yě ，bú rán ，zé qí wèi yě 。bú ruò shì ，qiáng zhě bì shuō yú yán ，nuò zhě bì shuō yú sè yǐ 。
shì gù shì xiū ér bàng xìng ，dé gāo ér huǐ lái 。wū hū ！shì zhī chù cǐ shì ，ér wàng míng yù zhī guāng ，dào dé zhī háng ，nán yǐ ！
jiāng yǒu zuò yú shàng zhě ，dé wú shuō ér cún zhī ，qí guó jiā kě jǐ ér lǐ yú ！三月十六日，前乡贡进士韩愈，谨再拜言相公阁下。
愈闻周公之为辅相，其急于见贤也，方一食三吐其哺，方一沐三握其发。天下之贤才皆已举用，奸邪谗佞欺负之徒皆已除去，四海皆已无虞，九夷八蛮之在荒服之外者皆已宾贡，天灾时变、昆虫草木之妖皆已销息，天下之所谓礼、乐、刑、政教化之具皆已修理，风俗皆已敦厚，动植之物、风雨霜露之所沾被者皆已得宜，休征嘉瑞、麟凤龟龙之属皆已备至，而周公以圣人之才，凭叔父之亲，其所辅理承化之功又尽章章如是。其所求进见之士，岂复有贤于周公者哉？不惟不贤于周公而已，岂复有贤于时百执事者哉？岂复有所计议、能补于周公之化者哉？然而周公求之如此其急，惟恐耳目有所不闻见，思虑有所未及，以负成王托周公之意，不得于天下之心。如周公之心，设使其时辅理承化之功未尽章章如是，而非圣人之才，而无叔父之亲，则将不暇食与沐矣，岂特吐哺握发为勤而止哉？维其如是，故于今颂成王之德，而称周公之功不衰。
今阁下为辅相亦近耳。天下之贤才岂尽举用？奸邪谗佞欺负之徒岂尽除去？四海岂尽无虞？九夷、八蛮之在荒服之外者岂尽宾贡？天灾时变、昆虫草木之妖岂尽销息？天下之所谓礼、乐、刑、政教化之具岂尽修理？风俗岂尽敦厚？动植之物、风雨霜露之所沾被者岂尽得宜？休征嘉瑞、麟凤龟龙之属岂尽备至？其所求进见之士，虽不足以希望盛德，至比于百执事，岂尽出其下哉？其所称说，岂尽无所补哉？今虽不能如周公吐哺握发，亦宜引而进之，察其所以而去就之，不宜默默而已也。
愈之待命，四十馀日矣。书再上，而志不得通。足三及门，而阍人辞焉。惟其昏愚，不知逃遁，故复有周公之说焉。阁下其亦察之。古之士三月不仕则相吊，故出疆必载质。然所以重于自进者，以其于周不可则去之鲁，于鲁不可则去之齐，于齐不可则去之宋，之郑，之秦，之楚也。今天下一君，四海一国，舍乎此则夷狄矣，去父母之邦矣。故士之行道者，不得于朝，则山林而已矣。山林者，士之所独善自养，而不忧天下者之所能安也。如有忧天下之心，则不能矣。故愈每自进而不知愧焉，书亟上，足数及门，而不知止焉。宁独如此而已，惴惴焉惟，不得出大贤之门下是惧。亦惟少垂察焉。渎冒威尊，惶恐无已。愈再拜。sān yuè shí liù rì ，qián xiāng gòng jìn shì hán yù ，jǐn zài bài yán xiàng gōng gé xià 。
yù wén zhōu gōng zhī wéi fǔ xiàng ，qí jí yú jiàn xián yě ，fāng yī shí sān tǔ qí bǔ ，fāng yī mù sān wò qí fā 。tiān xià zhī xián cái jiē yǐ jǔ yòng ，jiān xié chán nìng qī fù zhī tú jiē yǐ chú qù ，sì hǎi jiē yǐ wú yú ，jiǔ yí bā mán zhī zài huāng fú zhī wài zhě jiē yǐ bīn gòng ，tiān zāi shí biàn 、kūn chóng cǎo mù zhī yāo jiē yǐ xiāo xī ，tiān xià zhī suǒ wèi lǐ 、lè 、xíng 、zhèng jiāo huà zhī jù jiē yǐ xiū lǐ ，fēng sú jiē yǐ dūn hòu ，dòng zhí zhī wù 、fēng yǔ shuāng lù zhī suǒ zhān bèi zhě jiē yǐ dé yí ，xiū zhēng jiā ruì 、lín fèng guī lóng zhī shǔ jiē yǐ bèi zhì ，ér zhōu gōng yǐ shèng rén zhī cái ，píng shū fù zhī qīn ，qí suǒ fǔ lǐ chéng huà zhī gōng yòu jìn zhāng zhāng rú shì 。qí suǒ qiú jìn jiàn zhī shì ，qǐ fù yǒu xián yú zhōu gōng zhě zāi ？bú wéi bú xián yú zhōu gōng ér yǐ ，qǐ fù yǒu xián yú shí bǎi zhí shì zhě zāi ？qǐ fù yǒu suǒ jì yì 、néng bǔ yú zhōu gōng zhī huà zhě zāi ？rán ér zhōu gōng qiú zhī rú cǐ qí jí ，wéi kǒng ěr mù yǒu suǒ bú wén jiàn ，sī lǜ yǒu suǒ wèi jí ，yǐ fù chéng wáng tuō zhōu gōng zhī yì ，bú dé yú tiān xià zhī xīn 。rú zhōu gōng zhī xīn ，shè shǐ qí shí fǔ lǐ chéng huà zhī gōng wèi jìn zhāng zhāng rú shì ，ér fēi shèng rén zhī cái ，ér wú shū fù zhī qīn ，zé jiāng bú xiá shí yǔ mù yǐ ，qǐ tè tǔ bǔ wò fā wéi qín ér zhǐ zāi ？wéi qí rú shì ，gù yú jīn sòng chéng wáng zhī dé ，ér chēng zhōu gōng zhī gōng bú shuāi 。
jīn gé xià wéi fǔ xiàng yì jìn ěr 。tiān xià zhī xián cái qǐ jìn jǔ yòng ？jiān xié chán nìng qī fù zhī tú qǐ jìn chú qù ？sì hǎi qǐ jìn wú yú ？jiǔ yí 、bā mán zhī zài huāng fú zhī wài zhě qǐ jìn bīn gòng ？tiān zāi shí biàn 、kūn chóng cǎo mù zhī yāo qǐ jìn xiāo xī ？tiān xià zhī suǒ wèi lǐ 、lè 、xíng 、zhèng jiāo huà zhī jù qǐ jìn xiū lǐ ？fēng sú qǐ jìn dūn hòu ？dòng zhí zhī wù 、fēng yǔ shuāng lù zhī suǒ zhān bèi zhě qǐ jìn dé yí ？xiū zhēng jiā ruì 、lín fèng guī lóng zhī shǔ qǐ jìn bèi zhì ？qí suǒ qiú jìn jiàn zhī shì ，suī bú zú yǐ xī wàng shèng dé ，zhì bǐ yú bǎi zhí shì ，qǐ jìn chū qí xià zāi ？qí suǒ chēng shuō ，qǐ jìn wú suǒ bǔ zāi ？jīn suī bú néng rú zhōu gōng tǔ bǔ wò fā ，yì yí yǐn ér jìn zhī ，chá qí suǒ yǐ ér qù jiù zhī ，bú yí mò mò ér yǐ yě 。
