韩愈的诗词全集
共收录了446首诗词作品韩愈简介
韩愈诗集大全
古之君子，其责己也重以周，其待人也轻以约。重以周，故不怠；轻以约，故人乐为善。
闻古之人有舜者，其为人也，仁义人也。求其所以为舜者，责于己曰：“彼，人也；予，人也。彼能是，而我乃不能是！”早夜以思，去其不如舜者，就其如舜者。闻古之人有周公者，其为人也，多才与艺人也。求其所以为周公者，责于己曰：“彼，人也；予，人也。彼能是，而我乃不能是！”早夜以思，去其不如周公者，就其如周公者。舜，大圣人也，后世无及焉；周公，大圣人也，后世无及焉。是人也，乃曰：“不如舜，不如周公，吾之病也。”是不亦责于身者重以周乎！其于人也，曰：“彼人也，能有是，是足为良人矣；能善是，是足为艺人矣。”取其一，不责其二；即其新，不究其旧：恐恐然惟惧其人之不得为善之利。一善易修也，一艺易能也，其于人也，乃曰：“能有是，是亦足矣。”曰：“能善是，是亦足矣。”不亦待于人者轻以约乎？
今之君子则不然。其责人也详，其待己也廉。详，故人难于为善；廉，故自取也少。己未有善，曰：“我善是，是亦足矣。”己未有能，曰：“我能是，是亦足矣。”外以欺于人，内以欺于心，未少有得而止矣，不亦待其身者已廉乎？
其于人也，曰：“彼虽能是，其人不足称也；彼虽善是，其用不足称也。”举其一，不计其十；究其旧，不图其新：恐恐然惟惧其人之有闻也。是不亦责于人者已详乎？
夫是之谓不以众人待其身，而以圣人望于人，吾未见其尊己也。
虽然，为是者，有本有原，怠与忌之谓也。怠者不能修，而忌者畏人修。吾尝试之矣，尝试语于众曰：“某良士，某良士。”其应者，必其人之与也；不然，则其所疏远不与同其利者也；不然，则其畏也。不若是，强者必怒于言，懦者必怒于色矣。又尝语于众曰：“某非良士，某非良士。”其不应者，必其人之与也，不然，则其所疏远不与同其利者也，不然，则其畏也。不若是，强者必说于言，懦者必说于色矣。
是故事修而谤兴，德高而毁来。呜呼！士之处此世，而望名誉之光，道德之行，难已！
将有作于上者，得吾说而存之，其国家可几而理欤！
gǔ zhī jun1 zǐ ，qí zé jǐ yě zhòng yǐ zhōu ，qí dài rén yě qīng yǐ yuē 。zhòng yǐ zhōu ，gù bú dài ；qīng yǐ yuē ，gù rén lè wéi shàn 。
wén gǔ zhī rén yǒu shùn zhě ，qí wéi rén yě ，rén yì rén yě 。qiú qí suǒ yǐ wéi shùn zhě ，zé yú jǐ yuē ：“bǐ ，rén yě ；yǔ ，rén yě 。bǐ néng shì ，ér wǒ nǎi bú néng shì ！”zǎo yè yǐ sī ，qù qí bú rú shùn zhě ，jiù qí rú shùn zhě 。wén gǔ zhī rén yǒu zhōu gōng zhě ，qí wéi rén yě ，duō cái yǔ yì rén yě 。qiú qí suǒ yǐ wéi zhōu gōng zhě ，zé yú jǐ yuē ：“bǐ ，rén yě ；yǔ ，rén yě 。bǐ néng shì ，ér wǒ nǎi bú néng shì ！”zǎo yè yǐ sī ，qù qí bú rú zhōu gōng zhě ，jiù qí rú zhōu gōng zhě 。shùn ，dà shèng rén yě ，hòu shì wú jí yān ；zhōu gōng ，dà shèng rén yě ，hòu shì wú jí yān 。shì rén yě ，nǎi yuē ：“bú rú shùn ，bú rú zhōu gōng ，wú zhī bìng yě 。”shì bú yì zé yú shēn zhě zhòng yǐ zhōu hū ！qí yú rén yě ，yuē ：“bǐ rén yě ，néng yǒu shì ，shì zú wéi liáng rén yǐ ；néng shàn shì ，shì zú wéi yì rén yǐ 。”qǔ qí yī ，bú zé qí èr ；jí qí xīn ，bú jiū qí jiù ：kǒng kǒng rán wéi jù qí rén zhī bú dé wéi shàn zhī lì 。yī shàn yì xiū yě ，yī yì yì néng yě ，qí yú rén yě ，nǎi yuē ：“néng yǒu shì ，shì yì zú yǐ 。”yuē ：“néng shàn shì ，shì yì zú yǐ 。”bú yì dài yú rén zhě qīng yǐ yuē hū ？
jīn zhī jun1 zǐ zé bú rán 。qí zé rén yě xiáng ，qí dài jǐ yě lián 。xiáng ，gù rén nán yú wéi shàn ；lián ，gù zì qǔ yě shǎo 。jǐ wèi yǒu shàn ，yuē ：“wǒ shàn shì ，shì yì zú yǐ 。”jǐ wèi yǒu néng ，yuē ：“wǒ néng shì ，shì yì zú yǐ 。”wài yǐ qī yú rén ，nèi yǐ qī yú xīn ，wèi shǎo yǒu dé ér zhǐ yǐ ，bú yì dài qí shēn zhě yǐ lián hū ？
qí yú rén yě ，yuē ：“bǐ suī néng shì ，qí rén bú zú chēng yě ；bǐ suī shàn shì ，qí yòng bú zú chēng yě 。”jǔ qí yī ，bú jì qí shí ；jiū qí jiù ，bú tú qí xīn ：kǒng kǒng rán wéi jù qí rén zhī yǒu wén yě 。shì bú yì zé yú rén zhě yǐ xiáng hū ？
fū shì zhī wèi bú yǐ zhòng rén dài qí shēn ，ér yǐ shèng rén wàng yú rén ，wú wèi jiàn qí zūn jǐ yě 。
suī rán ，wéi shì zhě ，yǒu běn yǒu yuán ，dài yǔ jì zhī wèi yě 。dài zhě bú néng xiū ，ér jì zhě wèi rén xiū 。wú cháng shì zhī yǐ ，cháng shì yǔ yú zhòng yuē ：“mǒu liáng shì ，mǒu liáng shì 。”qí yīng zhě ，bì qí rén zhī yǔ yě ；bú rán ，zé qí suǒ shū yuǎn bú yǔ tóng qí lì zhě yě ；bú rán ，zé qí wèi yě 。bú ruò shì ，qiáng zhě bì nù yú yán ，nuò zhě bì nù yú sè yǐ 。yòu cháng yǔ yú zhòng yuē ：“mǒu fēi liáng shì ，mǒu fēi liáng shì 。”qí bú yīng zhě ，bì qí rén zhī yǔ yě ，bú rán ，zé qí suǒ shū yuǎn bú yǔ tóng qí lì zhě yě ，bú rán ，zé qí wèi yě 。bú ruò shì ，qiáng zhě bì shuō yú yán ，nuò zhě bì shuō yú sè yǐ 。
shì gù shì xiū ér bàng xìng ，dé gāo ér huǐ lái 。wū hū ！shì zhī chù cǐ shì ，ér wàng míng yù zhī guāng ，dào dé zhī háng ，nán yǐ ！
jiāng yǒu zuò yú shàng zhě ，dé wú shuō ér cún zhī ，qí guó jiā kě jǐ ér lǐ yú ！
麟之为灵，昭昭也。咏于《诗》，书于《春秋》，杂出于传记百家之书，虽妇人小子皆知其为祥也。
然麟之为物，不畜于家，不恒有于天下。其为形也不类，非若马牛犬豕豺狼麋鹿然。然则虽有麟，不可知其为麟也。
角者吾知其为牛，鬣者吾知其为马，犬豕豺狼麋鹿，吾知其为犬豕豺狼麋鹿。惟麟也，不可知。不可知，则其谓之不祥也亦宜。虽然，麟之出，必有圣人在乎位。麟为圣人出也。圣人者，必知麟，麟之果不为不祥也。
又曰：“麟之所以为麟者，以德不以形。”若麟之出不待圣人，则谓之不祥也亦宜。
lín zhī wéi líng ，zhāo zhāo yě 。yǒng yú 《shī 》，shū yú 《chūn qiū 》，zá chū yú chuán jì bǎi jiā zhī shū ，suī fù rén xiǎo zǐ jiē zhī qí wéi xiáng yě 。
rán lín zhī wéi wù ，bú chù yú jiā ，bú héng yǒu yú tiān xià 。qí wéi xíng yě bú lèi ，fēi ruò mǎ niú quǎn shǐ chái láng mí lù rán 。rán zé suī yǒu lín ，bú kě zhī qí wéi lín yě 。
jiǎo zhě wú zhī qí wéi niú ，liè zhě wú zhī qí wéi mǎ ，quǎn shǐ chái láng mí lù ，wú zhī qí wéi quǎn shǐ chái láng mí lù 。wéi lín yě ，bú kě zhī 。bú kě zhī ，zé qí wèi zhī bú xiáng yě yì yí 。suī rán ，lín zhī chū ，bì yǒu shèng rén zài hū wèi 。lín wéi shèng rén chū yě 。shèng rén zhě ，bì zhī lín ，lín zhī guǒ bú wéi bú xiáng yě 。
yòu yuē ：“lín zhī suǒ yǐ wéi lín zhě ，yǐ dé bú yǐ xíng 。”ruò lín zhī chū bú dài shèng rén ，zé wèi zhī bú xiáng yě yì yí 。
龙嘘气成云，云固弗灵于龙也。然龙乘是气，茫洋穷乎玄间，薄日月，伏光景，感震电，神变化，水下土，汩陵谷，云亦灵怪矣哉!