yù zhī dài mìng ，sì shí yú rì yǐ 。shū zài shàng ，ér zhì bú dé tōng 。zú sān jí mén ，ér hūn rén cí yān 。wéi qí hūn yú ，bú zhī táo dùn ，gù fù yǒu zhōu gōng zhī shuō yān 。gé xià qí yì chá zhī 。gǔ zhī shì sān yuè bú shì zé xiàng diào ，gù chū jiāng bì zǎi zhì 。rán suǒ yǐ zhòng yú zì jìn zhě ，yǐ qí yú zhōu bú kě zé qù zhī lǔ ，yú lǔ bú kě zé qù zhī qí ，yú qí bú kě zé qù zhī sòng ，zhī zhèng ，zhī qín ，zhī chǔ yě 。jīn tiān xià yī jun1 ，sì hǎi yī guó ，shě hū cǐ zé yí dí yǐ ，qù fù mǔ zhī bāng yǐ 。gù shì zhī háng dào zhě ，bú dé yú cháo ，zé shān lín ér yǐ yǐ 。shān lín zhě ，shì zhī suǒ dú shàn zì yǎng ，ér bú yōu tiān xià zhě zhī suǒ néng ān yě 。rú yǒu yōu tiān xià zhī xīn ，zé bú néng yǐ 。gù yù měi zì jìn ér bú zhī kuì yān ，shū jí shàng ，zú shù jí mén ，ér bú zhī zhǐ yān 。níng dú rú cǐ ér yǐ ，zhuì zhuì yān wéi ，bú dé chū dà xián zhī mén xià shì jù 。yì wéi shǎo chuí chá yān 。dú mào wēi zūn ，huáng kǒng wú yǐ 。yù zài bài 。龙嘘气成云，云固弗灵于龙也。然龙乘是气，茫洋穷乎玄间，薄日月，伏光景，感震电，神变化，水下土，汩陵谷，云亦灵怪矣哉!
云，龙之所能使为灵也；若龙之灵，则非云之所能使为灵也。然龙弗得云，无以神其灵矣。失其所凭依，信不可欤 ！
异哉！其所凭依，乃其所自为也。《易》曰：“云从龙。”既曰：龙，云从之矣。lóng xū qì chéng yún ，yún gù fú líng yú lóng yě 。rán lóng chéng shì qì ，máng yáng qióng hū xuán jiān ，báo rì yuè ，fú guāng jǐng ，gǎn zhèn diàn ，shén biàn huà ，shuǐ xià tǔ ，gǔ líng gǔ ，yún yì líng guài yǐ zāi !
yún ，lóng zhī suǒ néng shǐ wéi líng yě ；ruò lóng zhī líng ，zé fēi yún zhī suǒ néng shǐ wéi líng yě 。rán lóng fú dé yún ，wú yǐ shén qí líng yǐ 。shī qí suǒ píng yī ，xìn bú kě yú ！
yì zāi ！qí suǒ píng yī ，nǎi qí suǒ zì wéi yě 。《yì 》yuē ：“yún cóng lóng 。”jì yuē ：lóng ，yún cóng zhī yǐ 。七月三日，将仕郎、守国子四门博士韩愈，谨奉书尚书阁下。
士之能享大名、显当世者，莫不有先达之士、负天下之望者为之前焉。士之能垂休光、照后世者，亦莫不有后进之士、负天下之望者，为之后焉。莫为之前，虽美而不彰；莫为之后，虽盛而不传。是二人者，未始不相须也。
然而千百载乃一相遇焉。岂上之人无可援、下之人无可推欤？何其相须之殷而相遇之疏也？其故在下之人负其能不肯谄其上，上之人负其位不肯顾其下。故高材多戚戚之穷，盛位无赫赫之光。是二人者之所为皆过也。未尝干之，不可谓上无其人；未尝求之，不可谓下无其人。愈之诵此言久矣，未尝敢以闻于人。
侧闻阁下抱不世之才，特立而独行，道方而事实，卷舒不随乎时，文武唯其所用，岂愈所谓其人哉？抑未闻后进之士，有遇知于左右、获礼于门下者，岂求之而未得邪？将志存乎立功，而事专乎报主，虽遇其人，未暇礼邪？何其宜闻而久不闻也？愈虽不才，其自处不敢后于恒人，阁下将求之而未得欤？古人有言：“请自隗始。”愈今者惟朝夕刍米、仆赁之资是急，不过费阁下一朝之享而足也。如曰：“吾志存乎立功，而事专乎报主。虽遇其人，未暇礼焉。”则非愈之所敢知也。世之龊龊者，既不足以语之；磊落奇伟之人，又不能听焉。则信乎命之穷也！
谨献旧所为文一十八首，如赐览观，亦足知其志之所存。愈恐惧再拜。qī yuè sān rì ，jiāng shì láng 、shǒu guó zǐ sì mén bó shì hán yù ，jǐn fèng shū shàng shū gé xià 。
shì zhī néng xiǎng dà míng 、xiǎn dāng shì zhě ，mò bú yǒu xiān dá zhī shì 、fù tiān xià zhī wàng zhě wéi zhī qián yān 。shì zhī néng chuí xiū guāng 、zhào hòu shì zhě ，yì mò bú yǒu hòu jìn zhī shì 、fù tiān xià zhī wàng zhě ，wéi zhī hòu yān 。mò wéi zhī qián ，suī měi ér bú zhāng ；mò wéi zhī hòu ，suī shèng ér bú chuán 。shì èr rén zhě ，wèi shǐ bú xiàng xū yě 。
rán ér qiān bǎi zǎi nǎi yī xiàng yù yān 。qǐ shàng zhī rén wú kě yuán 、xià zhī rén wú kě tuī yú ？hé qí xiàng xū zhī yīn ér xiàng yù zhī shū yě ？qí gù zài xià zhī rén fù qí néng bú kěn chǎn qí shàng ，shàng zhī rén fù qí wèi bú kěn gù qí xià 。gù gāo cái duō qī qī zhī qióng ，shèng wèi wú hè hè zhī guāng 。shì èr rén zhě zhī suǒ wéi jiē guò yě 。wèi cháng gàn zhī ，bú kě wèi shàng wú qí rén ；wèi cháng qiú zhī ，bú kě wèi xià wú qí rén 。yù zhī sòng cǐ yán jiǔ yǐ ，wèi cháng gǎn yǐ wén yú rén 。
cè wén gé xià bào bú shì zhī cái ，tè lì ér dú háng ，dào fāng ér shì shí ，juàn shū bú suí hū shí ，wén wǔ wéi qí suǒ yòng ，qǐ yù suǒ wèi qí rén zāi ？yì wèi wén hòu jìn zhī shì ，yǒu yù zhī yú zuǒ yòu 、huò lǐ yú mén xià zhě ，qǐ qiú zhī ér wèi dé xié ？jiāng zhì cún hū lì gōng ，ér shì zhuān hū bào zhǔ ，suī yù qí rén ，wèi xiá lǐ xié ？hé qí yí wén ér jiǔ bú wén yě ？yù suī bú cái ，qí zì chù bú gǎn hòu yú héng rén ，gé xià jiāng qiú zhī ér wèi dé yú ？gǔ rén yǒu yán ：“qǐng zì wěi shǐ 。”yù jīn zhě wéi cháo xī chú mǐ 、pú lìn zhī zī shì jí ，bú guò fèi gé xià yī cháo zhī xiǎng ér zú yě 。rú yuē ：“wú zhì cún hū lì gōng ，ér shì zhuān hū bào zhǔ 。suī yù qí rén ，wèi xiá lǐ yān 。”zé fēi yù zhī suǒ gǎn zhī yě 。shì zhī chuò chuò zhě ，jì bú zú yǐ yǔ zhī ；lěi luò qí wěi zhī rén ，yòu bú néng tīng yān 。zé xìn hū mìng zhī qióng yě ！
jǐn xiàn jiù suǒ wéi wén yī shí bā shǒu ，rú cì lǎn guān ，yì zú zhī qí zhì zhī suǒ cún 。yù kǒng jù zài bài 。愈再拜：愈之获见于阁下有年矣。始者亦尝辱一言之誉。贫贱也，衣食于奔走，不得朝夕继见。其后，阁下位益尊，伺候于门墙者日益进。夫位益尊，则贱者日隔；伺候于门墙者日益进，则爱博而情不专。愈也道不加修，而文日益有名。夫道不加修，则贤者不与；文日益有名，则同进者忌。始之以日隔之疏，加之以不专之望，以不与者之心，而听忌者之说。由是阁下之庭，无愈之迹矣。
去年春，亦尝一进谒于左右矣。温乎其容，若加其新也；属乎其言，若闵其穷也。退而喜也，以告于人。其后，如东京取妻子，又不得朝夕继见。及其还也，亦尝一进谒于左右矣。邈乎其容，若不察其愚也；悄乎其言，若不接其情也。退而惧也，不敢复进。
今则释然悟，翻然悔曰：其邈也，乃所以怒其来之不继也；其悄也，乃所以示其意也。不敏之诛，无所逃避。不敢遂进，辄自疏其所以，并献近所为《复志赋》以下十首为一卷，卷有标轴。《送孟郊序》一首，生纸写，不加装饰。皆有揩字注字处，急于自解而谢，不能俟更写。阁下取其意而略其礼可也。
愈恐惧再拜。yù zài bài ：yù zhī huò jiàn yú gé xià yǒu nián yǐ 。shǐ zhě yì cháng rǔ yī yán zhī yù 。pín jiàn yě ，yī shí yú bēn zǒu ，bú dé cháo xī jì jiàn 。qí hòu ，gé xià wèi yì zūn ，sì hòu yú mén qiáng zhě rì yì jìn 。fū wèi yì zūn ，zé jiàn zhě rì gé ；sì hòu yú mén qiáng zhě rì yì jìn ，zé ài bó ér qíng bú zhuān 。yù yě dào bú jiā xiū ，ér wén rì yì yǒu míng 。fū dào bú jiā xiū ，zé xián zhě bú yǔ ；wén rì yì yǒu míng ，zé tóng jìn zhě jì 。shǐ zhī yǐ rì gé zhī shū ，jiā zhī yǐ bú zhuān zhī wàng ，yǐ bú yǔ zhě zhī xīn ，ér tīng jì zhě zhī shuō 。yóu shì gé xià zhī tíng ，wú yù zhī jì yǐ 。
qù nián chūn ，yì cháng yī jìn yè yú zuǒ yòu yǐ 。wēn hū qí róng ，ruò jiā qí xīn yě ；shǔ hū qí yán ，ruò mǐn qí qióng yě 。tuì ér xǐ yě ，yǐ gào yú rén 。qí hòu ，rú dōng jīng qǔ qī zǐ ，yòu bú dé cháo xī jì jiàn 。jí qí hái yě ，yì cháng yī jìn yè yú zuǒ yòu yǐ 。miǎo hū qí róng ，ruò bú chá qí yú yě ；qiāo hū qí yán ，ruò bú jiē qí qíng yě 。tuì ér jù yě ，bú gǎn fù jìn 。
jīn zé shì rán wù ，fān rán huǐ yuē ：qí miǎo yě ，nǎi suǒ yǐ nù qí lái zhī bú jì yě ；qí qiāo yě ，nǎi suǒ yǐ shì qí yì yě 。bú mǐn zhī zhū ，wú suǒ táo bì 。bú gǎn suí jìn ，zhé zì shū qí suǒ yǐ ，bìng xiàn jìn suǒ wéi 《fù zhì fù 》yǐ xià shí shǒu wéi yī juàn ，juàn yǒu biāo zhóu 。《sòng mèng jiāo xù 》yī shǒu ，shēng zhǐ xiě ，bú jiā zhuāng shì 。jiē yǒu kāi zì zhù zì chù ，jí yú zì jiě ér xiè ，bú néng sì gèng xiě 。gé xià qǔ qí yì ér luè qí lǐ kě yě 。
yù kǒng jù zài bài 。月日，愈再拜：天地之滨，大江之坟，有怪物焉，盖非常鳞凡介之品匹俦也。其得水，变化风雨，上下于天不难也。
其不及水，盖寻常尺寸之间耳，无高山大陵旷途绝险为之关隔也，然其穷涸，不能自致乎水，为獱獭之笑者，盖十八九矣。如有力者，哀其穷而运转之，盖一举手一投足之劳也。然是物也，负其异於众也，且曰：“烂死于沙泥，吾宁乐之；若俯首贴耳，摇尾而乞怜者，非我之志也。”是以有力者遇之，熟视之若无睹也。其死其生，固不可知也。
今又有有力者当其前矣，聊试仰首一鸣号焉，庸讵知有力者不哀其穷而忘一举手，一投足之劳，而转之清波乎？其哀之，命也；其不哀之，命也；知其在命，而且鸣号之者，亦命也。
愈今者，实有类于是，是以忘其疏愚之罪，而有是说焉。阁下其亦怜察之。yuè rì ，yù zài bài ：tiān dì zhī bīn ，dà jiāng zhī fén ，yǒu guài wù yān ，gài fēi cháng lín fán jiè zhī pǐn pǐ chóu yě 。qí dé shuǐ ，biàn huà fēng yǔ ，shàng xià yú tiān bú nán yě 。