云，龙之所能使为灵也；若龙之灵，则非云之所能使为灵也。然龙弗得云，无以神其灵矣。失其所凭依，信不可欤 ！
异哉！其所凭依，乃其所自为也。《易》曰：“云从龙。”既曰：龙，云从之矣。
lóng xū qì chéng yún ，yún gù fú líng yú lóng yě 。rán lóng chéng shì qì ，máng yáng qióng hū xuán jiān ，báo rì yuè ，fú guāng jǐng ，gǎn zhèn diàn ，shén biàn huà ，shuǐ xià tǔ ，gǔ líng gǔ ，yún yì líng guài yǐ zāi !
yún ，lóng zhī suǒ néng shǐ wéi líng yě ；ruò lóng zhī líng ，zé fēi yún zhī suǒ néng shǐ wéi líng yě 。rán lóng fú dé yún ，wú yǐ shén qí líng yǐ 。shī qí suǒ píng yī ，xìn bú kě yú ！
yì zāi ！qí suǒ píng yī ，nǎi qí suǒ zì wéi yě 。《yì 》yuē ：“yún cóng lóng 。”jì yuē ：lóng ，yún cóng zhī yǐ 。
圬之为技贱且劳者也。有业之，其色若自得者。听其言，约而尽。问之，王其姓。承福其名。世为京兆长安农夫。天宝之乱，发人为兵。持弓矢十叁年，有官勋，弃之来归。丧其土田，手衣食，馀叁十年。舍于市之主人，而归其屋食之当焉。视时屋食之贵贱，而上下其圬之以偿之；有馀，则以与道路之废疾饿者焉。
又曰：“粟，稼而生者也；若市与帛。必蚕绩而后成者也；其他所以养生之具，皆待人力而后完也；吾皆赖之。然人不可遍为，宜乎各致其能以相生也。故君者，理我所以生者也；而百官者，承君之化者也。任有大小，惟其所能，若器皿焉。食焉而怠其事，必有天殃，故吾不敢一日舍镘以嬉。夫镘易能，可力焉，又诚有功；取其直虽劳无愧，吾心安焉夫力易强而有功也；心难强而有智也。用力者使于人，用心者使人，亦其宜也。吾特择其易为无傀者取焉。
“嘻！吾操镘以入富贵之家有年矣。有一至者焉，又往过之，则为墟矣；有再至、叁至者焉，而往过之，则为墟矣。问之其邻，或曰：“噫！刑戮也。”或曰：“身既死，而其子孙不能有也。”或曰：“死而归之官也。”吾以是观之，非所谓食焉怠其事，而得天殃者邪？非强心以智而不足，不择其才之称否而冒之者邪？非多行可愧，知其不可而强为之者邪？将富贵难守，薄宝而厚飨之者邪？抑丰悴有时，一去一来而不可常者邪？吾之心悯焉，是故择其力之可能者行焉。乐富贵而悲贫贱，我岂异于人哉？”
又曰：“功大者，其所以自奉也博。妻与子，皆养于我者也；吾能薄而功小，不有之可也。又吾所谓劳力者，若立吾家而力不足，则心又劳也。”一身而二任焉，虽圣者石可为也。
愈始闻而惑之，又从而思之，盖所谓“独善其身”者也。然吾有讥焉；谓其自为也过多，其为人也过少。其学杨朱之道者邪？杨之道，不肯拔我一毛而利天下。而夫人以有家为劳心，不肯一动其心以蓄其妻子，其肯劳其心以为人乎哉？虽然，其贤于世者之患不得之，而患失之者，以济其生之欲，贪邪而亡道以丧其身者，其亦远矣！又其言，有可以警余者，故余为之传而自鉴焉。
wū zhī wéi jì jiàn qiě láo zhě yě 。yǒu yè zhī ，qí sè ruò zì dé zhě 。tīng qí yán ，yuē ér jìn 。wèn zhī ，wáng qí xìng 。chéng fú qí míng 。shì wéi jīng zhào zhǎng ān nóng fū 。tiān bǎo zhī luàn ，fā rén wéi bīng 。chí gōng shǐ shí sān nián ，yǒu guān xūn ，qì zhī lái guī 。sàng qí tǔ tián ，shǒu yī shí ，yú sān shí nián 。shě yú shì zhī zhǔ rén ，ér guī qí wū shí zhī dāng yān 。shì shí wū shí zhī guì jiàn ，ér shàng xià qí wū zhī yǐ cháng zhī ；yǒu yú ，zé yǐ yǔ dào lù zhī fèi jí è zhě yān 。
yòu yuē ：“sù ，jià ér shēng zhě yě ；ruò shì yǔ bó 。bì cán jì ér hòu chéng zhě yě ；qí tā suǒ yǐ yǎng shēng zhī jù ，jiē dài rén lì ér hòu wán yě ；wú jiē lài zhī 。rán rén bú kě biàn wéi ，yí hū gè zhì qí néng yǐ xiàng shēng yě 。gù jun1 zhě ，lǐ wǒ suǒ yǐ shēng zhě yě ；ér bǎi guān zhě ，chéng jun1 zhī huà zhě yě 。rèn yǒu dà xiǎo ，wéi qí suǒ néng ，ruò qì mǐn yān 。shí yān ér dài qí shì ，bì yǒu tiān yāng ，gù wú bú gǎn yī rì shě màn yǐ xī 。fū màn yì néng ，kě lì yān ，yòu chéng yǒu gōng ；qǔ qí zhí suī láo wú kuì ，wú xīn ān yān fū lì yì qiáng ér yǒu gōng yě ；xīn nán qiáng ér yǒu zhì yě 。yòng lì zhě shǐ yú rén ，yòng xīn zhě shǐ rén ，yì qí yí yě 。wú tè zé qí yì wéi wú guī zhě qǔ yān 。
“xī ！wú cāo màn yǐ rù fù guì zhī jiā yǒu nián yǐ 。yǒu yī zhì zhě yān ，yòu wǎng guò zhī ，zé wéi xū yǐ ；yǒu zài zhì 、sān zhì zhě yān ，ér wǎng guò zhī ，zé wéi xū yǐ 。wèn zhī qí lín ，huò yuē ：“yī ！xíng lù yě 。”huò yuē ：“shēn jì sǐ ，ér qí zǐ sūn bú néng yǒu yě 。”huò yuē ：“sǐ ér guī zhī guān yě 。”wú yǐ shì guān zhī ，fēi suǒ wèi shí yān dài qí shì ，ér dé tiān yāng zhě xié ？fēi qiáng xīn yǐ zhì ér bú zú ，bú zé qí cái zhī chēng fǒu ér mào zhī zhě xié ？fēi duō háng kě kuì ，zhī qí bú kě ér qiáng wéi zhī zhě xié ？jiāng fù guì nán shǒu ，báo bǎo ér hòu xiǎng zhī zhě xié ？yì fēng cuì yǒu shí ，yī qù yī lái ér bú kě cháng zhě xié ？wú zhī xīn mǐn yān ，shì gù zé qí lì zhī kě néng zhě háng yān 。lè fù guì ér bēi pín jiàn ，wǒ qǐ yì yú rén zāi ？”
yòu yuē ：“gōng dà zhě ，qí suǒ yǐ zì fèng yě bó 。qī yǔ zǐ ，jiē yǎng yú wǒ zhě yě ；wú néng báo ér gōng xiǎo ，bú yǒu zhī kě yě 。yòu wú suǒ wèi láo lì zhě ，ruò lì wú jiā ér lì bú zú ，zé xīn yòu láo yě 。”yī shēn ér èr rèn yān ，suī shèng zhě shí kě wéi yě 。
yù shǐ wén ér huò zhī ，yòu cóng ér sī zhī ，gài suǒ wèi “dú shàn qí shēn ”zhě yě 。rán wú yǒu jī yān ；wèi qí zì wéi yě guò duō ，qí wéi rén yě guò shǎo 。qí xué yáng zhū zhī dào zhě xié ？yáng zhī dào ，bú kěn bá wǒ yī máo ér lì tiān xià 。ér fū rén yǐ yǒu jiā wéi láo xīn ，bú kěn yī dòng qí xīn yǐ xù qí qī zǐ ，qí kěn láo qí xīn yǐ wéi rén hū zāi ？suī rán ，qí xián yú shì zhě zhī huàn bú dé zhī ，ér huàn shī zhī zhě ，yǐ jì qí shēng zhī yù ，tān xié ér wáng dào yǐ sàng qí shēn zhě ，qí yì yuǎn yǐ ！yòu qí yán ，yǒu kě yǐ jǐng yú zhě ，gù yú wéi zhī chuán ér zì jiàn yān 。
愈与李贺书，劝贺举进士。贺举进士有名，与贺争名者毁之，曰贺父名晋肃，贺不举进士为是，劝之举者为非。听者不察也，和而唱之，同然一辞。皇甫湜曰：“若不明白，子与贺且得罪。”愈曰：“然。”
律曰：“二名不偏讳。”释之者曰：“谓若言‘征’不称‘在’，言‘在’不称‘征’是也。”律曰：“不讳嫌名。”释之者曰：“谓若‘禹’与‘雨’、‘丘’与‘蓲’之类是也。”今贺父名晋肃，贺举进士，为犯二名律乎？为犯嫌名律乎？父名晋肃，子不得举进士，若父名仁，子不得为人乎？夫讳始于何时？作法制以教天下者，非周公孔子欤？周公作诗不讳，孔子不偏讳二名，《春秋》不讥不讳嫌名，康王钊之孙，实为昭王。曾参之父名晳，曾子不讳昔。周之时有骐期，汉之时有杜度，此其子宜如何讳？将讳其嫌遂讳其姓乎？将不讳其嫌者乎？汉讳武帝名彻为通，不闻又讳车辙之辙为某字也；讳吕后名雉为野鸡，不闻又讳治天下之治为某字也。今上章及诏，不闻讳浒、势、秉、机也。惟宦官宫妾，乃不敢言谕及机，以为触犯。士君子言语行事，宜何所法守也？今考之于经，质之于律，稽之以国家之典，贺举进士为可邪？为不可邪？
凡事父母，得如曾参，可以无讥矣；作人得如周公孔子，亦可以止矣。今世之士，不务行曾参周公孔子之行，而讳亲之名，则务胜于曾参周公孔子，亦见其惑也。夫周公孔子曾参卒不可胜，胜周公孔子曾参，乃比于宦者宫妾，则是宦者宫妾之孝于其亲，贤于周公孔子曾参者邪？