qí bú jí shuǐ ，gài xún cháng chǐ cùn zhī jiān ěr ，wú gāo shān dà líng kuàng tú jué xiǎn wéi zhī guān gé yě ，rán qí qióng hé ，bú néng zì zhì hū shuǐ ，wéi biān tǎ zhī xiào zhě ，gài shí bā jiǔ yǐ 。rú yǒu lì zhě ，āi qí qióng ér yùn zhuǎn zhī ，gài yī jǔ shǒu yī tóu zú zhī láo yě 。rán shì wù yě ，fù qí yì yú zhòng yě ，qiě yuē ：“làn sǐ yú shā ní ，wú níng lè zhī ；ruò fǔ shǒu tiē ěr ，yáo wěi ér qǐ lián zhě ，fēi wǒ zhī zhì yě 。”shì yǐ yǒu lì zhě yù zhī ，shú shì zhī ruò wú dǔ yě 。qí sǐ qí shēng ，gù bú kě zhī yě 。
jīn yòu yǒu yǒu lì zhě dāng qí qián yǐ ，liáo shì yǎng shǒu yī míng hào yān ，yōng jù zhī yǒu lì zhě bú āi qí qióng ér wàng yī jǔ shǒu ，yī tóu zú zhī láo ，ér zhuǎn zhī qīng bō hū ？qí āi zhī ，mìng yě ；qí bú āi zhī ，mìng yě ；zhī qí zài mìng ，ér qiě míng hào zhī zhě ，yì mìng yě 。
yù jīn zhě ，shí yǒu lèi yú shì ，shì yǐ wàng qí shū yú zhī zuì ，ér yǒu shì shuō yān 。gé xià qí yì lián chá zhī 。燕赵古称多感慨悲歌之士。董生举进士，屡不得志于有司，怀抱利器，郁郁适兹土。吾知其必有合也。董生勉乎哉！
夫以子之不遇时，苟慕义强仁者皆爱惜焉。矧燕赵之士出乎其性者哉！然吾尝闻风俗与化移易，吾恶知其今不异于古所云邪?聊以吾子之行卜之也。董生勉乎哉！
吾因子有所感矣。为我吊望诸君之墓，而观于其市，复有昔时屠狗者乎？为我谢曰：“明天子在上，可以出而仕矣。”yàn zhào gǔ chēng duō gǎn kǎi bēi gē zhī shì 。dǒng shēng jǔ jìn shì ，lǚ bú dé zhì yú yǒu sī ，huái bào lì qì ，yù yù shì zī tǔ 。wú zhī qí bì yǒu hé yě 。dǒng shēng miǎn hū zāi ！
fū yǐ zǐ zhī bú yù shí ，gǒu mù yì qiáng rén zhě jiē ài xī yān 。shěn yàn zhào zhī shì chū hū qí xìng zhě zāi ！rán wú cháng wén fēng sú yǔ huà yí yì ，wú è zhī qí jīn bú yì yú gǔ suǒ yún xié ?liáo yǐ wú zǐ zhī háng bo zhī yě 。dǒng shēng miǎn hū zāi ！
wú yīn zǐ yǒu suǒ gǎn yǐ 。wéi wǒ diào wàng zhū jun1 zhī mù ，ér guān yú qí shì ，fù yǒu xī shí tú gǒu zhě hū ？wéi wǒ xiè yuē ：“míng tiān zǐ zài shàng ，kě yǐ chū ér shì yǐ 。”年、月、日，季父愈闻汝丧之七日，乃能衔哀致诚，使建中远具时羞之奠，告汝十二郎之灵：
呜呼！吾少孤，及长，不省所怙，惟兄嫂是依。中年，兄殁南方，吾与汝俱幼，从嫂归葬河阳。既又与汝就食江南。零丁孤苦，未尝一日相离也。吾上有三兄，皆不幸早世。承先人后者，在孙惟汝，在子惟吾。两世一身，形单影只。嫂尝抚汝指吾而言曰：“韩氏两世，惟此而已！”汝时尤小，当不复记忆。吾时虽能记忆，亦未知其言之悲也。
吾年十九，始来京城。其后四年，而归视汝。又四年，吾往河阳省坟墓，遇汝从嫂丧来葬。又二年，吾佐董丞相于汴州，汝来省吾。止一岁，请归取其孥。明年，丞相薨。吾去汴州，汝不果来。是年，吾佐戎徐州，使取汝者始行，吾又罢去，汝又不果来。吾念汝从于东，东亦客也，不可以久；图久远者，莫如西归，将成家而致汝。呜呼！孰谓汝遽去吾而殁乎！吾与汝俱少年，以为虽暂相别，终当久相与处。故舍汝而旅食京师，以求斗斛之禄。诚知其如此，虽万乘之公相，吾不以一日辍汝而就也。
去年，孟东野往。吾书与汝曰：“吾年未四十，而视茫茫，而发苍苍，而齿牙动摇。念诸父与诸兄，皆康强而早世。如吾之衰者，其能久存乎？吾不可去，汝不肯来，恐旦暮死，而汝抱无涯之戚也！”孰谓少者殁而长者存，强者夭而病者全乎！
呜呼！其信然邪？其梦邪？其传之非其真邪？信也，吾兄之盛德而夭其嗣乎？汝之纯明而不克蒙其泽乎？少者、强者而夭殁，长者、衰者而存全乎？未可以为信也。梦也，传之非其真也，东野之书，耿兰之报，何为而在吾侧也？呜呼！其信然矣！吾兄之盛德而夭其嗣矣！汝之纯明宜业其家者，不克蒙其泽矣！所谓天者诚难测，而神者诚难明矣！所谓理者不可推，而寿者不可知矣！
虽然，吾自今年来，苍苍者或化而为白矣，动摇者或脱而落矣。毛血日益衰，志气日益微，几何不从汝而死也。死而有知，其几何离；其无知，悲不几时，而不悲者无穷期矣。
汝之子始十岁，吾之子始五岁。少而强者不可保，如此孩提者，又可冀其成立邪?呜呼哀哉！呜呼哀哉！
汝去年书云：“比得软脚病，往往而剧。”吾曰：“是疾也，江南之人，常常有之。”未始以为忧也。呜呼！ 其竟以此而殒其生乎？抑别有疾而至斯极乎？
汝之书，六月十七日也。东野云，汝殁以六月二日；耿兰之报无月日。盖东野之使者，不知问家人以月日；如耿兰之报，不知当言月日。东野与吾书，乃问使者，使者妄称以应之乎。其然乎？其不然乎？
今吾使建中祭汝，吊汝之孤与汝之乳母。彼有食，可守以待终丧，则待终丧而取以来；如不能守以终丧，则遂取以来。其余奴婢，并令守汝丧。吾力能改葬，终葬汝于先人之兆，然后惟其所愿。
呜呼！汝病吾不知时，汝殁吾不知日，生不能相养于共居，殁不得抚汝以尽哀，敛不凭其棺，窆不临其穴。吾行负神明，而使汝夭；不孝不慈，而不能与汝相养以生，相守以死。一在天之涯，一在地之角，生而影不与吾形相依，死而魂不与吾梦相接。吾实为之，其又何尤！彼苍者天，曷其有极！自今已往，吾其无意于人世矣！当求数顷之田于伊颍之上，以待余年，教吾子与汝子，幸其成；长吾女与汝女，待其嫁，如此而已。
呜呼，言有穷而情不可终，汝其知也邪？其不知也邪？呜呼哀哉！尚飨！nián 、yuè 、rì ，jì fù yù wén rǔ sàng zhī qī rì ，nǎi néng xián āi zhì chéng ，shǐ jiàn zhōng yuǎn jù shí xiū zhī diàn ，gào rǔ shí èr láng zhī líng ：
wū hū ！wú shǎo gū ，jí zhǎng ，bú shěng suǒ hù ，wéi xiōng sǎo shì yī 。zhōng nián ，xiōng mò nán fāng ，wú yǔ rǔ jù yòu ，cóng sǎo guī zàng hé yáng 。jì yòu yǔ rǔ jiù shí jiāng nán 。líng dīng gū kǔ ，wèi cháng yī rì xiàng lí yě 。wú shàng yǒu sān xiōng ，jiē bú xìng zǎo shì 。chéng xiān rén hòu zhě ，zài sūn wéi rǔ ，zài zǐ wéi wú 。liǎng shì yī shēn ，xíng dān yǐng zhī 。sǎo cháng fǔ rǔ zhǐ wú ér yán yuē ：“hán shì liǎng shì ，wéi cǐ ér yǐ ！”rǔ shí yóu xiǎo ，dāng bú fù jì yì 。wú shí suī néng jì yì ，yì wèi zhī qí yán zhī bēi yě 。