yù yǔ lǐ hè shū ，quàn hè jǔ jìn shì 。hè jǔ jìn shì yǒu míng ，yǔ hè zhēng míng zhě huǐ zhī ，yuē hè fù míng jìn sù ，hè bú jǔ jìn shì wéi shì ，quàn zhī jǔ zhě wéi fēi 。tīng zhě bú chá yě ，hé ér chàng zhī ，tóng rán yī cí 。huáng fǔ shí yuē ：“ruò bú míng bái ，zǐ yǔ hè qiě dé zuì 。”yù yuē ：“rán 。”
lǜ yuē ：“èr míng bú piān huì 。”shì zhī zhě yuē ：“wèi ruò yán ‘zhēng ’bú chēng ‘zài ’，yán ‘zài ’bú chēng ‘zhēng ’shì yě 。”lǜ yuē ：“bú huì xián míng 。”shì zhī zhě yuē ：“wèi ruò ‘yǔ ’yǔ ‘yǔ ’、‘qiū ’yǔ ‘ōu ’zhī lèi shì yě 。”jīn hè fù míng jìn sù ，hè jǔ jìn shì ，wéi fàn èr míng lǜ hū ？wéi fàn xián míng lǜ hū ？fù míng jìn sù ，zǐ bú dé jǔ jìn shì ，ruò fù míng rén ，zǐ bú dé wéi rén hū ？fū huì shǐ yú hé shí ？zuò fǎ zhì yǐ jiāo tiān xià zhě ，fēi zhōu gōng kǒng zǐ yú ？zhōu gōng zuò shī bú huì ，kǒng zǐ bú piān huì èr míng ，《chūn qiū 》bú jī bú huì xián míng ，kāng wáng zhāo zhī sūn ，shí wéi zhāo wáng 。céng cān zhī fù míng xī ，céng zǐ bú huì xī 。zhōu zhī shí yǒu qí qī ，hàn zhī shí yǒu dù dù ，cǐ qí zǐ yí rú hé huì ？jiāng huì qí xián suí huì qí xìng hū ？jiāng bú huì qí xián zhě hū ？hàn huì wǔ dì míng chè wéi tōng ，bú wén yòu huì chē zhé zhī zhé wéi mǒu zì yě ；huì lǚ hòu míng zhì wéi yě jī ，bú wén yòu huì zhì tiān xià zhī zhì wéi mǒu zì yě 。jīn shàng zhāng jí zhào ，bú wén huì hǔ 、shì 、bǐng 、jī yě 。wéi huàn guān gōng qiè ，nǎi bú gǎn yán yù jí jī ，yǐ wéi chù fàn 。shì jun1 zǐ yán yǔ háng shì ，yí hé suǒ fǎ shǒu yě ？jīn kǎo zhī yú jīng ，zhì zhī yú lǜ ，jī zhī yǐ guó jiā zhī diǎn ，hè jǔ jìn shì wéi kě xié ？wéi bú kě xié ？
fán shì fù mǔ ，dé rú céng cān ，kě yǐ wú jī yǐ ；zuò rén dé rú zhōu gōng kǒng zǐ ，yì kě yǐ zhǐ yǐ 。jīn shì zhī shì ，bú wù háng céng cān zhōu gōng kǒng zǐ zhī háng ，ér huì qīn zhī míng ，zé wù shèng yú céng cān zhōu gōng kǒng zǐ ，yì jiàn qí huò yě 。fū zhōu gōng kǒng zǐ céng cān zú bú kě shèng ，shèng zhōu gōng kǒng zǐ céng cān ，nǎi bǐ yú huàn zhě gōng qiè ，zé shì huàn zhě gōng qiè zhī xiào yú qí qīn ，xián yú zhōu gōng kǒng zǐ céng cān zhě xié ？
维年月日，潮州刺史韩愈使军事衙推秦济，以羊一、猪一，投恶溪之潭水，以与鳄鱼食，而告之曰：
昔先王既有天下，列山泽，罔绳擉刃，以除虫蛇恶物为民害者，驱而出之四海之外。及后王德薄，不能远有，则江汉之间，尚皆弃之以与蛮、夷、楚、越；况潮岭海之间，去京师万里哉！鳄鱼之涵淹卵育于此，亦固其所。今天子嗣唐位，神圣慈武，四海之外，六合之内，皆抚而有之；况禹迹所揜，扬州之近地，刺史、县令之所治，出贡赋以供天地宗庙百神之祀之壤者哉？鳄鱼其不可与刺史杂处此土也。
刺史受天子命，守此土，治此民，而鳄鱼睅然不安溪潭，据处食民畜、熊、豕、鹿、獐，以肥其身，以种其子孙；与刺史亢拒，争为长雄；刺史虽驽弱，亦安肯为鳄鱼低首下心，伈伈睍睍，为民吏羞，以偷活于此邪！且承天子命以来为吏，固其势不得不与鳄鱼辨。
鳄鱼有知，其听刺史言：潮之州，大海在其南，鲸、鹏之大，虾、蟹之细，无不归容，以生以食，鳄鱼朝发而夕至也。今与鳄鱼约：尽三日，其率丑类南徙于海，以避天子之命吏；三日不能，至五日；五日不能，至七日；七日不能，是终不肯徙也。是不有刺史、听从其言也；不然，则是鳄鱼冥顽不灵，刺史虽有言，不闻不知也。夫傲天子之命吏，不听其言，不徙以避之，与冥顽不灵而为民物害者，皆可杀。刺史则选材技吏民，操强弓毒矢，以与鳄鱼从事，必尽杀乃止。其无悔！
wéi nián yuè rì ，cháo zhōu cì shǐ hán yù shǐ jun1 shì yá tuī qín jì ，yǐ yáng yī 、zhū yī ，tóu è xī zhī tán shuǐ ，yǐ yǔ è yú shí ，ér gào zhī yuē ：
xī xiān wáng jì yǒu tiān xià ，liè shān zé ，wǎng shéng chuò rèn ，yǐ chú chóng shé è wù wéi mín hài zhě ，qū ér chū zhī sì hǎi zhī wài 。jí hòu wáng dé báo ，bú néng yuǎn yǒu ，zé jiāng hàn zhī jiān ，shàng jiē qì zhī yǐ yǔ mán 、yí 、chǔ 、yuè ；kuàng cháo lǐng hǎi zhī jiān ，qù jīng shī wàn lǐ zāi ！è yú zhī hán yān luǎn yù yú cǐ ，yì gù qí suǒ 。jīn tiān zǐ sì táng wèi ，shén shèng cí wǔ ，sì hǎi zhī wài ，liù hé zhī nèi ，jiē fǔ ér yǒu zhī ；kuàng yǔ jì suǒ yǎn ，yáng zhōu zhī jìn dì ，cì shǐ 、xiàn lìng zhī suǒ zhì ，chū gòng fù yǐ gòng tiān dì zōng miào bǎi shén zhī sì zhī rǎng zhě zāi ？è yú qí bú kě yǔ cì shǐ zá chù cǐ tǔ yě 。
cì shǐ shòu tiān zǐ mìng ，shǒu cǐ tǔ ，zhì cǐ mín ，ér è yú hàn rán bú ān xī tán ，jù chù shí mín chù 、xióng 、shǐ 、lù 、zhāng ，yǐ féi qí shēn ，yǐ zhǒng qí zǐ sūn ；yǔ cì shǐ kàng jù ，zhēng wéi zhǎng xióng ；cì shǐ suī nú ruò ，yì ān kěn wéi è yú dī shǒu xià xīn ，lǐn lǐn xiàn xiàn ，wéi mín lì xiū ，yǐ tōu huó yú cǐ xié ！qiě chéng tiān zǐ mìng yǐ lái wéi lì ，gù qí shì bú dé bú yǔ è yú biàn 。
è yú yǒu zhī ，qí tīng cì shǐ yán ：cháo zhī zhōu ，dà hǎi zài qí nán ，jīng 、péng zhī dà ，xiā 、xiè zhī xì ，wú bú guī róng ，yǐ shēng yǐ shí ，è yú cháo fā ér xī zhì yě 。jīn yǔ è yú yuē ：jìn sān rì ，qí lǜ chǒu lèi nán xǐ yú hǎi ，yǐ bì tiān zǐ zhī mìng lì ；sān rì bú néng ，zhì wǔ rì ；wǔ rì bú néng ，zhì qī rì ；qī rì bú néng ，shì zhōng bú kěn xǐ yě 。shì bú yǒu cì shǐ 、tīng cóng qí yán yě ；bú rán ，zé shì è yú míng wán bú líng ，cì shǐ suī yǒu yán ，bú wén bú zhī yě 。fū ào tiān zǐ zhī mìng lì ，bú tīng qí yán ，bú xǐ yǐ bì zhī ，yǔ míng wán bú líng ér wéi mín wù hài zhě ，jiē kě shā 。cì shǐ zé xuǎn cái jì lì mín ，cāo qiáng gōng dú shǐ ，yǐ yǔ è yú cóng shì ，bì jìn shā nǎi zhǐ 。qí wú huǐ ！
或问谏议大夫阳城于愈，可以为有道之士乎哉?学广而闻多，不求闻于人也。行古人之道，居于晋之鄙。晋之鄙人，熏其德而善良者几千人。大臣闻而荐之，天子以为谏议大夫。人皆以为华，阳子不色喜。居于位五年矣，视其德，如在野，彼岂以富贵移易其心哉？
愈应之曰：是《易》所谓恒其德贞，而夫子凶者也。恶得为有道之士乎哉?在《易·蛊》之“上九”云：“不事王侯，高尚其事。”《蹇》之“六二”则曰：“王臣蹇蹇，匪躬之故。”夫亦以所居之时不一，而所蹈之德不同也。若《蛊》之“上九”，居无用之地，而致匪躬之节；以《蹇》之“六二”，在王臣之位，而高不事之心，则冒进之患生，旷官之刺兴。志不可则，而尤不终无也。今阳子在位，不为不久矣；闻天下之得失，不为不熟矣；天子待之，不为不加矣。而未尝一言及于政。视政之得失，若越人视秦人之肥瘠，忽焉不加喜戚于其心。问其官，则曰谏议也；问其禄，则曰下大夫之秩秩也；问其政，则曰我不知也。有道之士，固如是乎哉?且吾闻之：有官守者，不得其职则去；有言责者，不得其言则去。今阳子以为得其言乎哉?得其言而不言，与不得其言而不去，无一可者也。阳子将为禄仕乎?古之人有云：“仕不为贫，而有时乎为贫。”谓禄仕者也。宜乎辞尊而居卑，辞富而居贫，若抱关击柝者可也。盖孔子尝为委吏矣，尝为乘田矣，亦不敢旷其职，必曰“会计当而已矣”，必曰“牛羊遂而已矣”。若阳子之秩禄，不为卑且贫，章章明矣，而如此，其可乎哉?