wú nián shí jiǔ ，shǐ lái jīng chéng 。qí hòu sì nián ，ér guī shì rǔ 。yòu sì nián ，wú wǎng hé yáng shěng fén mù ，yù rǔ cóng sǎo sàng lái zàng 。yòu èr nián ，wú zuǒ dǒng chéng xiàng yú biàn zhōu ，rǔ lái shěng wú 。zhǐ yī suì ，qǐng guī qǔ qí nú 。míng nián ，chéng xiàng hōng 。wú qù biàn zhōu ，rǔ bú guǒ lái 。shì nián ，wú zuǒ róng xú zhōu ，shǐ qǔ rǔ zhě shǐ háng ，wú yòu bà qù ，rǔ yòu bú guǒ lái 。wú niàn rǔ cóng yú dōng ，dōng yì kè yě ，bú kě yǐ jiǔ ；tú jiǔ yuǎn zhě ，mò rú xī guī ，jiāng chéng jiā ér zhì rǔ 。wū hū ！shú wèi rǔ jù qù wú ér mò hū ！wú yǔ rǔ jù shǎo nián ，yǐ wéi suī zàn xiàng bié ，zhōng dāng jiǔ xiàng yǔ chù 。gù shě rǔ ér lǚ shí jīng shī ，yǐ qiú dòu hú zhī lù 。chéng zhī qí rú cǐ ，suī wàn chéng zhī gōng xiàng ，wú bú yǐ yī rì chuò rǔ ér jiù yě 。
qù nián ，mèng dōng yě wǎng 。wú shū yǔ rǔ yuē ：“wú nián wèi sì shí ，ér shì máng máng ，ér fā cāng cāng ，ér chǐ yá dòng yáo 。niàn zhū fù yǔ zhū xiōng ，jiē kāng qiáng ér zǎo shì 。rú wú zhī shuāi zhě ，qí néng jiǔ cún hū ？wú bú kě qù ，rǔ bú kěn lái ，kǒng dàn mù sǐ ，ér rǔ bào wú yá zhī qī yě ！”shú wèi shǎo zhě mò ér zhǎng zhě cún ，qiáng zhě yāo ér bìng zhě quán hū ！
wū hū ！qí xìn rán xié ？qí mèng xié ？qí chuán zhī fēi qí zhēn xié ？xìn yě ，wú xiōng zhī shèng dé ér yāo qí sì hū ？rǔ zhī chún míng ér bú kè méng qí zé hū ？shǎo zhě 、qiáng zhě ér yāo mò ，zhǎng zhě 、shuāi zhě ér cún quán hū ？wèi kě yǐ wéi xìn yě 。mèng yě ，chuán zhī fēi qí zhēn yě ，dōng yě zhī shū ，gěng lán zhī bào ，hé wéi ér zài wú cè yě ？wū hū ！qí xìn rán yǐ ！wú xiōng zhī shèng dé ér yāo qí sì yǐ ！rǔ zhī chún míng yí yè qí jiā zhě ，bú kè méng qí zé yǐ ！suǒ wèi tiān zhě chéng nán cè ，ér shén zhě chéng nán míng yǐ ！suǒ wèi lǐ zhě bú kě tuī ，ér shòu zhě bú kě zhī yǐ ！
suī rán ，wú zì jīn nián lái ，cāng cāng zhě huò huà ér wéi bái yǐ ，dòng yáo zhě huò tuō ér luò yǐ 。máo xuè rì yì shuāi ，zhì qì rì yì wēi ，jǐ hé bú cóng rǔ ér sǐ yě 。sǐ ér yǒu zhī ，qí jǐ hé lí ；qí wú zhī ，bēi bú jǐ shí ，ér bú bēi zhě wú qióng qī yǐ 。
rǔ zhī zǐ shǐ shí suì ，wú zhī zǐ shǐ wǔ suì 。shǎo ér qiáng zhě bú kě bǎo ，rú cǐ hái tí zhě ，yòu kě jì qí chéng lì xié ?wū hū āi zāi ！wū hū āi zāi ！
rǔ qù nián shū yún ：“bǐ dé ruǎn jiǎo bìng ，wǎng wǎng ér jù 。”wú yuē ：“shì jí yě ，jiāng nán zhī rén ，cháng cháng yǒu zhī 。”wèi shǐ yǐ wéi yōu yě 。wū hū ！ qí jìng yǐ cǐ ér yǔn qí shēng hū ？yì bié yǒu jí ér zhì sī jí hū ？
rǔ zhī shū ，liù yuè shí qī rì yě 。dōng yě yún ，rǔ mò yǐ liù yuè èr rì ；gěng lán zhī bào wú yuè rì 。gài dōng yě zhī shǐ zhě ，bú zhī wèn jiā rén yǐ yuè rì ；rú gěng lán zhī bào ，bú zhī dāng yán yuè rì 。dōng yě yǔ wú shū ，nǎi wèn shǐ zhě ，shǐ zhě wàng chēng yǐ yīng zhī hū 。qí rán hū ？qí bú rán hū ？
jīn wú shǐ jiàn zhōng jì rǔ ，diào rǔ zhī gū yǔ rǔ zhī rǔ mǔ 。bǐ yǒu shí ，kě shǒu yǐ dài zhōng sàng ，zé dài zhōng sàng ér qǔ yǐ lái ；rú bú néng shǒu yǐ zhōng sàng ，zé suí qǔ yǐ lái 。qí yú nú bì ，bìng lìng shǒu rǔ sàng 。wú lì néng gǎi zàng ，zhōng zàng rǔ yú xiān rén zhī zhào ，rán hòu wéi qí suǒ yuàn 。