或曰：否，非若此也。夫阳子恶讪上者，恶为人臣招其君之过而以为名者。故虽谏且议，使人不得而知焉。《书》曰：“尔有嘉谟嘉猷，则人告尔后于内，尔乃顺之于外，曰：斯谟斯猷，惟我后之德”若阳子之用心，亦若此者。愈应之曰：若阳子之用心如此，滋所谓惑者矣。入则谏其君，出不使人知者，大臣宰相者之事，非阳子之所宜行也。夫阳子，本以布衣隐于蓬蒿之下，主上嘉其行谊，擢在此位，官以谏为名，诚宜有以奉其职，使四方后代，知朝廷有直言骨鲠之臣，天子有不僭赏、从谏如流之美。庶岩穴之士，闻而慕之，束带结发，愿进于阙下，而伸其辞说，致吾君于尧舜，熙鸿号于无穷也。若《书》所谓，则大臣宰相之事，非阳子之所宜行也。且阳子之心，将使君人者恶闻其过乎?是启之也。
或曰：阳子之不求闻而人闻之，不求用而君用之。不得已而起。守其道而不变，何子过之深也?愈曰：自古圣人贤士，皆非有求于闻用也。闵其时之不平，人之不义，得其道。不敢独善其身，而必以兼济天下也。孜孜矻矻，死而后已。故禹过家门不入，孔席不暇暖，而墨突不得黔。彼二圣一贤者，岂不知自安佚之为乐哉诚畏天命而悲人穷也。夫天授人以贤圣才能，岂使自有余而已，诚欲以补其不足者也。耳目之于身也，耳司闻而目司见，听其是非，视其险易，然后身得安焉。圣贤者，时人之耳目也；时人者，圣贤之身也。且阳子之不贤，则将役于贤以奉其上矣；若果贤，则固畏天命而闵人穷也。恶得以自暇逸乎哉?
或曰：吾闻君子不欲加诸人，而恶讦以为直者。若吾子之论，直则直矣，无乃伤于德而费于辞乎?好尽言以招人过，国武子之所以见杀于齐也，吾子其亦闻乎?愈曰：君子居其位，则思死其官。未得位，则思修其辞以明其道。我将以明道也，非以为直而加入也。且国武子不能得善人，而好尽言于乱国，是以见杀。《传》曰：“惟善人能受尽言。”谓其闻而能改之也。子告我曰：“阳子可以为有之士也。”今虽不能及已，阳子将不得为善人乎哉?
huò wèn jiàn yì dà fū yáng chéng yú yù ，kě yǐ wéi yǒu dào zhī shì hū zāi ?xué guǎng ér wén duō ，bú qiú wén yú rén yě 。háng gǔ rén zhī dào ，jū yú jìn zhī bǐ 。jìn zhī bǐ rén ，xūn qí dé ér shàn liáng zhě jǐ qiān rén 。dà chén wén ér jiàn zhī ，tiān zǐ yǐ wéi jiàn yì dà fū 。rén jiē yǐ wéi huá ，yáng zǐ bú sè xǐ 。jū yú wèi wǔ nián yǐ ，shì qí dé ，rú zài yě ，bǐ qǐ yǐ fù guì yí yì qí xīn zāi ？
yù yīng zhī yuē ：shì 《yì 》suǒ wèi héng qí dé zhēn ，ér fū zǐ xiōng zhě yě 。è dé wéi yǒu dào zhī shì hū zāi ?zài 《yì ·gǔ 》zhī “shàng jiǔ ”yún ：“bú shì wáng hóu ，gāo shàng qí shì 。”《jiǎn 》zhī “liù èr ”zé yuē ：“wáng chén jiǎn jiǎn ，fěi gōng zhī gù 。”fū yì yǐ suǒ jū zhī shí bú yī ，ér suǒ dǎo zhī dé bú tóng yě 。ruò 《gǔ 》zhī “shàng jiǔ ”，jū wú yòng zhī dì ，ér zhì fěi gōng zhī jiē ；yǐ 《jiǎn 》zhī “liù èr ”，zài wáng chén zhī wèi ，ér gāo bú shì zhī xīn ，zé mào jìn zhī huàn shēng ，kuàng guān zhī cì xìng 。zhì bú kě zé ，ér yóu bú zhōng wú yě 。jīn yáng zǐ zài wèi ，bú wéi bú jiǔ yǐ ；wén tiān xià zhī dé shī ，bú wéi bú shú yǐ ；tiān zǐ dài zhī ，bú wéi bú jiā yǐ 。ér wèi cháng yī yán jí yú zhèng 。shì zhèng zhī dé shī ，ruò yuè rén shì qín rén zhī féi jí ，hū yān bú jiā xǐ qī yú qí xīn 。wèn qí guān ，zé yuē jiàn yì yě ；wèn qí lù ，zé yuē xià dà fū zhī zhì zhì yě ；wèn qí zhèng ，zé yuē wǒ bú zhī yě 。yǒu dào zhī shì ，gù rú shì hū zāi ?qiě wú wén zhī ：yǒu guān shǒu zhě ，bú dé qí zhí zé qù ；yǒu yán zé zhě ，bú dé qí yán zé qù 。jīn yáng zǐ yǐ wéi dé qí yán hū zāi ?dé qí yán ér bú yán ，yǔ bú dé qí yán ér bú qù ，wú yī kě zhě yě 。yáng zǐ jiāng wéi lù shì hū ?gǔ zhī rén yǒu yún ：“shì bú wéi pín ，ér yǒu shí hū wéi pín 。”wèi lù shì zhě yě 。yí hū cí zūn ér jū bēi ，cí fù ér jū pín ，ruò bào guān jī tuò zhě kě yě 。gài kǒng zǐ cháng wéi wěi lì yǐ ，cháng wéi chéng tián yǐ ，yì bú gǎn kuàng qí zhí ，bì yuē “huì jì dāng ér yǐ yǐ ”，bì yuē “niú yáng suí ér yǐ yǐ ”。ruò yáng zǐ zhī zhì lù ，bú wéi bēi qiě pín ，zhāng zhāng míng yǐ ，ér rú cǐ ，qí kě hū zāi ?
huò yuē ：fǒu ，fēi ruò cǐ yě 。fū yáng zǐ è shàn shàng zhě ，è wéi rén chén zhāo qí jun1 zhī guò ér yǐ wéi míng zhě 。gù suī jiàn qiě yì ，shǐ rén bú dé ér zhī yān 。《shū 》yuē ：“ěr yǒu jiā mó jiā yóu ，zé rén gào ěr hòu yú nèi ，ěr nǎi shùn zhī yú wài ，yuē ：sī mó sī yóu ，wéi wǒ hòu zhī dé ”ruò yáng zǐ zhī yòng xīn ，yì ruò cǐ zhě 。yù yīng zhī yuē ：ruò yáng zǐ zhī yòng xīn rú cǐ ，zī suǒ wèi huò zhě yǐ 。rù zé jiàn qí jun1 ，chū bú shǐ rén zhī zhě ，dà chén zǎi xiàng zhě zhī shì ，fēi yáng zǐ zhī suǒ yí háng yě 。fū yáng zǐ ，běn yǐ bù yī yǐn yú péng hāo zhī xià ，zhǔ shàng jiā qí háng yì ，zhuó zài cǐ wèi ，guān yǐ jiàn wéi míng ，chéng yí yǒu yǐ fèng qí zhí ，shǐ sì fāng hòu dài ，zhī cháo tíng yǒu zhí yán gǔ gěng zhī chén ，tiān zǐ yǒu bú jiàn shǎng 、cóng jiàn rú liú zhī měi 。shù yán xué zhī shì ，wén ér mù zhī ，shù dài jié fā ，yuàn jìn yú què xià ，ér shēn qí cí shuō ，zhì wú jun1 yú yáo shùn ，xī hóng hào yú wú qióng yě 。ruò 《shū 》suǒ wèi ，zé dà chén zǎi xiàng zhī shì ，fēi yáng zǐ zhī suǒ yí háng yě 。qiě yáng zǐ zhī xīn ，jiāng shǐ jun1 rén zhě è wén qí guò hū ?shì qǐ zhī yě 。
huò yuē ：yáng zǐ zhī bú qiú wén ér rén wén zhī ，bú qiú yòng ér jun1 yòng zhī 。bú dé yǐ ér qǐ 。shǒu qí dào ér bú biàn ，hé zǐ guò zhī shēn yě ?yù yuē ：zì gǔ shèng rén xián shì ，jiē fēi yǒu qiú yú wén yòng yě 。mǐn qí shí zhī bú píng ，rén zhī bú yì ，dé qí dào 。bú gǎn dú shàn qí shēn ，ér bì yǐ jiān jì tiān xià yě 。zī zī kū kū ，sǐ ér hòu yǐ 。gù yǔ guò jiā mén bú rù ，kǒng xí bú xiá nuǎn ，ér mò tū bú dé qián 。bǐ èr shèng yī xián zhě ，qǐ bú zhī zì ān yì zhī wéi lè zāi chéng wèi tiān mìng ér bēi rén qióng yě 。fū tiān shòu rén yǐ xián shèng cái néng ，qǐ shǐ zì yǒu yú ér yǐ ，chéng yù yǐ bǔ qí bú zú zhě yě 。ěr mù zhī yú shēn yě ，ěr sī wén ér mù sī jiàn ，tīng qí shì fēi ，shì qí xiǎn yì ，rán hòu shēn dé ān yān 。shèng xián zhě ，shí rén zhī ěr mù yě ；shí rén zhě ，shèng xián zhī shēn yě 。qiě yáng zǐ zhī bú xián ，zé jiāng yì yú xián yǐ fèng qí shàng yǐ ；ruò guǒ xián ，zé gù wèi tiān mìng ér mǐn rén qióng yě 。è dé yǐ zì xiá yì hū zāi ?
huò yuē ：wú wén jun1 zǐ bú yù jiā zhū rén ，ér è jié yǐ wéi zhí zhě 。ruò wú zǐ zhī lùn ，zhí zé zhí yǐ ，wú nǎi shāng yú dé ér fèi yú cí hū ?hǎo jìn yán yǐ zhāo rén guò ，guó wǔ zǐ zhī suǒ yǐ jiàn shā yú qí yě ，wú zǐ qí yì wén hū ?yù yuē ：jun1 zǐ jū qí wèi ，zé sī sǐ qí guān 。wèi dé wèi ，zé sī xiū qí cí yǐ míng qí dào 。wǒ jiāng yǐ míng dào yě ，fēi yǐ wéi zhí ér jiā rù yě 。qiě guó wǔ zǐ bú néng dé shàn rén ，ér hǎo jìn yán yú luàn guó ，shì yǐ jiàn shā 。《chuán 》yuē ：“wéi shàn rén néng shòu jìn yán 。”wèi qí wén ér néng gǎi zhī yě 。zǐ gào wǒ yuē ：“yáng zǐ kě yǐ wéi yǒu zhī shì yě 。”jīn suī bú néng jí yǐ ，yáng zǐ jiāng bú dé wéi shàn rén hū zāi ?