wū hū ！rǔ bìng wú bú zhī shí ，rǔ mò wú bú zhī rì ，shēng bú néng xiàng yǎng yú gòng jū ，mò bú dé fǔ rǔ yǐ jìn āi ，liǎn bú píng qí guān ，biǎn bú lín qí xué 。wú háng fù shén míng ，ér shǐ rǔ yāo ；bú xiào bú cí ，ér bú néng yǔ rǔ xiàng yǎng yǐ shēng ，xiàng shǒu yǐ sǐ 。yī zài tiān zhī yá ，yī zài dì zhī jiǎo ，shēng ér yǐng bú yǔ wú xíng xiàng yī ，sǐ ér hún bú yǔ wú mèng xiàng jiē 。wú shí wéi zhī ，qí yòu hé yóu ！bǐ cāng zhě tiān ，hé qí yǒu jí ！zì jīn yǐ wǎng ，wú qí wú yì yú rén shì yǐ ！dāng qiú shù qǐng zhī tián yú yī yǐng zhī shàng ，yǐ dài yú nián ，jiāo wú zǐ yǔ rǔ zǐ ，xìng qí chéng ；zhǎng wú nǚ yǔ rǔ nǚ ，dài qí jià ，rú cǐ ér yǐ 。
wū hū ，yán yǒu qióng ér qíng bú kě zhōng ，rǔ qí zhī yě xié ？qí bú zhī yě xié ？wū hū āi zāi ！shàng xiǎng ！维年月日，潮州刺史韩愈使军事衙推秦济，以羊一、猪一，投恶溪之潭水，以与鳄鱼食，而告之曰：
昔先王既有天下，列山泽，罔绳擉刃，以除虫蛇恶物为民害者，驱而出之四海之外。及后王德薄，不能远有，则江汉之间，尚皆弃之以与蛮、夷、楚、越；况潮岭海之间，去京师万里哉！鳄鱼之涵淹卵育于此，亦固其所。今天子嗣唐位，神圣慈武，四海之外，六合之内，皆抚而有之；况禹迹所揜，扬州之近地，刺史、县令之所治，出贡赋以供天地宗庙百神之祀之壤者哉？鳄鱼其不可与刺史杂处此土也。
刺史受天子命，守此土，治此民，而鳄鱼睅然不安溪潭，据处食民畜、熊、豕、鹿、獐，以肥其身，以种其子孙；与刺史亢拒，争为长雄；刺史虽驽弱，亦安肯为鳄鱼低首下心，伈伈睍睍，为民吏羞，以偷活于此邪！且承天子命以来为吏，固其势不得不与鳄鱼辨。
鳄鱼有知，其听刺史言：潮之州，大海在其南，鲸、鹏之大，虾、蟹之细，无不归容，以生以食，鳄鱼朝发而夕至也。今与鳄鱼约：尽三日，其率丑类南徙于海，以避天子之命吏；三日不能，至五日；五日不能，至七日；七日不能，是终不肯徙也。是不有刺史、听从其言也；不然，则是鳄鱼冥顽不灵，刺史虽有言，不闻不知也。夫傲天子之命吏，不听其言，不徙以避之，与冥顽不灵而为民物害者，皆可杀。刺史则选材技吏民，操强弓毒矢，以与鳄鱼从事，必尽杀乃止。其无悔！
wéi nián yuè rì ，cháo zhōu cì shǐ hán yù shǐ jun1 shì yá tuī qín jì ，yǐ yáng yī 、zhū yī ，tóu è xī zhī tán shuǐ ，yǐ yǔ è yú shí ，ér gào zhī yuē ：
xī xiān wáng jì yǒu tiān xià ，liè shān zé ，wǎng shéng chuò rèn ，yǐ chú chóng shé è wù wéi mín hài zhě ，qū ér chū zhī sì hǎi zhī wài 。jí hòu wáng dé báo ，bú néng yuǎn yǒu ，zé jiāng hàn zhī jiān ，shàng jiē qì zhī yǐ yǔ mán 、yí 、chǔ 、yuè ；kuàng cháo lǐng hǎi zhī jiān ，qù jīng shī wàn lǐ zāi ！è yú zhī hán yān luǎn yù yú cǐ ，yì gù qí suǒ 。jīn tiān zǐ sì táng wèi ，shén shèng cí wǔ ，sì hǎi zhī wài ，liù hé zhī nèi ，jiē fǔ ér yǒu zhī ；kuàng yǔ jì suǒ yǎn ，yáng zhōu zhī jìn dì ，cì shǐ 、xiàn lìng zhī suǒ zhì ，chū gòng fù yǐ gòng tiān dì zōng miào bǎi shén zhī sì zhī rǎng zhě zāi ？è yú qí bú kě yǔ cì shǐ zá chù cǐ tǔ yě 。
cì shǐ shòu tiān zǐ mìng ，shǒu cǐ tǔ ，zhì cǐ mín ，ér è yú hàn rán bú ān xī tán ，jù chù shí mín chù 、xióng 、shǐ 、lù 、zhāng ，yǐ féi qí shēn ，yǐ zhǒng qí zǐ sūn ；yǔ cì shǐ kàng jù ，zhēng wéi zhǎng xióng ；cì shǐ suī nú ruò ，yì ān kěn wéi è yú dī shǒu xià xīn ，lǐn lǐn xiàn xiàn ，wéi mín lì xiū ，yǐ tōu huó yú cǐ xié ！qiě chéng tiān zǐ mìng yǐ lái wéi lì ，gù qí shì bú dé bú yǔ è yú biàn 。
è yú yǒu zhī ，qí tīng cì shǐ yán ：cháo zhī zhōu ，dà hǎi zài qí nán ，jīng 、péng zhī dà ，xiā 、xiè zhī xì ，wú bú guī róng ，yǐ shēng yǐ shí ，è yú cháo fā ér xī zhì yě 。jīn yǔ è yú yuē ：jìn sān rì ，qí lǜ chǒu lèi nán xǐ yú hǎi ，yǐ bì tiān zǐ zhī mìng lì ；sān rì bú néng ，zhì wǔ rì ；wǔ rì bú néng ，zhì qī rì ；qī rì bú néng ，shì zhōng bú kěn xǐ yě 。shì bú yǒu cì shǐ 、tīng cóng qí yán yě ；bú rán ，zé shì è yú míng wán bú líng ，cì shǐ suī yǒu yán ，bú wén bú zhī yě 。fū ào tiān zǐ zhī mìng lì ，bú tīng qí yán ，bú xǐ yǐ bì zhī ，yǔ míng wán bú líng ér wéi mín wù hài zhě ，jiē kě shā 。cì shǐ zé xuǎn cái jì lì mín ，cāo qiáng gōng dú shǐ ，yǐ yǔ è yú cóng shì ，bì jìn shā nǎi zhǐ 。qí wú huǐ ！
子厚，讳宗元。七世祖庆，为拓跋魏侍中，封济阴公。曾伯祖奭，为唐宰相，与褚遂良、韩瑗俱得罪武后，死高宗朝。皇考讳镇，以事母弃太常博士，求为县令江南。其后以不能媚权贵，失御史。权贵人死，乃复拜侍御史。号为刚直，所与游皆当世名人。
子厚少精敏，无不通达。逮其父时，虽少年，已自成人，能取进士第，崭然见头角。众谓柳氏有子矣。其后以博学宏词，授集贤殿正字。俊杰廉悍，议论证据今古，出入经史百子，踔厉风发，率常屈其座人。名声大振，一时皆慕与之交。诸公要人，争欲令出我门下，交口荐誉之。
贞元十九年，由蓝田尉拜监察御史。顺宗即位，拜礼部员外郎。遇用事者得罪，例出为刺史。未至，又例贬永州司马。居闲，益自刻苦，务记览，为词章，泛滥停蓄，为深博无涯涘。而自肆于山水间。
元和中，尝例召至京师；又偕出为刺史，而子厚得柳州。既至，叹曰：“是岂不足为政邪？”因其土俗，为设教禁，州人顺赖。其俗以男女质钱，约不时赎，子本相侔，则没为奴婢。子厚与设方计，悉令赎归。其尤贫力不能者，令书其佣，足相当，则使归其质。观察使下其法于他州，比一岁，免而归者且千人。衡湘以南为进士者，皆以子厚为师，其经承子厚口讲指画为文词者，悉有法度可观。
其召至京师而复为刺史也，中山刘梦得禹锡亦在遣中，当诣播州。子厚泣曰：“播州非人所居，而梦得亲在堂，吾不忍梦得之穷，无辞以白其大人；且万无母子俱往理。”请于朝，将拜疏，愿以柳易播，虽重得罪，死不恨。遇有以梦得事白上者，梦得于是改刺连州。呜呼！士穷乃见节义。今夫平居里巷相慕悦，酒食游戏相徵逐，诩诩强笑语以相取下，握手出肺肝相示，指天日涕泣，誓生死不相背负，真若可信；一旦临小利害，仅如毛发比，反眼若不相识。落陷穽，不一引手救，反挤之，又下石焉者，皆是也。此宜禽兽夷狄所不忍为，而其人自视以为得计。闻子厚之风，亦可以少愧矣。
子厚前时少年，勇于为人，不自贵重顾籍，谓功业可立就，故坐废退。既退，又无相知有气力得位者推挽，故卒死于穷裔。材不为世用，道不行于时也。使子厚在台省时，自持其身，已能如司马刺史时，亦自不斥；斥时，有人力能举之，且必复用不穷。然子厚斥不久，穷不极，虽有出于人，其文学辞章，必不能自力，以致必传于后如今，无疑也。虽使子厚得所愿，为将相于一时，以彼易此，孰得孰失，必有能辨之者。
子厚以元和十四年十一月八日卒，年四十七。以十五年七月十日，归葬万年先人墓侧。子厚有子男二人：长曰周六，始四岁；季曰周七，子厚卒乃生。女子二人，皆幼。其得归葬也，费皆出观察使河东裴君行立。行立有节概，重然诺，与子厚结交，子厚亦为之尽，竟赖其力。葬子厚于万年之墓者，舅弟卢遵。遵，涿人，性谨慎，学问不厌。自子厚之斥，遵从而家焉，逮其死不去。既往葬子厚，又将经纪其家，庶几有始终者。
铭曰：“是惟子厚之室，既固既安，以利其嗣人。”zǐ hòu ，huì zōng yuán 。qī shì zǔ qìng ，wéi tuò bá wèi shì zhōng ，fēng jì yīn gōng 。céng bó zǔ shì ，wéi táng zǎi xiàng ，yǔ chǔ suí liáng 、hán yuàn jù dé zuì wǔ hòu ，sǐ gāo zōng cháo 。huáng kǎo huì zhèn ，yǐ shì mǔ qì tài cháng bó shì ，qiú wéi xiàn lìng jiāng nán 。qí hòu yǐ bú néng mèi quán guì ，shī yù shǐ 。quán guì rén sǐ ，nǎi fù bài shì yù shǐ 。hào wéi gāng zhí ，suǒ yǔ yóu jiē dāng shì míng rén 。
zǐ hòu shǎo jīng mǐn ，wú bú tōng dá 。dǎi qí fù shí ，suī shǎo nián ，yǐ zì chéng rén ，néng qǔ jìn shì dì ，zhǎn rán jiàn tóu jiǎo 。zhòng wèi liǔ shì yǒu zǐ yǐ 。qí hòu yǐ bó xué hóng cí ，shòu jí xián diàn zhèng zì 。jun4 jié lián hàn ，yì lùn zhèng jù jīn gǔ ，chū rù jīng shǐ bǎi zǐ ，chuō lì fēng fā ，lǜ cháng qū qí zuò rén 。míng shēng dà zhèn ，yī shí jiē mù yǔ zhī jiāo 。zhū gōng yào rén ，zhēng yù lìng chū wǒ mén xià ，jiāo kǒu jiàn yù zhī 。
zhēn yuán shí jiǔ nián ，yóu lán tián wèi bài jiān chá yù shǐ 。shùn zōng jí wèi ，bài lǐ bù yuán wài láng 。yù yòng shì zhě dé zuì ，lì chū wéi cì shǐ 。wèi zhì ，yòu lì biǎn yǒng zhōu sī mǎ 。jū xián ，yì zì kè kǔ ，wù jì lǎn ，wéi cí zhāng ，fàn làn tíng xù ，wéi shēn bó wú yá sì 。ér zì sì yú shān shuǐ jiān 。
yuán hé zhōng ，cháng lì zhào zhì jīng shī ；yòu xié chū wéi cì shǐ ，ér zǐ hòu dé liǔ zhōu 。jì zhì ，tàn yuē ：“shì qǐ bú zú wéi zhèng xié ？”yīn qí tǔ sú ，wéi shè jiāo jìn ，zhōu rén shùn lài 。qí sú yǐ nán nǚ zhì qián ，yuē bú shí shú ，zǐ běn xiàng móu ，zé méi wéi nú bì 。zǐ hòu yǔ shè fāng jì ，xī lìng shú guī 。qí yóu pín lì bú néng zhě ，lìng shū qí yòng ，zú xiàng dāng ，zé shǐ guī qí zhì 。guān chá shǐ xià qí fǎ yú tā zhōu ，bǐ yī suì ，miǎn ér guī zhě qiě qiān rén 。héng xiāng yǐ nán wéi jìn shì zhě ，jiē yǐ zǐ hòu wéi shī ，qí jīng chéng zǐ hòu kǒu jiǎng zhǐ huà wéi wén cí zhě ，xī yǒu fǎ dù kě guān 。
qí zhào zhì jīng shī ér fù wéi cì shǐ yě ，zhōng shān liú mèng dé yǔ xī yì zài qiǎn zhōng ，dāng yì bō zhōu 。zǐ hòu qì yuē ：“bō zhōu fēi rén suǒ jū ，ér mèng dé qīn zài táng ，wú bú rěn mèng dé zhī qióng ，wú cí yǐ bái qí dà rén ；qiě wàn wú mǔ zǐ jù wǎng lǐ 。”qǐng yú cháo ，jiāng bài shū ，yuàn yǐ liǔ yì bō ，suī zhòng dé zuì ，sǐ bú hèn 。yù yǒu yǐ mèng dé shì bái shàng zhě ，mèng dé yú shì gǎi cì lián zhōu 。wū hū ！shì qióng nǎi jiàn jiē yì 。jīn fū píng jū lǐ xiàng xiàng mù yuè ，jiǔ shí yóu xì xiàng zhēng zhú ，xǔ xǔ qiáng xiào yǔ yǐ xiàng qǔ xià ，wò shǒu chū fèi gān xiàng shì ，zhǐ tiān rì tì qì ，shì shēng sǐ bú xiàng bèi fù ，zhēn ruò kě xìn ；yī dàn lín xiǎo lì hài ，jǐn rú máo fā bǐ ，fǎn yǎn ruò bú xiàng shí 。luò xiàn jǐng ，bú yī yǐn shǒu jiù ，fǎn jǐ zhī ，yòu xià shí yān zhě ，jiē shì yě 。cǐ yí qín shòu yí dí suǒ bú rěn wéi ，ér qí rén zì shì yǐ wéi dé jì 。wén zǐ hòu zhī fēng ，yì kě yǐ shǎo kuì yǐ 。