子厚，讳宗元。七世祖庆，为拓跋魏侍中，封济阴公。曾伯祖奭，为唐宰相，与褚遂良、韩瑗俱得罪武后，死高宗朝。皇考讳镇，以事母弃太常博士，求为县令江南。其后以不能媚权贵，失御史。权贵人死，乃复拜侍御史。号为刚直，所与游皆当世名人。
子厚少精敏，无不通达。逮其父时，虽少年，已自成人，能取进士第，崭然见头角。众谓柳氏有子矣。其后以博学宏词，授集贤殿正字。俊杰廉悍，议论证据今古，出入经史百子，踔厉风发，率常屈其座人。名声大振，一时皆慕与之交。诸公要人，争欲令出我门下，交口荐誉之。
贞元十九年，由蓝田尉拜监察御史。顺宗即位，拜礼部员外郎。遇用事者得罪，例出为刺史。未至，又例贬永州司马。居闲，益自刻苦，务记览，为词章，泛滥停蓄，为深博无涯涘。而自肆于山水间。
元和中，尝例召至京师；又偕出为刺史，而子厚得柳州。既至，叹曰：“是岂不足为政邪？”因其土俗，为设教禁，州人顺赖。其俗以男女质钱，约不时赎，子本相侔，则没为奴婢。子厚与设方计，悉令赎归。其尤贫力不能者，令书其佣，足相当，则使归其质。观察使下其法于他州，比一岁，免而归者且千人。衡湘以南为进士者，皆以子厚为师，其经承子厚口讲指画为文词者，悉有法度可观。
其召至京师而复为刺史也，中山刘梦得禹锡亦在遣中，当诣播州。子厚泣曰：“播州非人所居，而梦得亲在堂，吾不忍梦得之穷，无辞以白其大人；且万无母子俱往理。”请于朝，将拜疏，愿以柳易播，虽重得罪，死不恨。遇有以梦得事白上者，梦得于是改刺连州。呜呼！士穷乃见节义。今夫平居里巷相慕悦，酒食游戏相徵逐，诩诩强笑语以相取下，握手出肺肝相示，指天日涕泣，誓生死不相背负，真若可信；一旦临小利害，仅如毛发比，反眼若不相识。落陷穽，不一引手救，反挤之，又下石焉者，皆是也。此宜禽兽夷狄所不忍为，而其人自视以为得计。闻子厚之风，亦可以少愧矣。
子厚前时少年，勇于为人，不自贵重顾籍，谓功业可立就，故坐废退。既退，又无相知有气力得位者推挽，故卒死于穷裔。材不为世用，道不行于时也。使子厚在台省时，自持其身，已能如司马刺史时，亦自不斥；斥时，有人力能举之，且必复用不穷。然子厚斥不久，穷不极，虽有出于人，其文学辞章，必不能自力，以致必传于后如今，无疑也。虽使子厚得所愿，为将相于一时，以彼易此，孰得孰失，必有能辨之者。
子厚以元和十四年十一月八日卒，年四十七。以十五年七月十日，归葬万年先人墓侧。子厚有子男二人：长曰周六，始四岁；季曰周七，子厚卒乃生。女子二人，皆幼。其得归葬也，费皆出观察使河东裴君行立。行立有节概，重然诺，与子厚结交，子厚亦为之尽，竟赖其力。葬子厚于万年之墓者，舅弟卢遵。遵，涿人，性谨慎，学问不厌。自子厚之斥，遵从而家焉，逮其死不去。既往葬子厚，又将经纪其家，庶几有始终者。
铭曰：“是惟子厚之室，既固既安，以利其嗣人。”
zǐ hòu ，huì zōng yuán 。qī shì zǔ qìng ，wéi tuò bá wèi shì zhōng ，fēng jì yīn gōng 。céng bó zǔ shì ，wéi táng zǎi xiàng ，yǔ chǔ suí liáng 、hán yuàn jù dé zuì wǔ hòu ，sǐ gāo zōng cháo 。huáng kǎo huì zhèn ，yǐ shì mǔ qì tài cháng bó shì ，qiú wéi xiàn lìng jiāng nán 。qí hòu yǐ bú néng mèi quán guì ，shī yù shǐ 。quán guì rén sǐ ，nǎi fù bài shì yù shǐ 。hào wéi gāng zhí ，suǒ yǔ yóu jiē dāng shì míng rén 。
zǐ hòu shǎo jīng mǐn ，wú bú tōng dá 。dǎi qí fù shí ，suī shǎo nián ，yǐ zì chéng rén ，néng qǔ jìn shì dì ，zhǎn rán jiàn tóu jiǎo 。zhòng wèi liǔ shì yǒu zǐ yǐ 。qí hòu yǐ bó xué hóng cí ，shòu jí xián diàn zhèng zì 。jun4 jié lián hàn ，yì lùn zhèng jù jīn gǔ ，chū rù jīng shǐ bǎi zǐ ，chuō lì fēng fā ，lǜ cháng qū qí zuò rén 。míng shēng dà zhèn ，yī shí jiē mù yǔ zhī jiāo 。zhū gōng yào rén ，zhēng yù lìng chū wǒ mén xià ，jiāo kǒu jiàn yù zhī 。
zhēn yuán shí jiǔ nián ，yóu lán tián wèi bài jiān chá yù shǐ 。shùn zōng jí wèi ，bài lǐ bù yuán wài láng 。yù yòng shì zhě dé zuì ，lì chū wéi cì shǐ 。wèi zhì ，yòu lì biǎn yǒng zhōu sī mǎ 。jū xián ，yì zì kè kǔ ，wù jì lǎn ，wéi cí zhāng ，fàn làn tíng xù ，wéi shēn bó wú yá sì 。ér zì sì yú shān shuǐ jiān 。
yuán hé zhōng ，cháng lì zhào zhì jīng shī ；yòu xié chū wéi cì shǐ ，ér zǐ hòu dé liǔ zhōu 。jì zhì ，tàn yuē ：“shì qǐ bú zú wéi zhèng xié ？”yīn qí tǔ sú ，wéi shè jiāo jìn ，zhōu rén shùn lài 。qí sú yǐ nán nǚ zhì qián ，yuē bú shí shú ，zǐ běn xiàng móu ，zé méi wéi nú bì 。zǐ hòu yǔ shè fāng jì ，xī lìng shú guī 。qí yóu pín lì bú néng zhě ，lìng shū qí yòng ，zú xiàng dāng ，zé shǐ guī qí zhì 。guān chá shǐ xià qí fǎ yú tā zhōu ，bǐ yī suì ，miǎn ér guī zhě qiě qiān rén 。héng xiāng yǐ nán wéi jìn shì zhě ，jiē yǐ zǐ hòu wéi shī ，qí jīng chéng zǐ hòu kǒu jiǎng zhǐ huà wéi wén cí zhě ，xī yǒu fǎ dù kě guān 。
qí zhào zhì jīng shī ér fù wéi cì shǐ yě ，zhōng shān liú mèng dé yǔ xī yì zài qiǎn zhōng ，dāng yì bō zhōu 。zǐ hòu qì yuē ：“bō zhōu fēi rén suǒ jū ，ér mèng dé qīn zài táng ，wú bú rěn mèng dé zhī qióng ，wú cí yǐ bái qí dà rén ；qiě wàn wú mǔ zǐ jù wǎng lǐ 。”qǐng yú cháo ，jiāng bài shū ，yuàn yǐ liǔ yì bō ，suī zhòng dé zuì ，sǐ bú hèn 。yù yǒu yǐ mèng dé shì bái shàng zhě ，mèng dé yú shì gǎi cì lián zhōu 。wū hū ！shì qióng nǎi jiàn jiē yì 。jīn fū píng jū lǐ xiàng xiàng mù yuè ，jiǔ shí yóu xì xiàng zhēng zhú ，xǔ xǔ qiáng xiào yǔ yǐ xiàng qǔ xià ，wò shǒu chū fèi gān xiàng shì ，zhǐ tiān rì tì qì ，shì shēng sǐ bú xiàng bèi fù ，zhēn ruò kě xìn ；yī dàn lín xiǎo lì hài ，jǐn rú máo fā bǐ ，fǎn yǎn ruò bú xiàng shí 。luò xiàn jǐng ，bú yī yǐn shǒu jiù ，fǎn jǐ zhī ，yòu xià shí yān zhě ，jiē shì yě 。cǐ yí qín shòu yí dí suǒ bú rěn wéi ，ér qí rén zì shì yǐ wéi dé jì 。wén zǐ hòu zhī fēng ，yì kě yǐ shǎo kuì yǐ 。
zǐ hòu qián shí shǎo nián ，yǒng yú wéi rén ，bú zì guì zhòng gù jí ，wèi gōng yè kě lì jiù ，gù zuò fèi tuì 。jì tuì ，yòu wú xiàng zhī yǒu qì lì dé wèi zhě tuī wǎn ，gù zú sǐ yú qióng yì 。cái bú wéi shì yòng ，dào bú háng yú shí yě 。shǐ zǐ hòu zài tái shěng shí ，zì chí qí shēn ，yǐ néng rú sī mǎ cì shǐ shí ，yì zì bú chì ；chì shí ，yǒu rén lì néng jǔ zhī ，qiě bì fù yòng bú qióng 。rán zǐ hòu chì bú jiǔ ，qióng bú jí ，suī yǒu chū yú rén ，qí wén xué cí zhāng ，bì bú néng zì lì ，yǐ zhì bì chuán yú hòu rú jīn ，wú yí yě 。suī shǐ zǐ hòu dé suǒ yuàn ，wéi jiāng xiàng yú yī shí ，yǐ bǐ yì cǐ ，shú dé shú shī ，bì yǒu néng biàn zhī zhě 。
zǐ hòu yǐ yuán hé shí sì nián shí yī yuè bā rì zú ，nián sì shí qī 。yǐ shí wǔ nián qī yuè shí rì ，guī zàng wàn nián xiān rén mù cè 。zǐ hòu yǒu zǐ nán èr rén ：zhǎng yuē zhōu liù ，shǐ sì suì ；jì yuē zhōu qī ，zǐ hòu zú nǎi shēng 。nǚ zǐ èr rén ，jiē yòu 。qí dé guī zàng yě ，fèi jiē chū guān chá shǐ hé dōng péi jun1 háng lì 。háng lì yǒu jiē gài ，zhòng rán nuò ，yǔ zǐ hòu jié jiāo ，zǐ hòu yì wéi zhī jìn ，jìng lài qí lì 。zàng zǐ hòu yú wàn nián zhī mù zhě ，jiù dì lú zūn 。zūn ，zhuō rén ，xìng jǐn shèn ，xué wèn bú yàn 。zì zǐ hòu zhī chì ，zūn cóng ér jiā yān ，dǎi qí sǐ bú qù 。jì wǎng zàng zǐ hòu ，yòu jiāng jīng jì qí jiā ，shù jǐ yǒu shǐ zhōng zhě 。
míng yuē ：“shì wéi zǐ hòu zhī shì ，jì gù jì ān ，yǐ lì qí sì rén 。”
二月十六日，前乡贡进士韩愈，谨再拜言相公阁下：
向上书及所著文后，待命凡十有九日，不得命。恐惧不敢逃遁，不知所为，乃复敢自纳于不测之诛，以求毕其说，而请命于左右。
愈闻之：蹈水火者之求免于人也，不惟其父兄子弟之慈爱，然后呼而望之也。将有介于其侧者，虽其所憎怨，苟不至乎欲其死者，则将大其声疾呼而望其仁之也。彼介于其侧者，闻其声而见其事，不惟其父兄子弟之慈爱，然后往而全之也。虽有所憎怨，苟不至乎欲其死者，则将狂奔尽气，濡手足，焦毛发，救之而不辞也。若是者何哉？其势诚急而其情诚可悲也。
愈之强学力行有年矣。愚不惟道之险夷，行且不息，以蹈于穷饿之水火，其既危且亟矣，大其声而疾呼矣。阁下其亦闻而见之矣，其将往而全之欤？抑将安而不救欤？有来言于阁下者曰：“有观溺于水而爇于火者，有可救之道，而终莫之救也。”阁下且以为仁人乎哉？不然，若愈者，亦君子之所宜动心者也。
或谓愈：“子言则然矣，宰相则知子矣，如时不可何？”愈窃谓之不知言者。诚其材能不足当吾贤相之举耳；若所谓时者，固在上位者之为耳，非天之所为也。前五六年时，宰相荐闻，尚有自布衣蒙抽擢者，与今岂异时哉？且今节度、观察使及防御营田诸小使等，尚得自举判官，无间于已仕未仕者；况在宰相，吾君所尊敬者，而曰不可乎？古之进人者，或取于盗，或举于管库。今布衣虽贱，犹足以方乎此。情隘辞蹙，不知所裁，亦惟少垂怜焉。
愈再拜。
èr yuè shí liù rì ，qián xiāng gòng jìn shì hán yù ，jǐn zài bài yán xiàng gōng gé xià ：
xiàng shàng shū jí suǒ zhe wén hòu ，dài mìng fán shí yǒu jiǔ rì ，bú dé mìng 。kǒng jù bú gǎn táo dùn ，bú zhī suǒ wéi ，nǎi fù gǎn zì nà yú bú cè zhī zhū ，yǐ qiú bì qí shuō ，ér qǐng mìng yú zuǒ yòu 。
yù wén zhī ：dǎo shuǐ huǒ zhě zhī qiú miǎn yú rén yě ，bú wéi qí fù xiōng zǐ dì zhī cí ài ，rán hòu hū ér wàng zhī yě 。jiāng yǒu jiè yú qí cè zhě ，suī qí suǒ zēng yuàn ，gǒu bú zhì hū yù qí sǐ zhě ，zé jiāng dà qí shēng jí hū ér wàng qí rén zhī yě 。bǐ jiè yú qí cè zhě ，wén qí shēng ér jiàn qí shì ，bú wéi qí fù xiōng zǐ dì zhī cí ài ，rán hòu wǎng ér quán zhī yě 。suī yǒu suǒ zēng yuàn ，gǒu bú zhì hū yù qí sǐ zhě ，zé jiāng kuáng bēn jìn qì ，rú shǒu zú ，jiāo máo fā ，jiù zhī ér bú cí yě 。ruò shì zhě hé zāi ？qí shì chéng jí ér qí qíng chéng kě bēi yě 。
yù zhī qiáng xué lì háng yǒu nián yǐ 。yú bú wéi dào zhī xiǎn yí ，háng qiě bú xī ，yǐ dǎo yú qióng è zhī shuǐ huǒ ，qí jì wēi qiě jí yǐ ，dà qí shēng ér jí hū yǐ 。gé xià qí yì wén ér jiàn zhī yǐ ，qí jiāng wǎng ér quán zhī yú ？yì jiāng ān ér bú jiù yú ？yǒu lái yán yú gé xià zhě yuē ：“yǒu guān nì yú shuǐ ér ruò yú huǒ zhě ，yǒu kě jiù zhī dào ，ér zhōng mò zhī jiù yě 。”gé xià qiě yǐ wéi rén rén hū zāi ？bú rán ，ruò yù zhě ，yì jun1 zǐ zhī suǒ yí dòng xīn zhě yě 。
huò wèi yù ：“zǐ yán zé rán yǐ ，zǎi xiàng zé zhī zǐ yǐ ，rú shí bú kě hé ？”yù qiè wèi zhī bú zhī yán zhě 。chéng qí cái néng bú zú dāng wú xián xiàng zhī jǔ ěr ；ruò suǒ wèi shí zhě ，gù zài shàng wèi zhě zhī wéi ěr ，fēi tiān zhī suǒ wéi yě 。qián wǔ liù nián shí ，zǎi xiàng jiàn wén ，shàng yǒu zì bù yī méng chōu zhuó zhě ，yǔ jīn qǐ yì shí zāi ？qiě jīn jiē dù 、guān chá shǐ jí fáng yù yíng tián zhū xiǎo shǐ děng ，shàng dé zì jǔ pàn guān ，wú jiān yú yǐ shì wèi shì zhě ；kuàng zài zǎi xiàng ，wú jun1 suǒ zūn jìng zhě ，ér yuē bú kě hū ？gǔ zhī jìn rén zhě ，huò qǔ yú dào ，huò jǔ yú guǎn kù 。jīn bù yī suī jiàn ，yóu zú yǐ fāng hū cǐ 。qíng ài cí cù ，bú zhī suǒ cái ，yì wéi shǎo chuí lián yān 。
yù zài bài 。
三月十六日，前乡贡进士韩愈，谨再拜言相公阁下。
愈闻周公之为辅相，其急于见贤也，方一食三吐其哺，方一沐三握其发。天下之贤才皆已举用，奸邪谗佞欺负之徒皆已除去，四海皆已无虞，九夷八蛮之在荒服之外者皆已宾贡，天灾时变、昆虫草木之妖皆已销息，天下之所谓礼、乐、刑、政教化之具皆已修理，风俗皆已敦厚，动植之物、风雨霜露之所沾被者皆已得宜，休征嘉瑞、麟凤龟龙之属皆已备至，而周公以圣人之才，凭叔父之亲，其所辅理承化之功又尽章章如是。其所求进见之士，岂复有贤于周公者哉？不惟不贤于周公而已，岂复有贤于时百执事者哉？岂复有所计议、能补于周公之化者哉？然而周公求之如此其急，惟恐耳目有所不闻见，思虑有所未及，以负成王托周公之意，不得于天下之心。如周公之心，设使其时辅理承化之功未尽章章如是，而非圣人之才，而无叔父之亲，则将不暇食与沐矣，岂特吐哺握发为勤而止哉？维其如是，故于今颂成王之德，而称周公之功不衰。
今阁下为辅相亦近耳。天下之贤才岂尽举用？奸邪谗佞欺负之徒岂尽除去？四海岂尽无虞？九夷、八蛮之在荒服之外者岂尽宾贡？天灾时变、昆虫草木之妖岂尽销息？天下之所谓礼、乐、刑、政教化之具岂尽修理？风俗岂尽敦厚？动植之物、风雨霜露之所沾被者岂尽得宜？休征嘉瑞、麟凤龟龙之属岂尽备至？其所求进见之士，虽不足以希望盛德，至比于百执事，岂尽出其下哉？其所称说，岂尽无所补哉？今虽不能如周公吐哺握发，亦宜引而进之，察其所以而去就之，不宜默默而已也。
愈之待命，四十馀日矣。书再上，而志不得通。足三及门，而阍人辞焉。惟其昏愚，不知逃遁，故复有周公之说焉。阁下其亦察之。古之士三月不仕则相吊，故出疆必载质。然所以重于自进者，以其于周不可则去之鲁，于鲁不可则去之齐，于齐不可则去之宋，之郑，之秦，之楚也。今天下一君，四海一国，舍乎此则夷狄矣，去父母之邦矣。故士之行道者，不得于朝，则山林而已矣。山林者，士之所独善自养，而不忧天下者之所能安也。如有忧天下之心，则不能矣。故愈每自进而不知愧焉，书亟上，足数及门，而不知止焉。宁独如此而已，惴惴焉惟，不得出大贤之门下是惧。亦惟少垂察焉。渎冒威尊，惶恐无已。愈再拜。
sān yuè shí liù rì ，qián xiāng gòng jìn shì hán yù ，jǐn zài bài yán xiàng gōng gé xià 。
yù wén zhōu gōng zhī wéi fǔ xiàng ，qí jí yú jiàn xián yě ，fāng yī shí sān tǔ qí bǔ ，fāng yī mù sān wò qí fā 。tiān xià zhī xián cái jiē yǐ jǔ yòng ，jiān xié chán nìng qī fù zhī tú jiē yǐ chú qù ，sì hǎi jiē yǐ wú yú ，jiǔ yí bā mán zhī zài huāng fú zhī wài zhě jiē yǐ bīn gòng ，tiān zāi shí biàn 、kūn chóng cǎo mù zhī yāo jiē yǐ xiāo xī ，tiān xià zhī suǒ wèi lǐ 、lè 、xíng 、zhèng jiāo huà zhī jù jiē yǐ xiū lǐ ，fēng sú jiē yǐ dūn hòu ，dòng zhí zhī wù 、fēng yǔ shuāng lù zhī suǒ zhān bèi zhě jiē yǐ dé yí ，xiū zhēng jiā ruì 、lín fèng guī lóng zhī shǔ jiē yǐ bèi zhì ，ér zhōu gōng yǐ shèng rén zhī cái ，píng shū fù zhī qīn ，qí suǒ fǔ lǐ chéng huà zhī gōng yòu jìn zhāng zhāng rú shì 。qí suǒ qiú jìn jiàn zhī shì ，qǐ fù yǒu xián yú zhōu gōng zhě zāi ？bú wéi bú xián yú zhōu gōng ér yǐ ，qǐ fù yǒu xián yú shí bǎi zhí shì zhě zāi ？qǐ fù yǒu suǒ jì yì 、néng bǔ yú zhōu gōng zhī huà zhě zāi ？rán ér zhōu gōng qiú zhī rú cǐ qí jí ，wéi kǒng ěr mù yǒu suǒ bú wén jiàn ，sī lǜ yǒu suǒ wèi jí ，yǐ fù chéng wáng tuō zhōu gōng zhī yì ，bú dé yú tiān xià zhī xīn 。rú zhōu gōng zhī xīn ，shè shǐ qí shí fǔ lǐ chéng huà zhī gōng wèi jìn zhāng zhāng rú shì ，ér fēi shèng rén zhī cái ，ér wú shū fù zhī qīn ，zé jiāng bú xiá shí yǔ mù yǐ ，qǐ tè tǔ bǔ wò fā wéi qín ér zhǐ zāi ？wéi qí rú shì ，gù yú jīn sòng chéng wáng zhī dé ，ér chēng zhōu gōng zhī gōng bú shuāi 。