zǐ hòu qián shí shǎo nián ，yǒng yú wéi rén ，bú zì guì zhòng gù jí ，wèi gōng yè kě lì jiù ，gù zuò fèi tuì 。jì tuì ，yòu wú xiàng zhī yǒu qì lì dé wèi zhě tuī wǎn ，gù zú sǐ yú qióng yì 。cái bú wéi shì yòng ，dào bú háng yú shí yě 。shǐ zǐ hòu zài tái shěng shí ，zì chí qí shēn ，yǐ néng rú sī mǎ cì shǐ shí ，yì zì bú chì ；chì shí ，yǒu rén lì néng jǔ zhī ，qiě bì fù yòng bú qióng 。rán zǐ hòu chì bú jiǔ ，qióng bú jí ，suī yǒu chū yú rén ，qí wén xué cí zhāng ，bì bú néng zì lì ，yǐ zhì bì chuán yú hòu rú jīn ，wú yí yě 。suī shǐ zǐ hòu dé suǒ yuàn ，wéi jiāng xiàng yú yī shí ，yǐ bǐ yì cǐ ，shú dé shú shī ，bì yǒu néng biàn zhī zhě 。
zǐ hòu yǐ yuán hé shí sì nián shí yī yuè bā rì zú ，nián sì shí qī 。yǐ shí wǔ nián qī yuè shí rì ，guī zàng wàn nián xiān rén mù cè 。zǐ hòu yǒu zǐ nán èr rén ：zhǎng yuē zhōu liù ，shǐ sì suì ；jì yuē zhōu qī ，zǐ hòu zú nǎi shēng 。nǚ zǐ èr rén ，jiē yòu 。qí dé guī zàng yě ，fèi jiē chū guān chá shǐ hé dōng péi jun1 háng lì 。háng lì yǒu jiē gài ，zhòng rán nuò ，yǔ zǐ hòu jié jiāo ，zǐ hòu yì wéi zhī jìn ，jìng lài qí lì 。zàng zǐ hòu yú wàn nián zhī mù zhě ，jiù dì lú zūn 。zūn ，zhuō rén ，xìng jǐn shèn ，xué wèn bú yàn 。zì zǐ hòu zhī chì ，zūn cóng ér jiā yān ，dǎi qí sǐ bú qù 。jì wǎng zàng zǐ hòu ，yòu jiāng jīng jì qí jiā ，shù jǐ yǒu shǐ zhōng zhě 。
míng yuē ：“shì wéi zǐ hòu zhī shì ，jì gù jì ān ，yǐ lì qí sì rén 。”苍苍森八桂，兹地在湘南。江作青罗带，山如碧玉篸。
户多输翠羽，家自种黄甘。远胜登仙去，飞鸾不假骖。cāng cāng sēn bā guì ，zī dì zài xiāng nán 。jiāng zuò qīng luó dài ，shān rú bì yù zān 。
hù duō shū cuì yǔ ，jiā zì zhǒng huáng gān 。yuǎn shèng dēng xiān qù ，fēi luán bú jiǎ cān 。辛夷高花最先开，青天露坐始此回。
已呼孺人戛鸣瑟，更遣稚子传清杯。
选壮军兴不为用，坐狂朝论无由陪。
如今到死得闲处，还有诗赋歌康哉。
洛阳东风几时来，川波岸柳春全回。
宫门一锁不复启，虽有九陌无尘埃。
策马上桥朝日出，楼阙赤白正崔嵬。
孤吟屡阕莫与和，寸恨至短谁能裁。
春田可耕时已催，王师北讨何当回。
放车载草农事济，战马苦饥谁念哉。
蔡州纳节旧将死，起居谏议联翩来。
朝廷未省有遗策，肯不垂意瓶与罍。
前随杜尹拜表回，笑言溢口何欢咍。
孔丞别我适临汝，风骨峭峻遗尘埃。
音容不接只隔夜，凶讣讵可相寻来。
天公高居鬼神恶，欲保性命诚难哉。
辛夷花房忽全开，将衰正盛须频来。
清晨辉辉烛霞日，薄暮耿耿和烟埃。
朝明夕暗已足叹，况乃满地成摧颓。
迎繁送谢别有意，谁肯留恋少环回。xīn yí gāo huā zuì xiān kāi ，qīng tiān lù zuò shǐ cǐ huí 。
yǐ hū rú rén jiá míng sè ，gèng qiǎn zhì zǐ chuán qīng bēi 。
xuǎn zhuàng jun1 xìng bú wéi yòng ，zuò kuáng cháo lùn wú yóu péi 。
rú jīn dào sǐ dé xián chù ，hái yǒu shī fù gē kāng zāi 。
luò yáng dōng fēng jǐ shí lái ，chuān bō àn liǔ chūn quán huí 。
gōng mén yī suǒ bú fù qǐ ，suī yǒu jiǔ mò wú chén āi 。
cè mǎ shàng qiáo cháo rì chū ，lóu què chì bái zhèng cuī wéi 。
gū yín lǚ què mò yǔ hé ，cùn hèn zhì duǎn shuí néng cái 。
chūn tián kě gēng shí yǐ cuī ，wáng shī běi tǎo hé dāng huí 。
fàng chē zǎi cǎo nóng shì jì ，zhàn mǎ kǔ jī shuí niàn zāi 。
cài zhōu nà jiē jiù jiāng sǐ ，qǐ jū jiàn yì lián piān lái 。
cháo tíng wèi shěng yǒu yí cè ，kěn bú chuí yì píng yǔ léi 。
qián suí dù yǐn bài biǎo huí ，xiào yán yì kǒu hé huān tāi 。
kǒng chéng bié wǒ shì lín rǔ ，fēng gǔ qiào jun4 yí chén āi 。
yīn róng bú jiē zhī gé yè ，xiōng fù jù kě xiàng xún lái 。
tiān gōng gāo jū guǐ shén è ，yù bǎo xìng mìng chéng nán zāi 。
xīn yí huā fáng hū quán kāi ，jiāng shuāi zhèng shèng xū pín lái 。
qīng chén huī huī zhú xiá rì ，báo mù gěng gěng hé yān āi 。
cháo míng xī àn yǐ zú tàn ，kuàng nǎi mǎn dì chéng cuī tuí 。
yíng fán sòng xiè bié yǒu yì ，shuí kěn liú liàn shǎo huán huí 。