jīn gé xià wéi fǔ xiàng yì jìn ěr 。tiān xià zhī xián cái qǐ jìn jǔ yòng ？jiān xié chán nìng qī fù zhī tú qǐ jìn chú qù ？sì hǎi qǐ jìn wú yú ？jiǔ yí 、bā mán zhī zài huāng fú zhī wài zhě qǐ jìn bīn gòng ？tiān zāi shí biàn 、kūn chóng cǎo mù zhī yāo qǐ jìn xiāo xī ？tiān xià zhī suǒ wèi lǐ 、lè 、xíng 、zhèng jiāo huà zhī jù qǐ jìn xiū lǐ ？fēng sú qǐ jìn dūn hòu ？dòng zhí zhī wù 、fēng yǔ shuāng lù zhī suǒ zhān bèi zhě qǐ jìn dé yí ？xiū zhēng jiā ruì 、lín fèng guī lóng zhī shǔ qǐ jìn bèi zhì ？qí suǒ qiú jìn jiàn zhī shì ，suī bú zú yǐ xī wàng shèng dé ，zhì bǐ yú bǎi zhí shì ，qǐ jìn chū qí xià zāi ？qí suǒ chēng shuō ，qǐ jìn wú suǒ bǔ zāi ？jīn suī bú néng rú zhōu gōng tǔ bǔ wò fā ，yì yí yǐn ér jìn zhī ，chá qí suǒ yǐ ér qù jiù zhī ，bú yí mò mò ér yǐ yě 。
yù zhī dài mìng ，sì shí yú rì yǐ 。shū zài shàng ，ér zhì bú dé tōng 。zú sān jí mén ，ér hūn rén cí yān 。wéi qí hūn yú ，bú zhī táo dùn ，gù fù yǒu zhōu gōng zhī shuō yān 。gé xià qí yì chá zhī 。gǔ zhī shì sān yuè bú shì zé xiàng diào ，gù chū jiāng bì zǎi zhì 。rán suǒ yǐ zhòng yú zì jìn zhě ，yǐ qí yú zhōu bú kě zé qù zhī lǔ ，yú lǔ bú kě zé qù zhī qí ，yú qí bú kě zé qù zhī sòng ，zhī zhèng ，zhī qín ，zhī chǔ yě 。jīn tiān xià yī jun1 ，sì hǎi yī guó ，shě hū cǐ zé yí dí yǐ ，qù fù mǔ zhī bāng yǐ 。gù shì zhī háng dào zhě ，bú dé yú cháo ，zé shān lín ér yǐ yǐ 。shān lín zhě ，shì zhī suǒ dú shàn zì yǎng ，ér bú yōu tiān xià zhě zhī suǒ néng ān yě 。rú yǒu yōu tiān xià zhī xīn ，zé bú néng yǐ 。gù yù měi zì jìn ér bú zhī kuì yān ，shū jí shàng ，zú shù jí mén ，ér bú zhī zhǐ yān 。níng dú rú cǐ ér yǐ ，zhuì zhuì yān wéi ，bú dé chū dà xián zhī mén xià shì jù 。yì wéi shǎo chuí chá yān 。dú mào wēi zūn ，huáng kǒng wú yǐ 。yù zài bài 。
七月三日，将仕郎、守国子四门博士韩愈，谨奉书尚书阁下。
士之能享大名、显当世者，莫不有先达之士、负天下之望者为之前焉。士之能垂休光、照后世者，亦莫不有后进之士、负天下之望者，为之后焉。莫为之前，虽美而不彰；莫为之后，虽盛而不传。是二人者，未始不相须也。
然而千百载乃一相遇焉。岂上之人无可援、下之人无可推欤？何其相须之殷而相遇之疏也？其故在下之人负其能不肯谄其上，上之人负其位不肯顾其下。故高材多戚戚之穷，盛位无赫赫之光。是二人者之所为皆过也。未尝干之，不可谓上无其人；未尝求之，不可谓下无其人。愈之诵此言久矣，未尝敢以闻于人。
侧闻阁下抱不世之才，特立而独行，道方而事实，卷舒不随乎时，文武唯其所用，岂愈所谓其人哉？抑未闻后进之士，有遇知于左右、获礼于门下者，岂求之而未得邪？将志存乎立功，而事专乎报主，虽遇其人，未暇礼邪？何其宜闻而久不闻也？愈虽不才，其自处不敢后于恒人，阁下将求之而未得欤？古人有言：“请自隗始。”愈今者惟朝夕刍米、仆赁之资是急，不过费阁下一朝之享而足也。如曰：“吾志存乎立功，而事专乎报主。虽遇其人，未暇礼焉。”则非愈之所敢知也。世之龊龊者，既不足以语之；磊落奇伟之人，又不能听焉。则信乎命之穷也！
谨献旧所为文一十八首，如赐览观，亦足知其志之所存。愈恐惧再拜。
qī yuè sān rì ，jiāng shì láng 、shǒu guó zǐ sì mén bó shì hán yù ，jǐn fèng shū shàng shū gé xià 。
shì zhī néng xiǎng dà míng 、xiǎn dāng shì zhě ，mò bú yǒu xiān dá zhī shì 、fù tiān xià zhī wàng zhě wéi zhī qián yān 。shì zhī néng chuí xiū guāng 、zhào hòu shì zhě ，yì mò bú yǒu hòu jìn zhī shì 、fù tiān xià zhī wàng zhě ，wéi zhī hòu yān 。mò wéi zhī qián ，suī měi ér bú zhāng ；mò wéi zhī hòu ，suī shèng ér bú chuán 。shì èr rén zhě ，wèi shǐ bú xiàng xū yě 。
rán ér qiān bǎi zǎi nǎi yī xiàng yù yān 。qǐ shàng zhī rén wú kě yuán 、xià zhī rén wú kě tuī yú ？hé qí xiàng xū zhī yīn ér xiàng yù zhī shū yě ？qí gù zài xià zhī rén fù qí néng bú kěn chǎn qí shàng ，shàng zhī rén fù qí wèi bú kěn gù qí xià 。gù gāo cái duō qī qī zhī qióng ，shèng wèi wú hè hè zhī guāng 。shì èr rén zhě zhī suǒ wéi jiē guò yě 。wèi cháng gàn zhī ，bú kě wèi shàng wú qí rén ；wèi cháng qiú zhī ，bú kě wèi xià wú qí rén 。yù zhī sòng cǐ yán jiǔ yǐ ，wèi cháng gǎn yǐ wén yú rén 。
cè wén gé xià bào bú shì zhī cái ，tè lì ér dú háng ，dào fāng ér shì shí ，juàn shū bú suí hū shí ，wén wǔ wéi qí suǒ yòng ，qǐ yù suǒ wèi qí rén zāi ？yì wèi wén hòu jìn zhī shì ，yǒu yù zhī yú zuǒ yòu 、huò lǐ yú mén xià zhě ，qǐ qiú zhī ér wèi dé xié ？jiāng zhì cún hū lì gōng ，ér shì zhuān hū bào zhǔ ，suī yù qí rén ，wèi xiá lǐ xié ？hé qí yí wén ér jiǔ bú wén yě ？yù suī bú cái ，qí zì chù bú gǎn hòu yú héng rén ，gé xià jiāng qiú zhī ér wèi dé yú ？gǔ rén yǒu yán ：“qǐng zì wěi shǐ 。”yù jīn zhě wéi cháo xī chú mǐ 、pú lìn zhī zī shì jí ，bú guò fèi gé xià yī cháo zhī xiǎng ér zú yě 。rú yuē ：“wú zhì cún hū lì gōng ，ér shì zhuān hū bào zhǔ 。suī yù qí rén ，wèi xiá lǐ yān 。”zé fēi yù zhī suǒ gǎn zhī yě 。shì zhī chuò chuò zhě ，jì bú zú yǐ yǔ zhī ；lěi luò qí wěi zhī rén ，yòu bú néng tīng yān 。zé xìn hū mìng zhī qióng yě ！
jǐn xiàn jiù suǒ wéi wén yī shí bā shǒu ，rú cì lǎn guān ，yì zú zhī qí zhì zhī suǒ cún 。yù kǒng jù zài bài 。
愈再拜：愈之获见于阁下有年矣。始者亦尝辱一言之誉。贫贱也，衣食于奔走，不得朝夕继见。其后，阁下位益尊，伺候于门墙者日益进。夫位益尊，则贱者日隔；伺候于门墙者日益进，则爱博而情不专。愈也道不加修，而文日益有名。夫道不加修，则贤者不与；文日益有名，则同进者忌。始之以日隔之疏，加之以不专之望，以不与者之心，而听忌者之说。由是阁下之庭，无愈之迹矣。
去年春，亦尝一进谒于左右矣。温乎其容，若加其新也；属乎其言，若闵其穷也。退而喜也，以告于人。其后，如东京取妻子，又不得朝夕继见。及其还也，亦尝一进谒于左右矣。邈乎其容，若不察其愚也；悄乎其言，若不接其情也。退而惧也，不敢复进。
今则释然悟，翻然悔曰：其邈也，乃所以怒其来之不继也；其悄也，乃所以示其意也。不敏之诛，无所逃避。不敢遂进，辄自疏其所以，并献近所为《复志赋》以下十首为一卷，卷有标轴。《送孟郊序》一首，生纸写，不加装饰。皆有揩字注字处，急于自解而谢，不能俟更写。阁下取其意而略其礼可也。
愈恐惧再拜。
yù zài bài ：yù zhī huò jiàn yú gé xià yǒu nián yǐ 。shǐ zhě yì cháng rǔ yī yán zhī yù 。pín jiàn yě ，yī shí yú bēn zǒu ，bú dé cháo xī jì jiàn 。qí hòu ，gé xià wèi yì zūn ，sì hòu yú mén qiáng zhě rì yì jìn 。fū wèi yì zūn ，zé jiàn zhě rì gé ；sì hòu yú mén qiáng zhě rì yì jìn ，zé ài bó ér qíng bú zhuān 。yù yě dào bú jiā xiū ，ér wén rì yì yǒu míng 。fū dào bú jiā xiū ，zé xián zhě bú yǔ ；wén rì yì yǒu míng ，zé tóng jìn zhě jì 。shǐ zhī yǐ rì gé zhī shū ，jiā zhī yǐ bú zhuān zhī wàng ，yǐ bú yǔ zhě zhī xīn ，ér tīng jì zhě zhī shuō 。yóu shì gé xià zhī tíng ，wú yù zhī jì yǐ 。
qù nián chūn ，yì cháng yī jìn yè yú zuǒ yòu yǐ 。wēn hū qí róng ，ruò jiā qí xīn yě ；shǔ hū qí yán ，ruò mǐn qí qióng yě 。tuì ér xǐ yě ，yǐ gào yú rén 。qí hòu ，rú dōng jīng qǔ qī zǐ ，yòu bú dé cháo xī jì jiàn 。jí qí hái yě ，yì cháng yī jìn yè yú zuǒ yòu yǐ 。miǎo hū qí róng ，ruò bú chá qí yú yě ；qiāo hū qí yán ，ruò bú jiē qí qíng yě 。tuì ér jù yě ，bú gǎn fù jìn 。
jīn zé shì rán wù ，fān rán huǐ yuē ：qí miǎo yě ，nǎi suǒ yǐ nù qí lái zhī bú jì yě ；qí qiāo yě ，nǎi suǒ yǐ shì qí yì yě 。bú mǐn zhī zhū ，wú suǒ táo bì 。bú gǎn suí jìn ，zhé zì shū qí suǒ yǐ ，bìng xiàn jìn suǒ wéi 《fù zhì fù 》yǐ xià shí shǒu wéi yī juàn ，juàn yǒu biāo zhóu 。《sòng mèng jiāo xù 》yī shǒu ，shēng zhǐ xiě ，bú jiā zhuāng shì 。jiē yǒu kāi zì zhù zì chù ，jí yú zì jiě ér xiè ，bú néng sì gèng xiě 。gé xià qǔ qí yì ér luè qí lǐ kě yě 。
yù kǒng jù zài bài 。
月日，愈再拜：天地之滨，大江之坟，有怪物焉，盖非常鳞凡介之品匹俦也。其得水，变化风雨，上下于天不难也。
其不及水，盖寻常尺寸之间耳，无高山大陵旷途绝险为之关隔也，然其穷涸，不能自致乎水，为獱獭之笑者，盖十八九矣。如有力者，哀其穷而运转之，盖一举手一投足之劳也。然是物也，负其异於众也，且曰：“烂死于沙泥，吾宁乐之；若俯首贴耳，摇尾而乞怜者，非我之志也。”是以有力者遇之，熟视之若无睹也。其死其生，固不可知也。
今又有有力者当其前矣，聊试仰首一鸣号焉，庸讵知有力者不哀其穷而忘一举手，一投足之劳，而转之清波乎？其哀之，命也；其不哀之，命也；知其在命，而且鸣号之者，亦命也。
愈今者，实有类于是，是以忘其疏愚之罪，而有是说焉。阁下其亦怜察之。
yuè rì ，yù zài bài ：tiān dì zhī bīn ，dà jiāng zhī fén ，yǒu guài wù yān ，gài fēi cháng lín fán jiè zhī pǐn pǐ chóu yě 。qí dé shuǐ ，biàn huà fēng yǔ ，shàng xià yú tiān bú nán yě 。
qí bú jí shuǐ ，gài xún cháng chǐ cùn zhī jiān ěr ，wú gāo shān dà líng kuàng tú jué xiǎn wéi zhī guān gé yě ，rán qí qióng hé ，bú néng zì zhì hū shuǐ ，wéi biān tǎ zhī xiào zhě ，gài shí bā jiǔ yǐ 。rú yǒu lì zhě ，āi qí qióng ér yùn zhuǎn zhī ，gài yī jǔ shǒu yī tóu zú zhī láo yě 。rán shì wù yě ，fù qí yì yú zhòng yě ，qiě yuē ：“làn sǐ yú shā ní ，wú níng lè zhī ；ruò fǔ shǒu tiē ěr ，yáo wěi ér qǐ lián zhě ，fēi wǒ zhī zhì yě 。”shì yǐ yǒu lì zhě yù zhī ，shú shì zhī ruò wú dǔ yě 。qí sǐ qí shēng ，gù bú kě zhī yě 。
jīn yòu yǒu yǒu lì zhě dāng qí qián yǐ ，liáo shì yǎng shǒu yī míng hào yān ，yōng jù zhī yǒu lì zhě bú āi qí qióng ér wàng yī jǔ shǒu ，yī tóu zú zhī láo ，ér zhuǎn zhī qīng bō hū ？qí āi zhī ，mìng yě ；qí bú āi zhī ，mìng yě ；zhī qí zài mìng ，ér qiě míng hào zhī zhě ，yì mìng yě 。
yù jīn zhě ，shí yǒu lèi yú shì ，shì yǐ wàng qí shū yú zhī zuì ，ér yǒu shì shuō yān 。gé xià qí yì lián chá zhī 。
燕赵古称多感慨悲歌之士。董生举进士，屡不得志于有司，怀抱利器，郁郁适兹土。吾知其必有合也。董生勉乎哉！
夫以子之不遇时，苟慕义强仁者皆爱惜焉。矧燕赵之士出乎其性者哉！然吾尝闻风俗与化移易，吾恶知其今不异于古所云邪?聊以吾子之行卜之也。董生勉乎哉！
吾因子有所感矣。为我吊望诸君之墓，而观于其市，复有昔时屠狗者乎？为我谢曰：“明天子在上，可以出而仕矣。”
yàn zhào gǔ chēng duō gǎn kǎi bēi gē zhī shì 。dǒng shēng jǔ jìn shì ，lǚ bú dé zhì yú yǒu sī ，huái bào lì qì ，yù yù shì zī tǔ 。wú zhī qí bì yǒu hé yě 。dǒng shēng miǎn hū zāi ！
fū yǐ zǐ zhī bú yù shí ，gǒu mù yì qiáng rén zhě jiē ài xī yān 。shěn yàn zhào zhī shì chū hū qí xìng zhě zāi ！rán wú cháng wén fēng sú yǔ huà yí yì ，wú è zhī qí jīn bú yì yú gǔ suǒ yún xié ?liáo yǐ wú zǐ zhī háng bo zhī yě 。dǒng shēng miǎn hū zāi ！
wú yīn zǐ yǒu suǒ gǎn yǐ 。wéi wǒ diào wàng zhū jun1 zhī mù ，ér guān yú qí shì ，fù yǒu xī shí tú gǒu zhě hū ？wéi wǒ xiè yuē ：“míng tiān zǐ zài shàng ，kě yǐ chū ér shì yǐ 。”
昔疏广、受二子，以年老，一朝辞位而去。于是公卿设供帐，祖道都门外，车数百辆；道路观者，多叹息泣下，共言其贤。汉史既传其事，而后世工画者，又图其迹，至今照人耳目，赫赫若前日事。
国子司业杨君巨源，方以能诗训后进，一旦以年满七十，亦白相去，归其乡。世常说古今人不相及，今杨与二疏，其意岂异也？
予忝在公卿后，遇病不能出，不知杨侯去时，城门外送者几人，车几辆，马几匹，道旁观者，亦有叹息知其为贤与否；
而太史氏又能张大其事为传，继二疏踪迹否，不落莫否。见今世无工画者，而画与不画，固不论也。
然吾闻杨侯之去，相有爱而惜之者，白以为其都少尹，不绝其禄。又为歌诗以劝之，京师之长于诗者，亦属而和之。又不知当时二疏之去，有是事否。古今人同不同，未可知也。
中世士大夫，以官为家，罢则无所于归。杨侯始冠，举于其乡，歌《鹿鸣》而来也。今之归，指其树曰：“某树，吾先人之所种也；某水、某丘，吾童子时所钓游也。”乡人莫不加敬，诫子孙以杨侯不去其乡为法。古之所谓乡先生没而可祭于社者，其在斯人欤？其在斯人欤？
xī shū guǎng 、shòu èr zǐ ，yǐ nián lǎo ，yī cháo cí wèi ér qù 。yú shì gōng qīng shè gòng zhàng ，zǔ dào dōu mén wài ，chē shù bǎi liàng ；dào lù guān zhě ，duō tàn xī qì xià ，gòng yán qí xián 。hàn shǐ jì chuán qí shì ，ér hòu shì gōng huà zhě ，yòu tú qí jì ，zhì jīn zhào rén ěr mù ，hè hè ruò qián rì shì 。
guó zǐ sī yè yáng jun1 jù yuán ，fāng yǐ néng shī xùn hòu jìn ，yī dàn yǐ nián mǎn qī shí ，yì bái xiàng qù ，guī qí xiāng 。shì cháng shuō gǔ jīn rén bú xiàng jí ，jīn yáng yǔ èr shū ，qí yì qǐ yì yě ？
yǔ tiǎn zài gōng qīng hòu ，yù bìng bú néng chū ，bú zhī yáng hóu qù shí ，chéng mén wài sòng zhě jǐ rén ，chē jǐ liàng ，mǎ jǐ pǐ ，dào páng guān zhě ，yì yǒu tàn xī zhī qí wéi xián yǔ fǒu ；
ér tài shǐ shì yòu néng zhāng dà qí shì wéi chuán ，jì èr shū zōng jì fǒu ，bú luò mò fǒu 。jiàn jīn shì wú gōng huà zhě ，ér huà yǔ bú huà ，gù bú lùn yě 。
rán wú wén yáng hóu zhī qù ，xiàng yǒu ài ér xī zhī zhě ，bái yǐ wéi qí dōu shǎo yǐn ，bú jué qí lù 。yòu wéi gē shī yǐ quàn zhī ，jīng shī zhī zhǎng yú shī zhě ，yì shǔ ér hé zhī 。yòu bú zhī dāng shí èr shū zhī qù ，yǒu shì shì fǒu 。gǔ jīn rén tóng bú tóng ，wèi kě zhī yě 。
zhōng shì shì dà fū ，yǐ guān wéi jiā ，bà zé wú suǒ yú guī 。yáng hóu shǐ guàn ，jǔ yú qí xiāng ，gē 《lù míng 》ér lái yě 。jīn zhī guī ，zhǐ qí shù yuē ：“mǒu shù ，wú xiān rén zhī suǒ zhǒng yě ；mǒu shuǐ 、mǒu qiū ，wú tóng zǐ shí suǒ diào yóu yě 。”xiāng rén mò bú jiā jìng ，jiè zǐ sūn yǐ yáng hóu bú qù qí xiāng wéi fǎ 。gǔ zhī suǒ wèi xiāng xiān shēng méi ér kě jì yú shè zhě ，qí zài sī rén yú ？qí zài sī rén yú ？